Όπως δήλωσε ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, κ. Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ, στην πρόσφατη ομιλία του για την κατάσταση της Ένωσης «πνέει και πάλι ούριος άνεμος για την Ευρώπη». Πράγματι, η οικονομική ανάπτυξη επέστρεψε σε όλα τα κράτη μέλη· περισσότερα άτομα από ποτέ —235 εκατομμύρια— έχουν μια θέση εργασίας και, το κυριότερο, υπάρχει μια αίσθηση ανανεωμένης αισιοδοξίας και εμπιστοσύνης. Η νέα έκδοση της Έκθεσης Παρακολούθησης της Επιτροπής για την Εκπαίδευση και την Κατάρτιση —η οποία αποτυπώνει κάθε χρόνο συνοπτικά την κατάσταση της εκπαίδευσης στα κράτη μέλη της ΕΕ— αποκαλύπτει επίσης ορισμένα θετικά αποτελέσματα. Το ποσοστό των ατόμων που εγκαταλείπουν το σχολείο νωρίς είναι πολύ κοντά στον ευρωπαϊκό στόχο του 10 %. Τα κράτη μέλη της ΕΕ καταγράφουν επίσης ικανοποιητική πρόοδο σε άλλους καίριους τομείς όπως η πρώιμη παιδική εκπαίδευση και φροντίδα και το ποσοστό της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Η απασχολησιμότητα όσων αποφοίτησαν πρόσφατα είναι σε άνοδο και η επένδυση στην εκπαίδευση αυξάνεται μετά από πολυετείς περικοπές του προϋπολογισμού.
Ωστόσο, αυτό δεν σημαίνει ότι τα εκπαιδευτικά μας συστήματα, όπως η οικονομία μας, έχουν επανέλθει και είναι έτοιμα να επιτελέσουν τον ρόλο τους. Στην πραγματικότητα, τα κράτη μέλη απομακρύνονται ακόμη περισσότερο από την επίτευξης ενός κρίσιμης σημασίας στόχου: τη μείωση των ατόμων με χαμηλές επιδόσεις στην κατανόηση γραπτού λόγου, στα μαθηματικά και στις φυσικές επιστήμες. Όταν μιλάμε για πορεία προς τον στόχο αναφοράς που έχει θέσει η ΕΕ —υποχώρηση του ποσοστού των ατόμων με χαμηλές επιδόσεις σε επίπεδα κάτω του 15 %—, τα αποτελέσματα του προγράμματος PISA 2015 δείχνουν ότι η ΕΕ στο σύνολό της υστερεί σοβαρά και στους τρεις τομείς. Και το χειρότερο είναι ότι τα αποτελέσματα έχουν μάλιστα επιδεινωθεί σε σχέση με την προηγούμενη έρευνα του 2012. Στον τομέα της επιστήμης, το ποσοστό των ατόμων με χαμηλές επιδόσεις αυξήθηκε κατά τέσσερις εκατοστιαίες μονάδες (από 16,6 % το 2012 σε 20,6 % το 2015), στην κατανόηση γραπτού λόγου αυξήθηκε κατά σχεδόν δύο εκατοστιαίες μονάδες (από 17,8 % το 2012 σε 19,7 % το 2015), ενώ στα μαθηματικά αυξήθηκε επίσης ελαφρά (από 22,1 % το 2012 και 22,2 % το 2015). Αυτό σημαίνει ότι περίπου ένας στους πέντε Ευρωπαίους στην ηλικία των 15 ετών δεν φτάνει στο βασικό επίπεδο επάρκειας σ’ έναν από αυτούς τους τρεις τομείς ζωτικής σημασίας. Και στην έκθεση παρακολούθησης της εκπαίδευσης και της κατάρτισης επιβεβαιώνεται πως είναι ανησυχητικό ότι οι νέοι που προέρχονται από λιγότερο προνομιούχο περιβάλλον είναι πιο πιθανό να μη διαθέτουν αυτές τις βασικές δεξιότητες.
