Ένα τρισεκατομμύριο δολάρια είναι ο επίσημος προϋπολογισμός για τις στρατιωτικές δαπάνες στις Ηνωμένες Πολιτείες: αν η διοίκηση Ομπάμα μπορέσει να τις περιορίσει στο μισό και να διοχετεύσει το άλλο «μισό» (1,5 τρις!) στη δημιουργία θέσεων εργασίας (καλλιέργειες, αυτοκινητοβιομηχανία, ανοικοδόμηση), το πρόβλημα της φτώχειας έχει λυθεί. Και ω του θαύματος, αν οποιαδήποτε από τις μιλιταριστικές χώρες έκανε το ίδιο –Κίνα, Ρωσία, Σαουδική Αραβία, Ιράν, Ιαπωνία, Βόρεια Κορέα, Νότια Κορέα, Ισραήλ, Τουρκία– πολλά από τα προβλήματά της θα είχαν επίσης λυθεί. Αλλά, όπως όλοι ξέρουμε, ο μιλιταρισμός δεν αποτελεί μόνο οικονομικό ζήτημα, ούτε ταυτίζεται με τις δαπάνες· οι δαπάνες τροφοδοτούν με έσοδα ένα περίπλοκο στρατιωτικο-βιομηχανικό σύμπλεγμα. Γι’ αυτό, η περικοπή τους είναι mission impossible, ή σχεδόν· επιπλέον, σε ό,τι αφορά τις ΗΠΑ, το ένα τρις δεν απορροφάται μόνον από το Υπουργείο Άμυνας, αλλά από μια σειρά «ταμεία»: ταμείο για οπλικές έρευνες, ταμείο για τις υποθέσεις των βετεράνων, ταμείο για «επείγοντες» πολέμους και ούτω καθεξής. Και εξαιτίας αυτής της διάχυσης στον κρατικό μηχανισμό, η αφαίρεση κονδυλίων συνεπάγεται πολιτικό κόστος ευρέος φάσματος.
Για μια ακόμα φορά, η Ελλάδα μπορεί να χρησιμεύσει ως παράδειγμα για να καταλάβουμε τις ΗΠΑ. Και το αντίστροφο. Το 6% του προϋπολογισμού (όσο και στις ΗΠΑ σε ποσοστό) ξοδεύεται όχι τόσο για την οργάνωση και τη συντήρηση ενός μάχιμου στρατού αλλά για τη διατήρηση του status quo: υποχρεωτική θητεία, προνόμια της κάστας των στρατιωτικών, γραφειοκρατία. Στην Ελλάδα κανείς δεν φαίνεται να επεμβαίνει σ’ αυτό το status quo· ο στρατός και οι θεσμοί του θεωρούνται, όπως και στις ΗΠΑ, untouchable (η λέξη έχει δύο έννοιες). Ωστόσο, αν ο Ομπάμα θέλει πραγματικά να εφαρμόσει όσα υποσχέθηκε (“change”), πρέπει να αλλάξει αυτό το σπάταλο και ανέγγιχτο κατεστημένο.
Ποια είναι τα ζητήματα που τον περιμένουν: η παγκόσμια οικονομική κρίση (η οποία –θα επιμείνω– αντιμετωπίζεται με πολιτική βούληση· δεν οφείλεται σε κακό αστέρι, ούτε η λύση της επαφίεται στην τύχη)· οι ταραγμένες διεθνείς σχέσεις για τις οποίες οι ΗΠΑ ευθύνονται από το 1947 (τουλάχιστον)· το φαινόμενο και οι συνέπειες της τρομοκρατίας. Όλα αυτά, που αφορούν τον κόσμο ως σύστημα, αντιμετωπίζονται, σε κάποιο βαθμό, με επίθεση ειρήνης· με τροποποίηση του παγκόσμιου ρόλου των ΗΠΑ, πράγμα που περιλαμβάνει τροποποίηση της στάσης για τα συμβατικά και πυρηνικά όπλα, καθώς και για την προστασία του περιβάλλοντος. Ο Ομπάμα χρειάζεται διπλωμάτες ειρηνιστές και οικολόγους· ο Κόλιν Πάουελ και η Μαντλίν Ολμπράιτ δεν είναι τα κατάλληλα πρόσωπα γι’ αυτή τη δουλειά. Και η δουλειά είναι, έτσι κι αλλιώς, βρομοδουλειά.
