Ένα ρεπορτάζ για τις νέες συνήθειες των Πορτογάλων από τους Φρανσίσκο Καρντόζο Πίντου και Μαρία Ζοάου Κάγιο
«Είναι απάτη ότι το μετρό συμφέρει περισσότερο από το αυτοκίνητο για τις καθημερινές μας μετακινήσεις στην πόλη. Με το αυτοκίνητο φτάνω πιο γρήγορα στον προορισμό μου. Άσε που η τιμή του εισιτηρίου του μετρό συνεχώς αυξάνεται και βγαίνει μία η άλλη με το αυτοκίνητο. Και τέλος πάντως έχω καταντήσει να χρησιμοποιώ τόσο σπάνια το αυτοκίνητό μου που σχεδόν έχω ξεμείνει από μπαταρία», λέει η επικοινωνιακή σύμβουλος, Ντιάνα Ράλια. Με τον δικό της περιγραφικό τρόπο συνοψίζει τα συναισθήματα του μέσου Πορτογάλου που έχει αναγκαστεί ν’ αλλάξει ή να προσαρμόσει τις συνήθειές του εξαιτίας της οικονομικής κρίσης που έχει πλήξει σημαντικά την τσέπη του.
Κανείς δε διαλέγει οικειοθελώς να καθυστερεί στη δουλειά του ή να πρέπει να αφιερώνει χρόνο στο σπίτι για να ετοιμάσει το μεσημεριανό που θα φάει την επόμενη μέρα στη δουλειά. Όταν κάποιος προσαρμόζει εκ νέου τις συνήθειές του είναι γιατί απλά δεν έχει άλλη επιλογή. Πολλοί Πορτογάλοι σήμερα αναγκάζονται ν’ αλλάξουν τρόπο ζωής. Πολλοί Πορτογάλοι από ανάγκη ακονίζουν το μυαλό και την δημιουργικότητά τους για να αντεπεξέλθουν στις νέες συνθήκες. Και είναι πολλοί αυτοί, οι οποίοι βλέπουν να προκύπτει κάτι θετικό από αυτήν τη νέα κατάσταση.
Ολοφάνερα, οι πιο αξιοσημείωτες αλλαγές αφορούν τις αγοραστικές συνήθειες - εκεί όπου και το παραμικρό ψαλίδισμα μπορεί να κάνει τη διαφορά. Για παράδειγμα, η Μαριάνα Τάβορα, δικηγόρος, μάς μίλησε για το πώς άλλαξε η αγοραστική συμπεριφορά της στο σούπερ μάρκετ. Καταρχάς σταμάτησε να ψωνίζει μια φορά το μήνα. «Όταν το έκανα αυτό πάντα ξεχνούσα κάτι να αγοράσω και αναγκαστικά ξαναπήγαινα για ψώνια στην μέση της εβδομάδα. Σχεδόν συστηματικά έβγαινα με περισσότερα πράγματα από όσα χρειαζόμουν. Επομένως, τώρα ψωνίζω μια φορά την εβδομάδα και παίρνω τα απαραίτητα».
Η δεύτερη και ίσως πιο εντυπωσιακή αλλαγή της Μαριάνα αφορά την ώρα της ημέρας που επιλέγει για να αγοράσει τρόφιμα. «Οι μεσημεριανές αγορές είναι ριψοκίνδυνες. Είναι η ώρα που πεινάς και τουλάχιστον κατέληγα συνεχώς με περισσότερα προϊόντα στο καλάθι – κυρίως γλυκά».
Η Άνα Όομ, δασκάλα, μάς λέει ότι σταμάτησε τις αγορές στο ίντερνετ. «Αναγκαζόμουν να αγοράζω σε μεγάλες ποσότητες επειδή μου έφερναν τα προϊόντα στο σπίτι. Άρχισα να πηγαίνω σε μικρότερα σούπερ μάρκετ. Μπορεί να ψωνίζω πιο συχνά, αλλά είμαι περισσότερο προσεκτική. Οι επιλογές μου είναι λιγότερο παρορμητικές κι όταν φτάνω στο ταμείο γνωρίζω πάνω κάτω τι θα πληρώσω», καταλήγει.
Η οικονομική κρίση έχει, επίσης, διαταράξει τις μεθόδους πληρωμής. Οι τραπεζικές κάρτες, είτε χρεωστικές είτε πιστωτικές, χρησιμοποιούνται με φειδώ. Η Φρανσίσκα Λουρένσο τις έκοψε τελείως. «Συνειδητοποιήσαμε ότι πληρώνοντας μόνο με όσα χρήματα έχουμε πάνω μας, κάνουμε καλύτερη διαχείριση του οικογενειακού προϋπολογισμού και καλύτερο έλεγχο των οικονομικών μας».
