Τρία βιβλία που έχουν τον τρόπο να μας μεταφέρουν στην καρδιά της Νέας Υόρκης της δεκαετίας του ’70, αλλά και στην τρέλα του Λονδίνου της δεκαετίας του ’60.
Υπάρχουν τρία βιβλία με τα οποία ταξίδεψα στο swinging Λονδίνο των 60s όπως το περιγράφει ο Shawn Levy στο «Ready, Steady, Go!» και στη Νέα Υόρκη της δεκαετίας του ’70, μια «Πόλη στις φλόγες» όπως υποστηρίζει ο Garth Risk Hallberg, ή μια πόλη που ξεδιπλώνεται μπροστά στα έκπληκτα μάτια των «Πάτι και Ρόμπερτ» όπως την έζησε η Patti Smith.
«Όλοι και όλες πήγαμε να δούμε την Τζάνις να παίζει στο Παγοδρόμιο Βόλμαν του Σέντραλ Παρκ. Τα εισιτήρια είχαν εξαντληθεί, αλλά στα γύρω βράχια είχε απλωθεί ένα μεγάλο πλήθος ανθρώπων. Στεκόμουν με τον Μπόμπι στο πλάι της σκηνής, υπνωτισμένη από τον ηλεκτρισμό που εξέπεμπε η παρουσία της Τζάνις. Ξαφνικά άρχισε να βρέχει με αστραπόβροντα και η σκηνή άδειασε. Αδυνατώντας να συνεχίσουν τη συναυλία, οι τεχνικοί άρχισαν να αποσυναρμολογούν τα μηχανήματα. Το κοινό όμως αρνήθηκε να φύγει και άρχισε να γιουχάρει. Η Τζάνις τρελάθηκε. “Με γιουχάρουν, φίλε” έλεγε κλαίγοντας στον Μπόμπι. Ο Μπόμπι της πήρε τα μαλλιά από τα μάτια. “Δεν γιουχάρουν εσένα, καλή μου” της είπε. “Γιουχάρουν τη βροχή”».
Το βιβλίο «Πάτι και Ρόμπερτ» της Patti Smith μού πρόσφερε χριστουγεννιάτικη θαλπωρή, τη ζεστασιά και την οικειότητα μιας ιστορίας που έχω λίγο ζήσει, λίγο ακούσει από φίλους ή γνωστούς, λίγο μυθοποιήσει, μπερδεύοντας τη φαντασία με την πραγματικότητα. Αφηγείται γοητευτικά, χωρίς λογοτεχνίζουσες υπερβολές και με σεβαστικό τρόπο, τη νεανική περιπέτεια που έζησε παρέα με τον καλλιτέχνη και φωτογράφο Robert Mapplethorpe στη Νέα Υόρκη των 70s, όταν και οι δύο ήταν ακόμη παιδιά (γι’ αυτό και «Just Kids» ο πρωτότυπος τίτλος του βιβλίου). Βινύλια που παίζουν διαρκώς στα πικάπ, ολονύχτιες κουβέντες για την τέχνη και τη λογοτεχνία, οι Doors και η Janis Joplin, o Jimi Hendrix και οι Velvets, o Andy Warhol και το Factory, ποιητές όπως ο Blake, ο Baudelaire, ο Rimbaud και όλη η φουρνιά των Beats.
Αφραγκίες, ατσιγαρίες, μικροκλοπές (από κανά βιβλίο μέχρι κάποιο φαγώσιμο), αγωνία για το πού θα κοιμηθούν, φιλοξενούμενοι και περιπατητές στην πόλη, δουλειές του ποδαριού, εκκολαπτόμενοι καλλιτέχνες χωρίς καμία σιγουριά και αυτοπεποίθηση. Το θρυλικό ξενοδοχείο Chelsea, ο Σαμ Σέπαρντ, οι Blue Oyster Cult, οι Television και το CBGB, ένα βιβλίο φτιαγμένο με τα συστατικά της γενιάς μου και με περιπέτειες που ζήσαμε κι εμείς –λίγο ως πολύ– στην επαρχιώτικη, βαλκανική εκδοχή τους και με χρονοκαθυστέρηση.
«“Αγάπη μου, το σύνολό σου είναι υπέροχο” είπε χτυπώντας με φιλικά στο χέρι και, παρατηρώντας το μαύρο σακάκι, τη μαύρη γραβάτα, το μαύρο μεταξωτό πουκάμισο και το μαύρο σατέν παντελόνι μου με τις φαρδιές πιέτες, πρόσθεσε, “αλλά δεν είμαι σίγουρος γι’ αυτά τα λευκά αθλητικά παπούτσια”».
