Άλλη μια χρονιά φεύγει. Διανύουμε τον 21ο αιώνα και θα μπορούσε κάποιος ή κάποια να πει ότι ορισμένα πράγματα είναι κεκτημένα και άρα δεδομένα, όπως το να δύναται μια μητέρα να αποκτά την επιμέλεια του παιδιού της, ύστερα από ένα διαζύγιο. Στην Ελλάδα, για παράδειγμα, τη δεκαετία του '70, μια μητέρα δεν μπορούσε καν να διεκδικήσει ενώπιον του δικαστηρίου αυτό το οποίο σήμερα θεωρείται αυτονόητο. Βέβαια, αν μεταφερθούμε ακόμα πιο παλιά, θα παρατηρήσουμε ότι μια γυναίκα μάλλον είχε σοβαρότερα προβλήματα από τη διεκδίκηση της επιμέλειας του παιδιού της, διότι δεν μπορούσε να διεκδικήσει το ουσιαστικότερο και το πρωταρχικό: τον εαυτό της.
Το 2018 όμως ήρθε και, πλέον, μια γυναίκα κατέχει την ελευθερία της, τον εαυτό της και είναι κυρίαρχη αυτού... Ή και όχι. Κοιτάζοντας γύρω μας διαπιστώνουμε ότι παρ' όλες τις διεκδικήσεις και τις κατακτήσεις όλων αυτών των δεκαετιών, η απαξίωση, με ό,τι αυτή συνεπάγεται, προς τις γυναίκες έχει εδραιωθεί τόσο γερά στα θεμέλια της κοινωνίας, που με την πρώτη ευκαιρία δηλώνει άλλοτε σθεναρό και σκληρό παρών, άλλοτε ηπιότερο. Το ζήτημα είναι ότι υπάρχει και εκδηλώνεται. Όσο κι αν έχω σκεφτεί, αδυνατώ να βρω την αιτία βάσει της οποίας κάποιοι και κάποιες (αδιανόητο) δυσαρεστούνται, με μια χαρακτηριστική ξινίλα, με τον έρμο τον φεμινισμό. Άλλοι τον φοβούνται, άλλοι απλά δεν τον καταλαβαίνουν και τον μεταχειρίζονται σαν κάτι κακό, ξένο και περιττό. Ο φεμινισμός έγκειται, απλώς, στην πολιτική, οικονομική και κοινωνική ισότητα των γυναικών και στη διεκδίκηση των ατομικών τους δικαιωμάτων. Γράφω «απλώς», διότι πρόκειται για τα αναφαίρετα και αυτονόητα για όλους τους ανθρώπους δικαιώματα. Η ουσία, όμως, ξεπερνά κατά πολύ το επίρρημα αυτό, καθώς για αιώνες κάποιοι αποφάσιζαν ότι οι γυναίκες, μάλλον, δεν συγκαταλέγονται στους ανθρώπους και επομένως δεν αξίζουν τίποτα. Τόσο λογικά και απλά.
Το αμερικανικό λεξικό Merriam-Webster δημοσίευσε ως λέξη της χρονιάς τη λέξη «Φεμινισμός», η οποία σημείωσε μεγάλη αύξηση στην αναζήτηση της ιστοσελίδας του λεξικού κατά τη διάρκεια του 2017 και μάλιστα σημειώθηκε ότι η απόδοση σε λέξη της χρονιάς πυροδοτήθηκε από μια σειρά γεγονότων. Αυτό εύκολα μπορεί να γίνει κατανοητό, καθώς πρόκειται για αμερικανικό λεξικό και το μόνο σίγουρο είναι ότι στις ΗΠΑ επικρατεί έντονα ο διάλογος περί γυναικείων δικαιωμάτων, ιδιαίτερα ύστερα από την εκλογή του Ντόναλντ Τραμπ, ο οποίος έχει εκφράσει επανειλημμένα τα αισθήματα σεβασμού και αγάπης που τρέφει για τις γυναίκες (not). Ένα ακόμα γεγονός στο οποίο οφείλεται κατά ένα μεγάλο ποσοστό η ανάδειξη του «Φεμινισμού» ως λέξη της χρονιάς είναι η επιλογή των Silence Breakers ως πρόσωπο της χρονιάς του αμερικανικού περιοδικού Time, το οποίο μετρά εκατομμύρια πωλήσεις ανά τεύχος. Πρόκειται για γυναίκες αλλά και άνδρες, οι οποίες και οι οποίοι έχουν υποστεί σεξουαλική επίθεση ή παρενόχληση.
