Ψάχνω τα προγράμματα των κομμάτων στο Ίντερνετ για να διαπιστώσω ποιος προτίθεται να ικανοποιήσει τα αιτήματά μου: έχω ένα κατεβατό από δαύτα και πρέπει κάποιος να τα πάρει σύντομα υπόψη του. Είμαι μεγάλη, δεν μπορώ να περιμένω, θα με προλάβει ο θάνατος.
Tο πρόγραμμα της ΝΔ το έχω δει στην πράξη, άλλωστε δεν ψηφίζω ποτέ τη δεξιά: όχι επειδή είναι καταραμένη, αιμοσταγής και προδοτική, αλλά επειδή οι αρχές της είναι συντηρητικές και η πολιτεία της αλλοπρόσαλλη και αήθης, για να μην πω ελαφρώς γελοία. Το ΛΑΟΣ αποτελεί, για μένα, μια βαλκανική εκδοχή του Εθνικού Μετώπου της Γαλλίας το οποίο έχω ζήσει από κοντά: πιστεύω ότι όποιος ψηφίζει ΛΑΟΣ είτε δεν ξέρει τι κάνει, είτε –ακόμα χειρότερα– ξέρει τι κάνει επιθυμώντας να μοιάσει η Ελλάδα λίγο περισσότερο στο Ιράν. Ωστόσο, παραδέχομαι πως, όταν δεν βλέπεις και δεν ακούς τους εκπροσώπους του ΛΑΟΣ, όταν διαβάζεις το πρόγραμμα του κόμματος on line, ορισμένα πράγματα φαίνονται λογικά. Αλλά δεν είναι.
Προχωρώ στο ΠΑΣΟΚ: ποτέ δεν ψήφισα κόμμα εξουσίας· ίσως είμαι απλώς άτυχη· ούτε τώρα θα ψηφίσω. Για να οργανωθεί το ΠΑΣΟΚ σε αξιοπρεπή σοσιαλδημοκρατικό σχηματισμό που, όχι μόνον θα διεκδικήσει την κυβέρνηση αλλά θα φέρει εις πέρας ένα πλήθος τολμηρών μεταρρυθμίσεων, πρέπει να αλλάξουν οι φθαρμένες δομές και τα εξίσου φθαρμένα πρόσωπα. Παρά τη φιλοτιμία του Γιώργου Παπανδρέου –τον οποίον, μιας και είμαστε η άγρια φυλή των Λιλιπούα, αποκαλούμε, ασεβέστατα, «Γιωργάκη»– το ΠΑΣΟΚ παραμένει απαράλλακτο. Δεν μας εγγυάται ούτε τις βαθιές μεταρρυθμίσεις που επιβάλλονται, ούτε τον αδιάφθορο χαρακτήρα που θα έπρεπε να έχει ένα κόμμα εξουσίας (και μη-εξουσίας). Σπεύδω να προσθέσω ότι μέσα στο ΠΑΣΟΚ υπάρχουν δεξιοί, όπως μέσα στη ΝΔ υπάρχουν κεντρώοι: οι ιδέες και η προτεινόμενη πρακτική των δύο αυτών κομμάτων είναι συγκεχυμένες· οι δε εμπλοκές τους με τους θεσμούς –μεγάλο κεφάλαιο, ΝΑΤΟ, εκκλησία– παραμένουν σοβαρό εμπόδιο για οποιαδήποτε κοινωνική αλλαγή.
Η έκφραση «κοινωνική αλλαγή» με φέρνει στο ΚΚΕ: μπαίνω στο δικτυακό τόπο και διαβάζω το πρόγραμμα του κόμματος. Σαστίζω: μα, το ΚΚΕ δεν επιζητεί προλεταριακή επανάσταση και δικτατορία του προλεταριάτου; Διατρέχω τις αρχές και τα αιτήματα και μου φαίνονται ολόιδια με του ΣΥΡΙΖΑ, αν και διατυπωμένα με διαφορετική γλώσσα· το λεβεντο-πατριωτικό ύφος μού θυμίζει την ορολογία του Λένιν όταν έβριζε πατόκορφα τον «αποστάτη Κάουτσκι». (Ο οποίος «αποστάτης», παρεμπιπτόντως, είχε δίκιο σε όλα). Ωστόσο, δεν υπάρχει νύξη περί λαϊκής επανάστασης: μήπως το ΚΚΕ ψυχανεμίστηκε, με έναν αιώνα καθυστέρηση, τη ματαιότητα, αν όχι την τραγωδία, του εγχειρήματος; Ή απλώς περιμένει να ωριμάσουν οι «αντικειμενικές και υποκειμενικές συνθήκες» για να ανασύρει το όνειρο της σοβιετικής δημοκρατίας;
Με το να μην συγκαταλέγεται ευκρινώς στο πρόγραμμα του ΚΚΕ ο τελικός στόχος –για μένα, ένα είδος Endlösung– το ΚΚΕ παίρνει θέση δίπλα στα κουτσά, στραβά κι ανάποδα κοινοβουλευτικά κόμματα. Και συνδιαλέγεται μαζί τους –καθώς και με το κοινό, τους ψηφοφόρους– χρησιμοποιώντας εκείνη τη δήθεν σταράτη γλώσσα που «καταλαβαίνει ο λαός». Αλλά γιατί κανείς, μέσα σ’ αυτή την προεκλογική διαμάχη, δεν ρωτάει το ΚΚΕ: «Βρίσκεστε σε αρμονία με την ιστορία σας; Είστε ακόμα σταλινικοί; Φρονείτε απλώς ότι ίσως να διεπράχθησαν “λάθη” και “υπερβολές”; Προσβλέπετε σε κάποια μορφή σοσιαλιστικού συστήματος σαν εκείνο που κατέρρευσε στα τέλη της δεκαετίας του ’80; Θέλετε να γίνει η Ελλάδα όπως, λόχου χάρη, η Κούβα;».