Η Ντιάνα Ράλια, πιο γλαφυρή, δηλώνει ότι αναγκάστηκε να θυσιάσει τη χρεωστική κάρτα της λόγω κρίσης. «Κάθε δεύτερη μέρα βγάζω από το λογαριασμό €20 και προσπαθώ να αντέξω με αυτά όσο περισσότερο μπορώ. Μ’ αυτό τον τρόπο ελέγχω καλύτερα τον προϋπολογισμό μου και μπορώ να αντισταθώ στον πειρασμό να αγοράσω ό,τι βρω μπροστά μου χρεώνοντάς το στην κάρτα».
Όταν το κάθε σεντ μετράει τα στοκατζίδικα και τα παντοπωλεία προωθούνται ως η καλύτερη επιλογή γι’ όσους σφίγγουν το ζωνάρι. Στα μαγαζιά των μεταναστών συνήθως βρίσκεις τις καλύτερες προσφορές, σημειώνει η Ντιάνα. «Ο Κινέζος μανάβης της γειτονιάς μου έχει τις χαμηλότερες τιμές σε φρούτα και λαχανικά». Άλλοι πάλι θέλουν να στηρίξουν την τοπική παραγωγή και ψωνίζουν μόνο πορτογαλικά στον καιρό της κρίσης. Όπως η Μαριάνα Πεσόα που αγοράζει μόνο πορτογαλικά φρούτα για να στηρίξει τους ντόπιους αγρότες. Κι αν δε βρει κάτι πορτογαλικό, απλά δεν παίρνει τίποτα.
Οι αγορές ρούχων και τα έξοδα μετακίνησης είναι δύο πηγές εξόδων που οι Πορτογάλοι δείχνουν δυσκολία να περικόψουν. Ωστόσο, τελευταία έχει ανέβει η τάση ανακύκλωσης των ρούχων. Αυτό έχει οδηγήσει σε πτώση της αγοραστικής κίνησης στα καταστήματα, αλλά παρακινεί τους νέους σχεδιαστές μόδας να δημιουργήσουν πιο πρωτότυπα και οικονομικά προσιτά προϊόντα.
Η Τρόικα φαίνεται να κάνει καλό στην υγεία των Πορτογάλων. Έχουν πλέον αρχίσει να περπατούν περισσότερο και να χρησιμοποιούν τα δημόσια μέσα μαζικής μεταφοράς καθώς το κόστος της βενζίνης δεν κατεβαίνει. «Μου έχει κάνει καλό. Περπατώντας γυμνάζομαι και καθαρίζω το μυαλό μου από όλες τις αγχωτικές σκέψεις της ημέρας. Κάτι που έκανα συνέχεια μέσα στο αυτοκίνητο ακινητοποιημένος από το μποτιλιάρισμα», λέει ο Λεονόρ Τενερέιρου, δάσκαλος δημιουργικής γραφής.
Αναζητώντας νέες πηγές εσόδων
Στη ‘νέα’ τους ζωή οι Πορτογάλοι δεν κάνουν μόνο οικονομίες. Η τρέχουσα οικονομική κατάσταση έχει κάνει κάποιους πρόθυμους να πάρουν επιχειρηματικά ρίσκα. Όπως στην περίπτωση της Σάντρα Καζανόβα και του συζύγου της που άνοιξαν αρτοποιείο πριν από δύο χρόνια: «Δημιουργηθήκαμε μέσα στην κρίση κι αυτό έδωσε στο πρότζεκτ ανταγωνιστικό πλεονέκτημα». Εκτός από τα καινούργια πρότζεκτ οι Πορτογάλοι με συνέπεια ακολουθούν όλες τις δοκιμασμένες και ρεαλιστικές μεθόδους. Ιστοσελίδες όπως το Κούστο Ζούστο (Σωστή Τιμή) αναφέρονται ως ένας αποτελεσματικός τρόπος βελτίωσης του οικογενειακού προϋπολογισμού: «ανακάλυψα ότι πουλώντας τα παλιά ρούχα του παιδιού μου ή οτιδήποτε άλλο, έβγαζα ένα μικρό έξτρα εισόδημα. Μάλιστα το παιδικό καρότσι κατάφερα να το πουλήσω περισσότερο από ό,τι το αγόρασα», λέει ικανοποιημένη η Ντιάνα.
Οι στόχοι των Πορτογάλων έχουν αλλάξει λόγω λιτότητας. Αναζητούν συνεχώς νέες πηγές εσόδων και τρόπους μείωσης των εξόδων. Απλά γιατί δεν έχουν άλλη επιλογή. Αυτοί με τους οποίους μιλήσαμε λίγο ως πολύ καταφέρνουν να ξεγελούν την κρίση. Η αλήθεια είναι όμως ότι σπανίζουν όσοι βλέπουν μόνο θετικά αυτές τις αλλαγές στις καθημερινές μας συνήθειες».
23°