Σε αυτή την ίδια Νέα Υόρκη έκανα βόλτες και με τον Garth Risk Hallberg και το πρώτο του πολυσυζητημένο και ογκώδες βιβλίο (περίπου 1.000 σελίδες) «Πόλη στις φλόγες». Μία –κατά βάση– αστυνομική ιστορία με punk attitude που ξεκινάει τα Χριστούγεννα του 1976 με ένα απόσπασμα από στίχο των Television από το «Marquee Moon»:
«Η ζωή στο μελίσσι τσαλάκωσε τη νύχτα μου· το φιλί του θανάτου, την αγκαλιά της ζωής»
Tο βιβλίο αντιμετωπίστηκε πολύ θετικά και είναι φανερά φιλόδοξο. Ο χρόνος θα δείξει αν πρόκειται για ένα σπουδαίο συγγραφέα ή για μια φούσκα που θα ξεφουσκώσει, αλλά αυτός ο τύπος μπορεί να γράφει καλά. Ένα σημαντικό κομμάτι του κόσμου του είναι και δικό μου σύμπαν κι έτσι με το που άρχισα να διαβάζω, μπήκα στο τριπ. Τα πρόσωπά του είναι «συνηθισμένοι απόκληροι» που συγκλίνουν χαλαρά και αποκλίνουν, αποτελώντας τα κομμάτια ενός παζλ που τελειώνει με το μεγάλο μπλακάουτ που γίνεται στη Νέα Υόρκη το 1977 με την πόλη να φλέγεται από λεηλασίες και εμπρησμούς. Καθηγητές, αναρχικοί, φρικιά και πάνκηδες, ναρκομανείς, «μαύρα πρόβατα», εργαζόμενοι μεσοαστοί, δημοσιογράφοι, αστυνομικοί, στούντιο ηχογραφήσεων, 45άρια, «χαμένα άλμπουμ», ντίσκο και πανκ σε μια πόλη κατάρα και ευλογία για τους κεντρικούς ήρωες. Το όποιο ταλέντο του «τερματίζει» προς το τέλος του βιβλίου (αν αντέξεις να φτάσεις ως εκεί, έχοντας να νικήσεις 900 σελίδες όχι πάντα ενδιαφέρουσες), στην περιγραφή του μπλακάουτ και όσων συνέβησαν με όλα αυτά τα μοιραία πρόσωπα να συμπλέκονται με κάποιον τρόπο σε ένα μεγαλειώδες κρεσέντο.
«Λίγο πριν από την ημέρα του Αγίου Βαλεντίνου, μια από τις απογευματινές βόλτες του τον οδήγησε στο κέντρο και τότε συνειδητοποίησε ότι οι δύο πόλεις της Νέας Υόρκης είχαν αλλάξει θέση μεταξύ τους. Το πανκ είχε παραβιάσει όλες της κλειδαριές και είχε ξεχυθεί ανάμεσα στα οικοδομικά τετράγωνα. Ρακένδυτα παιδιά είχαν πλημμυρίσει τη Σεντ Μαρκς Πλέις, με ρούχα ραμμένα με οδοντικό νήμα και ευσεβείς πόθους. Και από παντού, από ταράτσες, βεράντες, διερχόμενα αυτοκίνητα, ερχόταν αυτό που τα συνένωνε όλα: η μουσική. Η μουσική είχε λυτρώσει και τον Ρίτσαρντ κάποτε, και όχι μόνο μία φορά, από μία ζωή στην οποία πίστευε πως ήταν παγιδευμένος. Οι ρυθμοί είχαν αλλάξει αλλά αυτό δεν είχε σχεδόν καμία σημασία. Το θέμα, τώρα όπως και τότε, ήταν να συντονιστείς με κάτι ευρύτερο από σένα και να νιώσεις γύρω σου κι άλλους που ένιωθαν όπως εσύ».
Η υπέροχη άνοδος και η ιλιγγιώδης πτώση του Swinging London περιγράφεται με τον ίδιο ιλιγγιώδη τρόπο από τον Shawn Levy στο βιβλίο «Ready, Steady, Go!». Μία ποπ έκρηξη που συνεπήρε τα πάντα κι έκανε το Λονδίνο από την «πιο ψόφια μεγάλη πόλη της Ευρώπης» σε σημείο αναφοράς. Είναι όλα εδώ: οι mods, η μίνι φούστα, η Carnabystreet, η MaryQuant, οι Who, οι Βeatles, οι Rolling Stones, oRichard Lester και ο Nicolas Roag, τα συγκροτήματα της «αμερικάνικης εισβολής». Πρόσωπα, γεγονότα, ατάκες, δηλώσεις, πληροφορίες, σαν ένα ντοκιμαντέρ για την περίοδο 1961-1969 και για τα γεγονότα που μετέτρεψαν το Λονδίνο σε επίκεντρο της ποπ κουλτούρας. Όπως λέει και ο Ντένις Χόπερ για την εποχή: «…Δεν έχω βρεθεί σε κάποιο άλλο μέρος που να είχε ανάλογη επίδραση πάνω μου από πολιτιστική άποψη. Αργότερα υπήρξαν, βέβαια, το Χέιτ Ασμπουρι και οι χίπηδες αλλά στο Λονδίνο συνέβαινε περισσότερο μια έκρηξη του στιλ και της κουλτούρας. Δεν ήταν το χίπικο πνεύμα που είχαμε εμείς εδώ. Είχε να κάνει με την κουλτούρα, τη ζωγραφική, τη μουσική, τη γλυπτική, τη μόδα, τα ρούχα. Θα έλεγα ότι για πέντε χρόνια όλοι τους έβλεπαν από μακριά, κανείς δεν μπορούσε να τους πλησιάσει. Το Λονδίνο υπαγόρευε κουλτούρα σε όλο τον υπόλοιπο κόσμο».
Αξίζει να αναφερθεί πως η μετάφραση του Αλέξη Καλοφωλιά στο «Ready, Steady, Go!» και στο βιβλίο της Patti Smith παίζει καθοριστικό ρόλο στο να αποδοθεί η ουσία και το πνεύμα του περιεχομένου, ακριβώς γιατί περιγράφουν μία κουλτούρα την οποία γνωρίζει απ’ έξω κι ανακατωτά.
Το βιβλίο της Patti Smith «Πάτι και Ρόμπερτ» σε μετάφραση Αλέξη Καλοφωλιά και το βιβλίο «Πόλη στις φλόγες» του Garth Risk Hallberg σε μετάφραση Γιώργου Κυριαζή κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Κέδρος. Το βιβλίο «Ready, Steady, Go!» του Shawn Levy σε μετάφραση Αλέξη Καλοφωλιά κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Κουκκίδα.
12°
