Σε ό,τι με αφορά, πιστεύω πως ο καπιταλισμός, με συνετή διαχείριση, μπορεί πιθανώς να γίνει πιο αποτελεσματικός για την επίτευξη οικονομικών σκοπών από οποιοδήποτε εναλλακτικό σύστημα έχουμε μέχρι σήμερα υπόψη μας, αλλά αυτό από μόνο του επιδέχεται αμφισβήτησης από πολλές απόψεις.
John Maynard Keynes, 1926
Ο παρακμιακός, διεθνής αλλά ατομικιστικός καπιταλισμός, στα χέρια του οποίου βρεθήκαμε μετά από τον πόλεμο, δεν είναι μια επιτυχία. Δεν είναι έξυπνος. Δεν είναι όμορφος. Δεν είναι δίκαιος. Δεν είναι ενάρετος. Και δεν παραδίδει τα αγαθά.
John Maynard Keynes, 1933
Είχαμε κοντέψει να ξεχάσουμε τα σοφά και φαινομενικά αντίθετα λόγια του πρωτοπόρου Keynes. Μεθυσμένοι καθώς βρεθήκαμε στην παραζάλη ενός διεθνούς χρηματοοικονομικού συστήματος που παρήγαγε με φρενήρη ρυθμό εικονικές αξίες.
Όχι, ο καπιταλισμός δεν πέθανε, όπως δεν πέθανε και με το κραχ του 1929. Αλλά εξίσου βλακώδες θα ήταν να ισχυριστούμε πως δεν συνέβη τίποτα, πως είναι άλλη μια κρίση και πως από αύριο, business as usual και πάλι. Όταν middle class people μετακομίζουν σε αντίσκηνα στις ΗΠΑ, όταν στην Ισλανδία οργανώνονται πολιτικές διαδηλώσεις (!), όταν μάλιστα ένα από τα αιτήματα των διαδηλωτών είναι η ένταξη της χώρας στην ΕΕ (!!), κάτι πολύ σοβαρό συμβαίνει.
Όλες οι έγκριτες αναλύσεις για τα αίτια της τωρινής κρίσης ενοχοποιούν την υπερβολική ελευθερία που παρασχέθηκε στο χρηματοπιστωτικό κεφάλαιο, τάση που ξεκίνησε από τις ΗΠΑ την εποχή της προεδρίας του Ρόναλντ Ρίγκαν και προοδευτικά έγινε κυρίαρχη στην παγκόσμια οικονομία. Άρθηκε κάθε φραγμός στην ανεμπόδιστη κερδοσκοπική δράση του χρηματοπιστωτικού συστήματος και η ανοχή ήταν πλήρης στην ανάπτυξη όλο και πιο σύνθετων αδιαφανών χρηματοοικονομικών προϊόντων. Πνιγήκαμε στα παράγωγα, τα futures, το hedging, τα options, τις προεξοφλήσεις, τα swaps, τις τιτλοποιήσεις που άλεθαν και πολλαπλασίαζαν εικονικές αξίες.
Αυτό που πολλοί αποκάλεσαν «καπιταλισμός του τζόγου» ή «καπιταλισμός-καζίνο» κατέρρευσε. Το κράτος, ύστατος προστάτης της συλλογικής ευημερίας και ασφάλειας των πολιτών, καλείται να βάλει το χέρι βαθιά στην τσέπη, σε μια προσπάθεια να αναχαιτιστεί το ντόμινο της κατάρρευσης που σαρώνει το παγκόσμιο οικονομικό σύστημα.
Η ειρωνεία της τύχης είναι πως η καταφυγή στο κράτος ξεκίνησε στις θεωρούμενες πλέον φιλελεύθερες οικονομίες του προηγμένου κόσμου, το Ηνωμένο Βασίλειο και τις ΗΠΑ. Το μεγαλύτερο σχέδιο κρατικοποίησης επιχειρήσεων της αμερικανικής ιστορίας διεκπεραιώνεται από τη συντηρητική κυβέρνηση του προέδρου Μπους, με «εγκέφαλο» τον υπουργό Οικονομικών Henry Paulson, τέως πρόεδρο της υπό κατάρρευση σήμερα Goldman Sachs… Είναι αυτός που την άνοιξη του 2007 διακήρυττε απρονόητα: «Μια ανοιχτή, ανταγωνιστική και απελευθερωμένη χρηματοπιστωτική αγορά μπορεί να κατανείμει τους πόρους και να προωθεί τη σταθερότητα και την ευημερία με πολύ καλύτερο τρόπο από την κρατική παρέμβαση»!
Και η Ελλαδίτσα σε όλα αυτά; Δυστυχώς, η επίσημη κυβέρνηση δεν φαίνεται να αντλεί κανένα δίδαγμα. Είναι ιδεολογικό τέκνο του ριγκανισμού και του θατσερισμού και ουδεμία αναθεώρηση της πολιτικής της φιλοσοφίας δεν φαίνεται να είναι σε θέση να δρομολογήσει. Η ουσία της οικονομικής πολιτικής της ελάχιστα διαφέρει από τα δόγματα της κυβέρνησης Μητσοτάκη: αποκρατικοποιήσεις παντού, απορρύθμιση, απόσυρση του κράτους… Είναι η ίδια πολιτική, αλλά πασπαλισμένη με μπόλικες δόσεις επικοινωνίας, κορόνες περί κοινωνικής συνοχής και σερβιρισμένη σε πιο «ήπιες» (κατά την προσφιλή έκφραση της κυβέρνησης) δόσεις.
Όπως απέτυχε η πολιτική αυτή το ’90-’93 έτσι απέτυχε και τώρα, αλλά με πιο «ήπιο» τρόπο, χάρη και στην επιβραδυντική επίδραση της συμμετοχής της χώρας μας στην ΟΝΕ. Τη στιγμή που ασφαλιστικοί κολοσσοί όπως η AIG αναζητούν την προστασία του κράτους, η δική μας κυβέρνηση ακύρωσε την τελευταία στιγμή την πώληση της Εθνικής Ασφαλιστικής, λόγω «δυσμενούς συγκυρίας» και όχι λόγω αλλαγής πολιτικής!
Το μόνο που φαίνεται ικανή να παράγει η παρούσα κυβέρνηση είναι μερικές ακόμη παραστάσεις επικοινωνίας, το μόνο που ξέρει να κάνει καλά. Όπως με τις πυρκαγιές του 2007, απομένει να δούμε τον κ. Καραμανλή με στρατιωτικό τζάκετ μέσα σε εικονικό υπόγειο war room του Υπουργείου Οικονομίας και Οικονομικών να συντονίζει εικονικά τη μάχη κατά της οικονομικής κρίσης.
23°
