Στα αναγνώσματα των ημερών, έπεσα τυχαία σ’ ένα άρθρο που αφορούσε το «φαινόμενο της πεταλούδας». Ξέρετε, αυτή τη θεωρία που υποστηρίζει πως μικρές αλλαγές στην κατάσταση ενός δυναμικού συστήματος μπορούν μακροπρόθεσμα να επιφέρουν μεγάλες αλλαγές στη συμπεριφορά του. Όπως λέει το πιο γνωστό παράδειγμα, η ανεπαίσθητη κίνηση που κάνουν τα φτερά μιας πεταλούδας στο Χονγκ Κονγκ μπορεί να επηρεάσει τα καιρικά φαινόμενα στο μακρινό Κάνσας.
Γεννημένη από τη θεωρία του χάους, αυτή η ποιητική μεταφορά θέλει να αποδείξει πως ακόμα και μια απειροελάχιστη μεταβολή στη ροή των γεγονότων οδηγεί, με την πάροδο του χρόνου, σε μια εξέλιξη εντελώς διαφορετική από εκείνη που θα επερχόταν αν έλειπε η μεταβολή.
Την ορθότητα αυτής της θεωρίας στην επιστήμη δεν μπορώ να την ελέγξω –η δική μου επιστήμη, η μελέτη του παρελθόντος, δεν επιδέχεται πειράματα. Μα σε μια ανάλαφρη τοποθέτηση εμπνευσμένη από την εμπειρία της καθημερινής ζωής, θα ισχυριστώ πως ισχύει. Και, μάλιστα, πως το τρέξιμο με κάποιον τρόπο την επιβεβαιώνει.
Στη ζωή μας, μικρές αλλαγές μπορεί να έχουν απρόβλεπτα μακροπρόθεσμα αποτελέσματα. Το τρέξιμο είναι ένας χώρος όπου αυτό επιβεβαιώνεται συχνά, σχεδόν καθημερινά. Καθένας από εμάς τους δρομείς ξεκίνησε διαφορετικά. Ο ένας άρχισε από μικρός, παρακινημένος από έμφυτο ταλέντο, άλλος ξεκίνησε μεγαλύτερος, κάποιος δεν είχε καν φανταστεί πως θα μπορούσε ποτέ να αθληθεί. Προσωπικά, ξεκίνησα χρόνια πριν, κατακτώντας μια μεγάλη και εντελώς απρόβλεπτη διαδρομή βήμα-βήμα. Ένας φίλος, σπουδαίος μαραθωνοδρόμος, άρχισε ως υπέρβαρος καπνιστής που δεν είχε ποτέ γυμναστεί, μα μια σειρά από μικρές αλλαγές σε βάθος χρόνου, όπως εκείνη η πρώτη φορά που αποπειράθηκε να τρέξει, έφεραν τη μεγάλη αλλαγή. Σαν κι εκείνον, όπως σαν κι εμένα, υπάρχουν πολλοί.
Αυτό που μαθαίνεις στο δρόμο είναι πως η αλλαγή δεν έρχεται από τη μια μέρα στην άλλη. Ούτε έρχεται από την πρώτη φορά. Δεν αλλάζει η ζωή σου την πρώτη φορά που αποπειράσαι να κάνεις κάτι, εν προκειμένω να τρέξεις – κι αυτό παρότι συχνά προσδοκούμε να έρθει η αλλαγή πολύ σύντομα, σχεδόν μαγικά.
Κάθε φορά που βγαίνουμε στο δρόμο, ενδόμυχα περιμένουμε πως η κίνησή μας αυτή θα έχει άμεσο αποτέλεσμα, άμεσο όφελος. Πως θα γίνουμε πιο δυνατοί, πιο γρήγοροι και με μεγαλύτερη αντοχή ευθύς αμέσως. Πως τα αποτελέσματα θα είναι ορατά, σχεδόν φαντασμαγορικά. Η λογική λέει αλλιώς, μα η ανθρώπινη φύση που αγαπά τα θαύματα συχνά τα προσμένει.
Ναι, υπάρχουν μεγάλες στιγμές που μας καθορίζουν. Η πρώτη φορά που βγαίνουμε στο δρόμο, η μέρα που πρωτοτρέξαμε συνεχόμενα για τριάντα ολόκληρα λεπτά, ο πρώτος μας αγώνας, το όριο που ενδεχομένως πιάσαμε για μια σημαντική διοργάνωση. Όλα αυτά είναι κομμάτι της ιστορίας μας –της δρομικής κι όχι μόνο. Μα το φαινόμενο της πεταλούδας θυμίζει πως δεν είναι πάντοτε τα μεγάλα επιτεύγματα που φέρνουν την αλλαγή, που κάνουν τη μεγάλη διαφορά. Δεν είναι οι ξεχωριστές στιγμές που μας κάνουν δρομείς. Αυτό που κυρίως μετράει είναι τα μικρά πράγματα που κάνουμε κάθε μέρα. Οι καθημερινές επιλογές μας. Είναι όλα τα πρωινά που βγήκαμε στο δρόμο, κάποτε ανόρεχτα, λίγο «καταναγκαστικά», οδηγημένοι από το εσωτερικό «πρέπει». Είναι οι άχαρες επαναλήψεις. Οι πολλές στιγμές που επιλέγουμε το λίγο πιο δύσκολο αντί αυτό που βρίσκεται ευθεία μπροστά μας, τοκίζοντας την όποια ικανοποίηση.
Αυτό που συμβαίνει σήμερα δεν εξαργυρώνεται αμέσως. Η επιλογή αυτής της μέρας θα δικαιωθεί μετά από καιρό, όταν έρθει η ώρα, όταν αθροιστεί σε άλλες, προηγούμενες. Αυτή η οπτική δεν στηρίζει τα θαύματα, μάλλον τα αποδομεί. Μα είναι πιο συμβατή με την αλήθεια, ιδίως όσων από εμάς μεγαλώσαμε αρκετά για να τεκμηριώνουμε θεωρίες με χιλιόμετρα πραγματικής ζωής.
