Ο Ανδρέας Βασιλιάς σχολιάζει το πρόγραμμα του ΣΥΡΙΖΑ για το «Νέο Εθνικό Σύστημα Υγείας»
Ένα από τα σημαντικότερα εγχειρήματα στο οποίο εστίασαν ορισμένες ευρωπαϊκές χώρες, μετά τη λήξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, αξιοποιώντας τις εμπειρίες που απέκτησαν στη διάρκειά του, αλλά και στην προσπάθειά τους να ξανακερδίσουν τη ζωή ενάντια στον θάνατο, ήταν η συνολική αναδιοργάνωση του συστήματος υγείας (υγεία, ψυχική υγεία, κοινωνική πρόνοια). Κεντρική σκέψη για την εφαρμογή των συγκεκριμένων προγραμμάτων ήταν η ανάπτυξη της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας πρόληψης με βάση την τομεοποίηση. Δηλαδή, οργάνωσαν μικρές μονάδες υγείας και ψυχικής υγείας ανά πληθυσμιακές κοινότητες, οι οποίες θα πρόσφεραν ενημέρωση και θεραπεία στους πολίτες και εκπαίδευση στους ειδικούς. Έτσι, μ’ αυτόν τον τρόπο ο κάθε κάτοικος της κοινότητας, π.χ. ενός δημοτικού διαμερίσματος (50.000 με 100.000 κατοίκων), είχε ενημέρωση (επισκέψεις σε παιδικούς σταθμούς και σχολεία), θεραπεία και άμεση πρόσβαση σε δομές υγείας με ενήμερο προσωπικό. Ταυτόχρονα τα νοσοκομεία απελευθερώνονταν από δυσβάσταχτες για εκείνα παροχές (οικονομικές και ψυχικές), ενώ το κράτος εξοικονομούσε μεγάλο ποσό χρημάτων.
Το σημαντικό στοιχείο σε όλη εκείνη την προσπάθεια -και ανεξάρτητα το πώς εξελίχθηκε σε κάθε χώρα- ήταν, και εξακολουθεί να είναι, η δυναμική που εμπεριέχεται στο συγκεκριμένο σχεδιασμό, η οποία συνοψίζεται στην αντίληψη ότι η πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια πρόληψη στοχεύουν στην άμεση σύνδεση του ειδικού με τον πολίτη. Αυτή η αντίληψη συνδέει την επιστημοσύνη με το κράτος δικαίου και αποτελεί τη βάση κάθε πολιτικής για την υγεία που θέλει να θεωρείται προοδευτική.
Στη χώρα μας οι πρώτες προσπάθειες μιας τέτοιας προσέγγισης, ξεκίνησαν μετά την πτώση της Χούντας μέσω της αναβάθμισης της παροχής υπηρεσιών στον χώρο της ψυχικής υγείας. Με πρόταγμα την από-ασυλοποίηση και την κατάργηση των ασύλων/κάτεργων, ανά την επικράτεια, δύο σημαντικοί επιστήμονες, ο Τ. Σακελλαρόπουλος και ο Γ. Τσιάντης, έφεραν στο επίκεντρο, συνολικά, τα παραπάνω ζητήματα της πρόληψης και της τομεοποίησης. Έτσι, ψηφίστηκε στα 1982 ο πρώτος νόμος που αφορούσε τόσο στην κατάργηση των ασύλων όσο και στην οργάνωση της τομεοποιημένης πρόληψης στη χώρα. Εκείνες οι προσπάθειες έδωσαν τη δυνατότητα να εφαρμοστούν στη συνέχεια μια σειρά από προγράμματα σε δήμους και κοινότητες σε όλο το φάσμα της υγείας και της κοινωνικής πρόνοιας.