Ας μην επιτρέψουμε στον εαυτό μας να παρασυρθεί από αυτό που φέρει ένας αμερικανικός κολοσσός κατατάσσοντας το ζήτημα σε εμπορικό και μόνο και ας επικεντρωθούμε στην ουσία. Αυτό που εννοώ είναι ότι περιστατικά σεξουαλικής βίας, δυστυχώς, υπήρχαν και καταδικάζονταν, όταν και εάν δημοσιοποιούντο, αλλά όπως και να έχει ο συμβολισμός της ανάδειξης αυτών των ανθρώπων ως πρόσωπο της χρονιάς είναι μεγάλος και, κατά τη γνώμη μου, δεν μπορεί να αμφισβητηθεί. Αναλυτικότερα, τον Οκτώβρη ξεκίνησε να ξεδιπλώνεται η αλήθεια σχετικά με την, επί δεκαετίες, σεξουαλική παρενόχληση που ασκούσε ο παραγωγός Χάρβεϊ Γουάινσταϊν σε ηθοποιούς του Χόλιγουντ. Ωστόσο, ανάμεσα στους Silence Breakers είναι και εργαζόμενες σε ξενοδοχεία, σε σπίτια, στο γεωργικό τομέα και αλλού. Η χρήση του hashtag #MeToo ξεκίνησε δέκα χρόνια πριν από την Tarana Burke και, όταν επανήλθε με ένα tweet της ηθοποιού Alyssa Milano τον Οκτώβρη, κατέληξε να χρησιμοποιείται σε 85 χώρες, μεταξύ των η Γαλλία και η Ιαπωνία. Το σημαντικότερο όλων είναι ότι η εξέλιξη αυτή έχει συμβάλλει στο να ακουστούν πολλές φωνές, οι οποίες, αναπόφευκτα, δημιουργούν μια παγκόσμια συζήτηση. Η Haley Sweetland Edwards, δημοσιογράφος στο περιοδικό Time, μιλά για την καθολικότητα που παρατηρεί με τους συναδέλφους της ότι έχει λάβει το ζήτημα και αναφέρει ότι καταγράφονται περιστατικά, όπως πολλές απολύσεις και παραιτήσεις, ύστερα από την αποκάλυψη των επιθέσεων ή αποφάσεις μελών του Κογκρέσου να μην ξαναθέσουν υποψηφιότητα, ή και να παραιτηθούν. Η δύναμη αυτού του κύματος που έχει δημιουργηθεί και που ενισχύεται μέσω των social media φέρεται ως ικανό να βοηθήσει, ώστε να επιτευχθεί, επιτέλους, μια ουσιαστική αλλαγή προς το καλύτερο στην κοινωνία. Οι γυναίκες τις τελευταίες δεκαετίες έχουν κατακτήσει αρκετά, αλλά όσο καταγράφονται περιστατικά βιασμού, λεκτικής βίας, υποβίβασης και απαξίωσης, τόσο η υπεράσπιση των δικαιωμάτων των γυναικών θα είναι αναγκαία. Έχουμε καταλήξει να μιλούμε για τις γυναίκες σαν να είναι ένα ξεχωριστό και περίεργο είδος και όχι άνθρωποι.
Έχει κι άλλο...
