Πράγματα που μπορεί να μας μάθει ο σκύλος μας, ή που μπορούμε να μιμηθούμε παρατηρώντας τον
Ξέρω δυο-τρία πράγματα για τα σκυλιά που ζουν μαζί μας και για τις γάτες που ζούμε μαζί τους, αλλά αναφορικά με τα πρώτα το βασικό που έμαθα από τη συναναστροφή μου μαζί τους δεν είναι άλλο από αυτό που όλοι ξέρουμε από πάντα, γιατί είναι γνωστό, γιατί μάς το λένε όλοι, και γιατί εύκολα το αναγνωρίζουμε κι από μόνοι μας: ο κόσμος τους είμαστε εμείς.
Η τάση μας να τα βλέπουμε σαν τριχωτά ανθρώπινα παιδιά, τρόπον τινά να τα εξανθρωπίζουμε, μας κάνει να το ξεχνάμε πού και πού. Όμως τα ανθρώπινα παιδιά δεν είναι έτσι — γιατί ο άνθρωπος δεν είναι φτιαγμένος έτσι. Για τα ανθρώπινα παιδιά το κέντρο του κόσμου τους είναι τα ίδια, είναι ένας δροσερός καταπράσινος πλανήτης άπειρων δυνατοτήτων που ο πυρήνας του είναι η καρδιά τους, ενώ η οικογένειά τους, και όλοι οι άλλοι, είναι ο ήλιος και η σελήνη και τα αστέρια ολόγυρά τους.
Για τα σκυλιά δεν ισχύει αυτό. Εμείς, ο άνθρωπός τους —για τον υπόλοιπο κόσμο δεν νοιάζονται ποτέ στ’ αλήθεια, κι ας είναι τα πιο ευχάριστα και πιο κοινωνικά σκυλιά—, είμαστε και πλανήτης, και ήλιος, και φεγγάρι, και άστρα, και τα πάντα. Κι εκείνα, όταν δεν τρώνε, ή όταν δεν μαγεύονται από εκείνη τη μαγευτική μυρωδιά στη γωνία του δρόμου ή σε εκείνο εκεί το ΚΑΦΑΟ, είναι εκεί για να μας ακολουθούν, μια αστερόσκονη που έλκεται από τη βαρύτητά μας και κάνει ό,τι τής πούμε να κάνει — συχνά, πριν καν τής το πούμε· κάποιες φορές, πριν καν το σκεφτούμε.
Ίσως να το ξεχνάμε κάπως πιο συχνά από όσο θα έπρεπε αυτό. Και ίσως να τα στενοχωρούμε και να τα πληγώνουμε κάπως περισσότερο από όσο θα θέλαμε, ακριβώς επειδή το ξεχνάμε, ακριβώς επειδή παραγνωρίζουμε πόσο σημαντικοί τούς είμαστε. Κυρίως: πόσο ΜΟΝΑΔΙΚΟΙ τούς είμαστε. Σε εκείνο το παλιό διήγημα του Χάρλαν Έλισον με τον κατεστραμμένο κόσμο και την αφανισμένη ανθρωπότητα, το «Ένα αγόρι και ο σκύλος του», το πρόβλημα το έχει το αγόρι. Ο σκύλος του είναι ευχαριστημένος με όσα έχει, γιατί απλούστατα ΕΧΕΙ το αγόρι. Και όχι μόνο επειδή το αγόρι τον ταΐζει. Δεν θα αισθανόταν διαφορετικά αν το αγόρι δεν τον τάιζε. Τα ίδια και στον «Ζωντανό θρύλο» του Ρίτσαρντ Μάθεσον.Ο Ρόμπερτ Νέβιλ, ο επιστήμονας, είναι ολομόναχος στη γη — αν εξαιρέσεις τους βρικόλακες. Ο σκύλος του όμως είναι με όση συντροφιά θα μπορούσε ποτέ να έχει: είναι με τον επιστήμονα. Τέσσερα, εφτά, δέκα δισεκατομμύρια επιπλέον άνθρωποι δεν κάνουν κάποια διαφορά.
Τα σκυλιά ενδιαφέρονται για εμάς, για την ύπαρξή μας —ξυπνάνε και κοιμούνται με την έγνοια μας—, και ταυτόχρονα ενδιαφέρονται για όλα εκείνα τα μικρά πραγματάκια που συνθέτουν την καθημερινότητά μας. Μάλιστα, ενδιαφέρονται για πράγματα που εμείς ποτέ δεν τους δίνουμε σημασία, γιατί είναι εντελώς διαδικαστικά και άχαρα: στην πραγματικότητα, δεν σημαίνουν τίποτε για εμάς. Όταν σκύβουμε για να πιάσουμε το τηλεκοντρόλ από το τραπεζάκι, για παράδειγμα, ή όταν κλείνουμε με θόρυβο το αλάδωτο στόρι της μπαλκονόπορτας·όταν ανοίγουμε τον φάκελο με τον λογαριασμό του ηλεκτρικού ή όταν πηγαίνουμε στην κουζίνα για να φτιάξουμε έναν ακόμη καφέ· όταν φοράμε τις κάλτσες μας ή όταν για κάποιο λόγο στρέφουμε ξαφνικά το κεφάλι προς εκείνη ή την άλλη γωνιά του καθιστικού — το καθετί, όλα μα όλα είναι απολύτως συναρπαστικά γι’ αυτά τα πλάσματα και τα παρακολουθούν με ζέση, γιατί τα κάνουμε εμείς.
Ακόμη και αν δεν το δείχνει —με ένα γρήγορο λαχάνιασμα, με το ξέφρενο κούνημα της ουράς του, ή με χοροπηδητά—, αυτό που συμβαίνει με πρωταγωνιστή εμάς, όσο μικρό ή ασήμαντο κι αν είναι, για τον σκύλο μας είναι το#1 πιο βασικό πράγμα της ζωής του εκείνη τη δεδομένη στιγμή.
Τώρα, ίσως να υπάρχει ένα μικρό δίδαγμα σ’ αυτή τη στάση του σκύλου. Ίσως να έχει πράγματι την αξία της η εναργής προσοχή μας στα μικροπράγματα. Μπορεί, αν είμαστε λίγο περισσότερο προσηλωμένοι σε κάποιες από τις δραστηριότητές μας, να εκπαιδευόμασταν στο να είμαστε περισσότερο προσηλωμένοι και πιο αποτελεσματικοί και στα μεγαλύτερα και σπουδαιότερα πράγματα της ζωής. Οι σκύλοι είναι καλά εκπαιδευμένοι σ’ αυτό — καλύτερα δεν μπορεί να γίνει. Για τους σκύλους, όλα είναι σημαντικά (αρκεί να αφορούν εμάς). Και η αλήθεια είναι πως δεν έχουν άδικο.
Αν πάλι μάς είναι δύσκολο να είμαστε πιο κοντά σε όσα κάνουμε —θες οι λογής-λογής περισπασμοί, θες οι ανησυχίες μας για το αύριο, θες ο ζόφος κάποιων ημερών, θες η ομάδα μας που έχασε—, τουλάχιστον μπορούμε να κάνουμε κάτι για τον σκύλο μας. Πού και πού, να του δείχνουμε πως ξέρουμε ότι μας παρακολουθεί, και πως το εκτιμούμε. Και να του κλείνουμε το μάτι.
16°
