Η ανάδειξη του ΣΥΡΙΖΑ στην κυβέρνηση δεν με κάνει, βεβαίως, να αλλάξω γνώμη για την ιδεολογία και το ήθος του. Χρειάζεται όμως ψυχραιμία, πνεύμα συνεργασίας, υπομονή και αισιοδοξία. Τα αποτελέσματα των εκλογών ήταν αναμενόμενα και θα μπορούσαν να αποδειχθούν ακόμα πιο εντυπωσιακά: η νίκη του ΣΥΡΙΖΑ θα μπορούσε να είναι σαρωτική δεδομένων των πολύ περιορισμένων επιλογών των ψηφοφόρων, του κατατεμαχισμού των κομμάτων και της γενικευμένης φαυλοκρατίας. Θα εργαστούμε λοιπόν με ό,τι έχουμε: κατά τη γνώμη μου έχουμε –το έχω πει πολλές φορές– ένα κόμμα νεοκομμουνιστικό, με αναρχοειδείς και αρχειομαρξιστικές συνιστώσες, επαρχιακό, επιρρεπές σε λεκτικές και άλλες ακρότητες. Αλλά η κατάσταση είναι αυτή που είναι και πρέπει να αποφευχθούν άσχημα πράγματα. Γι’ αυτό πρέπει να βοηθήσουμε όλοι.
Aπό αυτή την έννοια πιστεύω ότι η σκληρή στάση της Νέας Δημοκρατίας είναι λανθασμένη – μικρόψυχη και μικροκομματική. Το στοίχημα δεν είναι επαληθευτούμε όσοι έχουμε τη χειρότερη γνώμη για τον ΣΥΡΙΖΑ. Το στοίχημα είναι να διαψευστούμε.
Έχω πολλούς φόβους και επιφυλάξεις. Αλλά αυτό δεν σημαίνει πως δεν θα επισημάνω ή δεν θα χειροκροτήσω ό,τι πιστεύω καλό και χρήσιμο.
Θα παρακολουθώ με αγωνία και ελπίδα: ίσως πρυτανεύσει η λογική, ίσως η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ μάς εκπλήξει. Στη ζωή συμβαίνουν συνήθως ματαιώσεις προσδοκιών – καμιά φορά όμως, εκεί που δεν το περιμένεις, οι άνθρωποι επιδεικνύουν σύνεση, ακόμα και μεγαλείο.
Περιμένω λοιπόν να μεταμορφωθεί ο ΣΥΡΙΖΑ: μέσα από την άσκηση της εξουσίας, μέσα από την επαφή με την Ευρώπη (με την οποία δεν είχε ως τώρα πολλές επαφές εφόσον παραμένει κόμμα altermondialiste) ίσως ενηλικιωθεί, ίσως θελήσει να γράψει, όπως λέμε συχνά, ιστορία, να μην επιβαρυνθεί με κάποιο παταγώδες φιάσκο. Ίσως προχωρήσει σε αληθινές μεταρρυθμίσεις στον κρατικό μηχανισμό, στην παιδεία, στο πλαίσιο των επενδύσεων. Δεν υπάρχουν πολλές πιθανότητες, αλλά ας περιμένουμε να δούμε.
Η ελληνική πολιτική είναι, πράγματι, απογοητευτική: η κεντροδεξιά παράταξη δεν μπορεί να αποκολληθεί από την παραδοσιακή λαϊκή δεξιά των χωριών· μια νεοναζιστική οργάνωση διατηρεί τις δυνάμεις της· το ίδιο και ένα σταλινικό κομμουνιστικό κόμμα το οποίο ζει σε μια δική του, παραμορφωμένη, πραγματικότητα και οραματίζεται την μπολσεβίκικη επανάσταση· πικραμένοι πολιτικοί ιδρύουν πικρόχολα κόμματα. Μολονότι πιστεύω στη θεωρία των δύο άκρων και θεωρώ τον ΣΥΡΙΖΑ «άκρο», πιστεύω ότι η «πραγματική πραγματικότητα» και οι ευρωπαϊκοί θεσμοί μπορούν να επιφέρουν προσαρμογές· κοντολογίς, να βρεθεί κοινό έδαφος για συνεννόηση και συνεργασίες.
Ο ΣΥΡΙΖΑ δεν έχει σκληρό ανταγωνισμό και μέτρο σύγκρισης. Οι κυβερνήσεις μας ήταν, άλλες λίγο, άλλες πολύ, ελλειμματικές, αντιφατικές και αναποτελεσματικές. Επομένως, ακόμα και μικρό να είναι το κέρδος μας –κάποιες επενδύσεις, μείωση της ανεργίας, χαλάρωση της ευρωπαϊκής πίεσης– πάλι θα είμαστε ευχαριστημένοι.
Η αλήθεια είναι ότι ανησυχώ: ανησυχώ για τα πανεπιστήμια, για την παιδεία γενικά για την οποία ο ΣΥΡΙΖΑ έχει παλαβές ιδέες· ανησυχώ για τη διπλωματική του ικανότητα (οι Ευρωπαίοι δεν είναι «φιλαράκια»)· επίσης, πολλά στελέχη του φαίνονται ψυχικά ασταθή και αναχρονιστικά, παγωμένα στις κοσμοθεωρίες, στη συνθηματολογία και στην αισθητική του 1970. Αλλά, επαναλαμβάνω, οι δημόσιες εικόνες μπορούν να αλλάξουν: οι άνθρωποι που αναλαμβάνουν την εξουσία αντιδρούν διαφορετικά από όταν βρίσκονταν αντιπολίτευση. Ο κάθε άνθρωπος έχει κάτι καλό μέσα του.
Τέλος, πρέπει να διαχειριστούμε το ψυχολογικό μέρος του συσχετισμού των δυνάμεων: το μίσος και τον αλληλοσπαραγμό που διχάζουν ολόκληρη την κοινωνία και τους ηγέτες της. Η επίσκεψη του κ. Τσίπρα στην Καισαριανή μού φάνηκε άκαιρη και προκλητική: μια ένδειξη κουκουέδικης αριστεροσύνης, πατριωτισμού και αντιγερμανικού αισθήματος. Ήταν εξωφρενικό, αλλά ας πάμε παρακάτω. Χρειάζονται προσπάθειες και συμβιβασμοί κι από τις δύο πλευρές: αν δεν τις κάνει η μία πλευρά δεν θα τις κάνει ούτε η άλλη.
11°