Η απόγνωση έρχεται όταν συνειδητοποιείς ότι το σχολείο γεννά, θρέφει και διαιωνίζει το στερεοτυπικό πρότυπο του ισχυρού άνδρα και της ευγενικής, γλυκιάς και λιγότερο συμμετοχικής γυναίκας. Ο Φώτης Πολίτης σ' ένα άρθρο του, εύστοχα, αναφέρει ότι «το εκπαιδευτικό σύστημα… αντί να ασκεί παιδ-αγωγία, ασκεί ανδρ-αγωγία»1. Τα αγόρια μεγαλώνουν θεωρώντας την πνευματική εργασία ντροπιαστική, ενώ τη χειρονακτική την περιβάλλουν με πέπλο υπερηφάνειας και τιμιότητας. Επίσης, θεωρούν ότι με το να επιδεικνύουν μαχητικότητα ή/και βία θα γίνουν αποδεκτοί ή θα αποθεωθούν. Φυσικά-και ευτυχώς-υπάρχουν εκπαιδευτικοί οι οποίοι αγωνίζονται να εξαλείψουν τα στερεοτυπικά αγκάθια και να βοηθήσουν τα παιδιά να αποφοιτήσουν έχοντας λάβει μια ανθρωπιστική παιδεία κα εκπαίδευση. Εκτός αυτού δεν προέρχονται όλα τα αγόρια από την ίδια οικογένεια, ο ρόλος της οποίας θα τονιστεί αμέσως μετά, οπότε προφανώς υπάρχουν εξαιρέσεις.
Γυρίζω στους Silence Breakers που ανέφερα ανωτέρω για να επισημάνω τους άνδρες οι οποίοι συμπεριελήφθησαν στο πρόσωπο της χρονιάς. Προφανώς η στερεοτυπική και πατριαρχική κοινωνία έχει αντίκτυπο και σε άνδρες. Πέρα από τα περιστατικά βίας που είναι εξίσου σημαντικά με αυτά κατά των γυναικών, φανταστείτε πώς νιώθει ένας μαθητής ο οποίος πιέζεται από τα στερεότυπα και καταλήγει ή να αλλοιώσει τον χαρακτήρα του και να αφομοιωθεί ή να υφίσταται bulling από τα αγόρια, τα οποία στα 14, στα 16, στα 17 είναι πεπεισμένα πως για να κατοχυρωθεί ο, εν δυνάμει, ανδρισμός τους θα πρέπει να εκδηλωθεί με ορμή και ένταση και, ίσως, σε χειρότερες περιπτώσεις, πως μόνο έτσι θα μπορέσει να κατοχυρωθεί. Καλό είναι να σκεφτόμαστε τι, πραγματικά, πιστεύουμε και τι μας έχουν μάθει πως πρέπει να πιστεύουμε. Όλα αυτά συνιστούν έναν κύκλο, μαζί με την οικογένεια σαφώς. Πολλές μητέρες μεταδίδουν στις κόρες τους το πρότυπο της «εξαιρετικής μάνας» ως (ή/και το μόνο) αναγκαίο και σημαντικό για την ολοκλήρωση της προσωπικότητας τους και ξεχνούν το πρότυπο της δυναμικής γυναίκας. Με τούτα και μ' εκείνα, σταματάω να γράφω. Θα μπορούσα να αναλύω εκφάνσεις αυτού του ζητήματος για ώρα, διότι μας αφορά άμεσα και βρίσκεται παντού γύρω μας. Έφτασε, λοιπόν, το 2018. Εσύ πού θέλεις να βρίσκεσαι; Στους καθηγητές και στην οικογένεια που διαιωνίζουν τα σεξιστικά πρότυπα..ή στην άλλη πλευρά; Η καλή και η κακή πλευρά, όπως θα έλεγε ένα μικρό παιδί. Κάτι θα ήξερε παραπάνω. Εύχομαι το 2018 να είμαστε μόνο στην «καλή πλευρά» των πραγμάτων σε όλους τους τομείς και σε ό,τι μας ενδιαφέρει. Ας ανοίξουμε τα μάτια μας και ας συμβάλλουμε στο να έχουμε μια κοινωνία με δικαιώματα για όλους και σεβασμό προς όλους. Άλλωστε εμείς ζούμε σε αυτή.
1. Φώτης Πολίτης, Οι «ανδρικές ταυτότητες» στο σχολείο. Ετεροσεξουαλικότητα, ομοφυλοφοβία και μισογυνισμός, Αθήνα, Επίκεντρο, 2006, σελ.158.
22°