Το πρόσφατο επεισόδιο της δολοφονίας από την Κου-Κλουξ-Κλαν μιας γυναίκας που «μετάνιωσε» σχετικά με την προσχώρησή της στην οργάνωση, δείχνει, μεταξύ άλλων, ότι ο Ομπάμα δεν μπορεί να είναι πρόεδρος «για όλους». Κανείς δεν μπορεί να αρέσει σε όλους και να τους ικανοποιεί εξίσου: αν ο Ομπάμα θέλει να γίνει αποδεκτός από την άκρα δεξιά, αν, λόγου χάρη, θέλει να αποφύγει τα συκοφαντικά σχόλια του Ντέιβιντ Χόροουιτς, το παιχνίδι είναι εξαρχής χαμένο. Πώς μπορεί να κερδηθεί: με ειλικρινή μέτρα για την ευζωία όσων τοποθετούνται στη μεσαία τάξη και «κάτω» από αυτή· με μεταρρυθμίσεις στην παιδεία (η δημόσια παιδεία βρίσκεται υπό διάλυση: σχολεία κλείνουν· στη θέση τους χτίζονται αναμορφωτήρια)· με supertax στα πολύ υψηλά εισοδήματα (π.χ. σε όσους κερδίζουν πάνω από 500.000 το χρόνο, δηλαδή στο 1% του πληθυσμού περίπου: 3.000.000 πολίτες), με στεγαστικά προγράμματα (όχι «παροχές», όχι «ελεημοσύνη») για όσους κερδίζουν κάτω από 25.000 το χρόνο, δηλαδή για το 28% του πληθυσμού. (Μύθος και πραγματικότητα: ο εθνικός μέσος όρος είναι 44.500 δολάρια ετησίως· η συνολική εικόνα θολώνει εξαιτίας της θεαματικότητας της ανώτερης τάξης.) Προπάντων, χρειάζεται σύστημα ιατρικής περίθαλψης· κράτος προνοίας: οι Ηνωμένες Πολιτείες βρίσκονται σε αδιέξοδο· το μοντέλο της ιδιωτικής πρωτοβουλίας και του ατομισμού έχει αποτύχει σε βασικούς τομείς. Παρ’ όλ’ αυτά, σε μια χώρα όπου οι ασφαλιστικές εταιρείες αποτελούν μέρος της ιστορίας και σηματοδοτούν τη συλλογική νοοτροπία, θα είναι δύσκολο να εφαρμοστεί ό,τι στις ΗΠΑ ονομάζεται «σοσιαλιστική πολιτική».
Το ομοσπονδιακό σύστημα αφαιρεί πολλές αρμοδιότητες από τον πρόεδρο. Και σωστά. Ωστόσο, η προεδρία του Ομπάμα μπορεί να επηρεάσει –αν όχι να καθορίσει– τη νομοθεσία των πολιτειών. Σε 38 πολιτείες εφαρμόζεται η θανατική ποινή, σε άλλες τόσες απειλούνται δημοκρατικά δικαιώματα όπως η άμβλωση, η ελεύθερη ένωση, η «νομιμοποίηση» των παιδιών που γεννιούνται έξω από το γάμο: ο Ομπάμα θα χρειαστεί να αναμετρηθεί με τις εκκλησίες, τις παλαβές αιρέσεις (μεταξύ των οποίων τα 5,5 εκατομμύρια των Μορμόνων), τους οργανωμένους ρατσιστές, τις «αυθεντίες» των πιο συντηρητικών Ρεπουμπλικάνων που έχουν καταλάβει μεγάλο μέρος των μέσων ενημέρωσης. Επιπλέον, θα χρειαστεί να αναμετρηθεί με την Εθνική Ένωση Όπλων: υπολογίζεται ότι οι δολοφονίες θα μειωθούν κατά 50% αν απαγορευτεί η οπλοφορία (όπως συμβαίνει σε όλες τις δυτικές χώρες). Αλλά οι ΗΠΑ βρίσκονται πολύ μακριά από αυτόν το στόχο: το λόμπι της ΕΕΟ θεωρείται πανίσχυρο και έχει οπαδούς σε απρόσμενες κοινωνικές ομάδες.
O Ομπάμα βρίσκεται υπό διαρκή πίεση: ήδη έχει ζητήσει συγνώμη γιατί όταν ήταν μαθητής δοκίμασε «αλκοόλ, μαριχουάνα και κόκα»· επίσης, ζήτησε συγνώμη από τη Νάνσι Ρέιγκαν γιατί είπε δημοσίως ότι η κυρία Ρέιγκαν οργάνωνε συνεδρίες με μάγισσες και κινούμενα τραπεζάκια στον Λευκό Οίκο (πράγμα που ισχύει)· τέλος, αναγκάστηκε να επαναλάβει πολλές φορές ότι εκκλησιάζεται. Ωστόσο, το στοίχημά του μπορεί να κερδηθεί με τον ακριβώς αντίθετο τρόπο: με το να μη ζητάει συγνώμη για οτιδήποτε δεν αρέσει στο θρησκόληπτο redneck και στη δημοσιογράφο του Fox με τη διαπεραστική φωνή και τα βασανιστικά ερωτήματα: «Είναι ο Ομπάμα μαρξιστής;»· με το να προχωρήσει στην εφαρμογή του προγράμματος για το οποίο εξελέγη. Ο Ομπάμα πρέπει να στηριχτεί στους Αμερικανούς που τον ψήφισαν: αν κρίνουμε από τον αριθμό τους (53%) και την ποικιλία τους (ένα από τα συνθήματα που είδα στο Ντιτρόιτ: «Ομπαμάκο, οι πλέχτρες είναι μαζί σου!») επαρκούν. Επιπλέον, ο «Ομπαμάκος» έχει, προς το παρόν, την υποστήριξη της πλειοψηφίας του πλανήτη.
16°