Ακριβώς επειδή το ΚΚΕ σιωπά δεν επιδέχεται κριτική· προκαλεί μάλιστα αμηχανία. Για παράδειγμα, πολλοί δημοκρατικοί πολίτες θα αρνούνταν να εμφανιστούν σε τηλεοπτική συζήτηση μαζί με εκπρόσωπο του ΛΑΟΣ, δέχονται όμως να εμφανιστούν μαζί με το ΚΚΕ. Σε ό,τι με αφορά, αποφεύγω τους σταλινικούς όπως αποφεύγω τους φασίστες. Ωστόσο, με την αποφυγή δεν κερδίζουμε τίποτα: το ΚΚΕ, αν θέλει να κατεβαίνει σε κοινοβουλευτικές εκλογές (και ευρωπαϊκές) οφείλει να δηλώσει ότι πιστεύει στον κοινοβουλευτισμό (και στην Ευρώπη)· αλλιώς έχει hidden agenda και κοροϊδεύει το «λαό» που τάχα προστατεύει από την εκμετάλλευση των μονοπωλίων.
Φτάνω στον ΣΥΡΙΖΑ και διαβάζω το πρόγραμμα: όλα μού φαίνονται λογικά και συμπαθητικά. Πλην όμως υπόπτως αόριστα λόγω 1) ψηφοθηρίας 2) κομματικού συνονθυλεύματος. Μέσα στον ΣΥΡΙΖΑ συνωθούνται κομμουνιστές μαζί με αριστερούς αντικομμουνιστές που δεν ομολογούν ότι είναι αντικομμουνιστές διότι στην Ελλάδα δεν νοείται «αριστερός αντικομμουνισμός». (Κι όμως η αριστερά δεν μπορεί παρά να είναι αντικομμουνιστική. Αλλιώς δεν είναι αριστερά, είναι σοσιαλφασισμός, λέω εγώ...). Επίσης, συνεργάζονται μαοϊκοί (στο σημείο αυτό με πιάνει κλαυσίγελος και επαναλαμβάνω τα περί σοσιαλφασισμού), τροτσκιστές (εδώ το ζήτημα είναι πιο σύνθετο) και πρώην σοσιαλδημοκράτες που δεν έχουν καμιά σχέση με την κοινωνική αριστερά. Που απλώς έχουν δυσαρεστηθεί από το ΠΑΣΟΚ. Μα, τι κόμμα είναι αυτό; Και πώς είναι δυνατόν να μη διασπάται αλυσιδωτά;
Ερωτώ λοιπόν ως βασανισμένος ψηφοφόρος: τόσο δύσκολο είναι να σχηματιστεί ένα κόμμα δημοκρατικής αριστεράς; Και απαντώ μοναχή μου: τόσο δύσκολο, ναι· η αριστερά στην Ελλάδα, για ποικίλους λόγους, παραμένει κομμουνιστογενής. Γι’ αυτό και, να σου, ξεπηδάει οικολογικό κόμμα. Τι το χρειαζόμαστε, που να με πάρει η ευχή; Αν ο ΣΥΡΙΖΑ ήταν ξεκάθαρα η δημοκρατική αριστερά αυτής της χώρας θα απορροφούσε όλους τους «αριστερούς» οικολόγους: η οικολογία (μαζί με τη βιομηχανική ανάπτυξη, την «πρόοδο» τρόπον τινά) συνιστά παράμετρο της αριστερής ιδεολογίας. Η οικολογία δεν εξαντλείται σε λουλούδια στα μπαλκόνια, επιστροφή στη φύση και αναχαίτιση της ανάπτυξης με σκοπό τη σωτηρία του πλανήτη: συνιστά ένα περίπλοκο σύστημα ιδεών και εφαρμογών που συνδυάζει το σεβασμό του ατόμου και το σεβασμό του περιβάλλοντος. Το πρόγραμμα του ΣΥΡΙΖΑ διέπεται πράγματι από οικολογική ευαισθησία, αλλά, έτσι όπως είναι ο ΣΥΡΙΖΑ –ένας κομμουνιστοειδής αχταρμάς– δυσκολεύεται να τοποθετήσει τις οικολογικές του ιδέες στο προσκήνιο.
Μετά την ανάγνωση του προγράμματος, βλέπω –με τα μάτια μου– τον ΣΥΡΙΖΑ, σωματικό, γλωσσικό, έτσι όπως εμφανίζεται στα μέσα ενημέρωσης. Ένα κόμμα που, ακριβώς εξαιτίας της κομμουνιστικής του καταγωγής, συμπεριφέρεται με δειλία και δημαγωγία: Όλοι οι καλοί χωράνε! Τι κρίμα που λίγοι πολίτες διαβάζουν τα εκλογικά προγράμματα: η δημοκρατία μας βασίζεται σε εικόνες· καθώς βέβαια και σ’ εκείνο το είδος ατομικού συμφέροντος που αντιβαίνει στην ίδια τη δημοκρατία. Αλλά και τι κρίμα που τα προγράμματα έχουν τέτοια απόσταση από τα πρόσωπα και από το ύφος άσκησης της πολιτικής: να, τώρα, σκέφτομαι με το μυαλό μου, να μην ψηφίσω ένα κόμμα, να ψηφίσω απλώς έναν άνθρωπο που θα πηγαίνει κάθε μέρα στο κοινοβούλιο και κάτι θα λέει, κάτι ανθρώπινο και λογικό.