Όμως τελικά, κάπου το «πράγμα» σκάλωσε και η αντίληψη της «κοινοτικής υγείας και ψυχικής υγείας», αποδομήθηκε. Σημαντικά άσυλα παρέμειναν άσυλα και ένα συγκεκριμένο ιατροκεντρικό κατεστημένο παρέμεινε πανίσχυρο. Πολλά προγράμματα πρωτοβάθμιας πρόληψης σταμάτησαν, ενώ πολλά άλλα εφαρμόζονται ευκαιριακά και μετά εξαφανίζονται. Ελάχιστες είναι οι δομές που παρέχουν υπηρεσίες ψυχικής υγείας σε επίπεδο κοινότητας, όπου η αναμονή για μια απλή διάγνωση φτάνει το εξάμηνο. Προφανώς και οι θεραπείες εξαφανίστηκαν ή μειώθηκαν αισθητά. Ακόμα-ακόμα αποδομήθηκαν και εξωτερικά ιατρεία του πρώην ΙΚΑ. Το κυριότερο, εγκαταλείφθηκαν τα προγράμματα της ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης των πολιτών, όπως φυσικά και της εκπαίδευσης των ειδικών.
Μέσα σ’ αυτήν την πραγματικότητα ο ΣΥΡΙΖΑ, «πονηρά» σκεπτόμενος, κάλεσε τους ειδικούς να καταθέσουν τις προτάσεις τους για το «νέο» ΕΣΥ, οι οποίες δυστυχώς διαπιστώνουμε ότι εκφράζουν τα ακριβώς αντίθετα απ’ όλα αυτά που περιέγραψα παραπάνω. Με δυο λόγια, οι συγκεκριμένες προτάσεις υπόσχονται αυξήσεις μισθών, χιλιάδες μόνιμες θέσεις και φυσικά στηρίζουν 100% τη νοσοκομειο-κεντρική άποψη. Η μοναδική αναφορά στην πρωτοβάθμια πρόληψη είναι ότι οι δήμοι θα μπορούν να δημιουργούν πολυδύναμα κέντρα υγείας.
Η αναβίωση και τελικά η νίκη του ιατροκεντρικού και νοσοκομειακού μοντέλου είναι γεγονός αναμφισβήτητο. Πάνω σ’ αυτή τη βάση ξεπηδούν και αντιπαλότητες του στιλ «δημόσιος ή ιδιωτικός τομέας». Όμως το ζήτημα δεν είναι εκεί. Το ζήτημα είναι το πού στηρίζεται, σε ποια βάση και σε ποια αντίληψη, η παροχή υπηρεσιών υγείας, ψυχικής υγείας και κοινωνικής πρόνοιας, από την πολιτεία. Ακολουθεί τις αρχές της αποκέντρωσης και της τομεοποίησης; Είναι βασισμένη στις αρχές της πρωτοβάθμιας πρόληψης; Στηρίζει την αποσυμφόρηση των νοσοκομείων; Υιοθετεί έναν επανασχεδιασμό των νοσοκομειακών μονάδων, με βάση τις νέες πληθυσμιακές ανάγκες; Υιοθετεί μια σύγχρονη αντίληψη αναφορικά με τις προσλήψεις σε εξειδικευμένο προσωπικό που να καταργεί την επετηρίδα και το νεποτισμό που κυριαρχούν στα νοσοκομεία, και λειτουργούν στη βάση «μια φορά δημόσιος υπάλληλος, για πάντα υπάλληλος»;
Πρόκειται για μια λαϊκίστικη πρόταση που «χαϊδεύει» τ’ αυτιά των συντεχνιών και είναι επίσης μια επανάληψη των αιτιών που μας οδήγησαν στην πτώχευση και στα μνημόνια. Εδώ ακριβώς φαίνεται το πώς η ηγεσία αυτού του κόμματος θέλει να αγνοεί την πραγματικότητα, λαϊκίζει ασύστολα εξυπηρετώντας πολιτικές σκοπιμότητες και έρχεται και επαναλαμβάνει τον εαυτό της υποστηρίζοντας ένα παρωχημένο σχέδιο για την πρόληψη και τη δημόσια υγεία.