Τα εκπαιδευτικά μας συστήματα δεν ανταποκρίνονται στους σημαντικότερους στόχους τους. Αυτό αποτελεί σημαντικό κίνδυνο για την ανταγωνιστικότητά μας και την ευημερία μας. Και το κυριότερο, αποτελεί σοβαρή απειλή για την κοινωνική συνοχή της Ευρώπης. Πώς μπορούμε να διδάξουμε ψηφιακές δεξιότητες στα σχολεία μας και να ωθήσουμε τα πανεπιστήμιά μας να ηγηθούν στον τομέα της καινοτομίας σε παγκόσμιο επίπεδο, όταν ένας στους πέντε μαθητές δεν μπορεί να διαβάζει και να γράφει; Πώς είναι δυνατόν να ονειρευόμαστε την αριστεία και την ανταγωνιστικότητα σ’ ένα παγκοσμιοποιημένο περιβάλλον, αν κάθε χρόνο εκατομμύρια σπουδαστές εγκαταλείπουν την εκπαίδευση χωρίς τις υποχρεωτικές ελάχιστες γνώσεις των επιστημών; Και μπορούμε άραγε να ισχυριστούμε ότι η εκπαίδευση παρέχει τη δυνατότητα κοινωνικής κινητικότητας, τη στιγμή που χιλιάδες μαθητές βλέπουν το μέλλον τους να κλειδώνει σε μικρή ηλικία και η έλλειψη των βασικών δεξιοτήτων τούς αποκλείει μόνιμα από την αγορά εργασίας και την κοινωνία;
Η ποιοτική εκπαίδευση για όλους αποτελεί τον θεμέλιο λίθο για μια Ευρώπη του μέλλοντος που θα είναι πιο δίκαιη, με λιγότερους αποκλεισμούς, πιο ανθεκτική και περισσότερο καινοτόμα απ’ ό,τι είναι σήμερα. Τα χαμηλά επίπεδα των βασικών δεξιοτήτων αποτελούν την αχίλλειο πτέρνα της Ευρώπης στην εκπαίδευση και για τον λόγο αυτό θα πρέπει να αποτελέσουν την κύρια προτεραιότητα των κρατών μελών. Επομένως, θα ήθελα να ενθαρρύνω τα κράτη μέλη να συνεχίσουν να μεταρρυθμίζουν τα εκπαιδευτικά τους συστήματα, να επενδύουν σε αυτά και να τα καθιστούν πιο αποτελεσματικά. Πρέπει να εξασφαλίσουμε ότι οι πολίτες θα αρχίσουν να αποκτούν τις βασικές δεξιότητες νωρίς στη ζωή, έτσι ώστε η Ευρώπη να πετύχει ή να μειώσει ακόμα περισσότερο τον στόχο του 15 % του ποσοστού των ατόμων με χαμηλές επιδόσεις κατά τα προσεχή έτη.
Αυτό είναι το κύριο μήνυμα της Έκθεσης παρακολούθησης της εκπαίδευσης και της κατάρτισης για το 2017, ενός σημαντικού μέσου για την υποστήριξη των μεταρρυθμίσεων στα εθνικά εκπαιδευτικά συστήματα. Δηλώνω έτοιμος να εντείνω τη συνεργασία με τα κράτη μέλη, προκειμένου να συμβάλω στην ενίσχυση των βασικών δεξιοτήτων και της ισότητας στην εκπαίδευση.
Η ανισότητα παραμένει για την Ευρώπη μια πρόκληση που προκαλεί αμηχανία. Ο εφοδιασμός όλων των μαθητών με τις θεμελιώδεις ικανότητες είναι το πρώτο βήμα για την οικοδόμηση πιο δίκαιων κοινωνιών με λιγότερους αποκλεισμούς. Μόνο έτσι θα μπορούμε να παρέχουμε ίσες ευκαιρίες σε όλους τους νέους, ώστε να αξιοποιήσουν στο έπακρο τα ταλέντα τους. Για πραγματικά δίκαια εκπαιδευτικά συστήματα, ας επιστρέψουμε στα βασικά.
24°
