Ερρίκος Ε'

«Ας ήταν πυρκαγιά η Μούσα
Κι ας έφτανε ο καπνός της
Στης Φαντασίας τα ουράνια!» 

Ο Αλέξανδρος Διαμαντής μεταφράζει και σκηνοθετεί τον Ερρίκο Ε’ του Σαίξπηρ. Πρόκειται για ένα αξιοσημείωτο θεατρικό γεγονός καθώς το κορυφαίο αυτό έργο παρουσιάζεται τώρα για πρώτη φορά στην Ελλάδα μετά από 85 χρόνια και μάλιστα σε μια νέα, πλήρη μετάφραση, η οποία και θα κυκλοφορήσει από τις εκδόσεις Κάπα. Η μόνη προηγούμενη φορά που ο Ερρίκος Ε’ ανέβηκε στην ελληνική σκηνή ήταν από το Εθνικό Θέατρο, τον Μάρτιο του 1940, μερικές εβδομάδες πριν τη ναζιστική εισβολή, ως μια ύστατη, θεατρική πράξη εμψύχωσης. Σε μια εποχή χτυπημένη από πολέμους, ασύμμετρες απειλές και γενοκτονίες, όπως η δική μας, κρίνεται αναγκαίο να παρουσιαστεί αυτό το έργο του Σαίξπηρ – που, κατά γενική ομολογία, είναι το πιο πολεμικό του.

Βρισκόμαστε στον πολεμόχαρο Μεσαίωνα. Βρισκόμαστε στον πολεμόχαρο 21ο αιώνα. Βρισκόμαστε σ’ όλες τις εποχές – κάθε φορά που αδελφός σηκώνει χέρι σ’ αδελφό, απ’ τον Κάιν και τον Άβελ, μέχρι σήμερα. Ο Ερρίκος είναι ο Βασιλιάς της Αγγλίας. Είναι σίγουρος για τον εαυτό του. Θέλει να δείξει τη δύναμή του. Εισβάλει στη Γαλλία – γι’ ασήμαντη, όπως λένε, αφορμή. Ο Λαός τον ακολουθεί – και ξέρει πολύ καλά πού μπλέκει. Οι Γάλλοι τον περιμένουν – πώς το λέει ο Καβάφης; «Υπεροψία και μέθη». Η Αγγλία είναι ένα αδύναμο κράτος και η Γαλλία είναι η υπερδύναμη της εποχής. Αλλά να που η Αγγλία εισβάλει στη Γαλλία – κι όχι το αντίστροφο, ας σημειωθεί αυτό – και να που η Γαλλία … ηττάται; Η συνέχεια επί σκηνής.

Ο πόλεμος δεν έχει τίποτα ωραίο – και παρόλο που στα μάτια ορισμένων μπορεί να φαντάζει πολύ γοητευτικός, στην πραγματικότητα είναι η χειρότερη έκφραση της ανθρώπινης φύσης. Όσο κι αν κάτι τέτοιο φαίνεται αυτονόητο, πιστέψτε μας, δεν είναι. Ζούμε σε μια φάση που η Ανθρωπότητα ακονίζει ξανά τα δόντια της, έτοιμη να σπαράξει τα ίδια της τα σπλάχνα για άλλη μια φορά. Είναι καθήκον μας ως καλλιτεχνών, ως πολιτών, ως φίλων, ως γονέων, ως παιδιών κι ως εραστών να κάνουμε ό,τι περνά από το χέρι μας ώστε να τελειώσει αυτή η τρέλα. Ας σημειωθεί εδώ πως το Θέατρο Σημείο σημαδεύει μ’ αυτή την παραγωγή την επέτειο σαράντα χρόνων ενεργούς παρουσίας και επιδιώκει έτσι να αρθρώσει ένα πολιτικό μήνυμα, μια στάση ζωής, αν θέλετε: κατά των δυνατών, υπέρ των αδύναμων, κατά της ισχύος, υπέρ της φιλίας, κατά της δύναμης, υπέρ του έρωτα, κατά της δόξας – υπέρ της αγάπης.

Αγαπήστε! Αγαπήστε κι αγαπηθείτε, βυθιστείτε στην αγάπη, ακόμα κι αν θα είναι αυτό, το τελευταίο πράγμα που θα κάνετε. Αυτό είναι το μήνυμα αυτής της παράστασης.

Σκηνοθετικό σημείωμα του Αλέξανδρου Διαμαντή

Ο Ερρίκος Ε’ είναι ένα από τα πιο ποιητικά έργα του Σαίξπηρ, περιλαμβάνοντας μερικούς από τους καλύτερούς του στίχους, αφιερωμένους εδώ στις περιγραφές μαχών και σφαγών, απειλής και αγωνίας. Επιχειρώ ένα ανέβασμα μ’ αναφορές στο νταντά και στον υπερρεαλισμό, στον Μπρεχτ και στο καμπαρέ. Συνεχίζω, ταυτόχρονα, να επιμένω στην επιθυμία μου να παρουσιάσω ένα θέατρο  συμπύκνωσης, λιτό, χωρίς πολλούς ηθοποιούς ή εντυπωσιακά σκηνικά θεάματα.