Διπλωματικό «τρίγωνο των Βερμούδων» στο Αιγαίο

Ένας δημοσιογράφος που δεν ανήκει στο φιλοκυβερνητικό στρατόπεδο ξυλοκοπείται ανελέητα στη μέση του δρόμου, μέρα μεσημέρι, από αστυνομικούς. Στην Time Square αναρτώνται για πρώτη φορά γιγαντιαία διαφημιστικά πανό με το σύνθημα «Σταματήστε τον Ερντογάν». Στην Ουάσιγκτον 170 κοινοβουλευτικοί και γερουσιαστές υπογράφουν ανοιχτή επιστολή διά της οποίας ενημερώνουν την κοινή γνώμη, τον Λευκό Οίκο και το πολιτικό κατεστημένο της αμερικανικής πρωτεύουσας για τη βάναυση παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην Τουρκία.

Στην Άγκυρα αλλά και στο στενό περιβάλλον του Ντόναλντ Τραμπ τρέμουν τις επερχόμενες δημόσιες αποκαλύψεις για την εμπλοκή του Ερντογάν και της οικογενείας του καθώς και του πρώην προέδρου των ΗΠΑ στο σκάνδαλο ξεπλύματος μαύρου χρήματος αλλά και παραβίασης του αμερικανικού εμπάργκο στο Ιράν. Το σκάνδαλο «Halk Bank» στοιχειώνει το προεδρικό περιβάλλον στην τουρκική πρωτεύουσα. Απειλεί όμως το άμεσο περιβάλλον και του Ντόναλντ Τραμπ. Στην υπόθεση εμπλέκονται άμεσα και οι δύο προεδρικοί γαμπροί. Αυτός είναι και ο βασικός λόγος για τον οποίο «εξαφανίστηκε» από προσώπου γης ο πρώην υπουργός Οικονομικών της Τουρκίας, και γαμπρός του Ερντογάν.

Στις λαϊκές συνοικίες της Πόλης και της Άγκυρας οι πολίτες προμηθεύονται μπαγιάτικο ψωμί γιατί είναι φθηνότερο. Λόγω της νέας οικονομικής πολιτικής ο πληθωρισμός καλπάζει, οι τιμές ανεβαίνουν, τα επιτόκια σκαρφαλώνουν στα ύψη και η ανεργία αγγίζει το κόκκινο. Το επιτελείο του Ερντογάν βελτιώνει τα μακροοικονομικά μεγέθη της οικονομίας εξισορροπώντας την ισοτιμία της τουρκικής λίρας με τα σκληρά νομίσματα αλλά σε βάρος της κοινωνικής πολιτικής. Όλα αυτά πληρώνονται κάποια στιγμή στην κάλπη. Οι δημοσκοπήσεις δείχνουν κάμψη στα ποιοτικά μεγέθη που αφορούν το στρατόπεδο του Ερντογάν.

Ο ίδιος ο Ταγίπ μπέης, όπως άλλωστε το συνηθίζει, άλλαξε και πάλι πολιτικό κοστούμι επιχειρώντας να διασκεδάσει τις εντυπώσεις και να εκτονώσει τις διεθνείς πιέσεις. Αντιλήφθηκε από τους πρώτους την ποιοτική αλλαγή στην Ουάσιγκτον και απομάκρυνε τον γαμπρό του από το εμφανές επιτελείο του. Άρχισε να φλερτάρει με την Ευρωπαϊκή Ένωση παίζοντας το χαρτί του Βερολίνου. Έκοψε τα θεαματικά σούρτα φέρτα με τους Ρώσους και προσπαθεί να αποκαταστήσει ένα μίνιμουμ επαφών με το Ισραήλ και το Παρίσι. Εσχάτως και με την Αίγυπτο. Στην Ιερουσαλήμ και το Τελ Αβίβ αντιλαμβάνονται πώς πλησιάζει βήμα-βήμα η ώρα της σταδιακής αποκατάστασης των διμερών σχέσεων με την Άγκυρα, αν και εφόσον διαφανεί κάποια προοπτική  ουσιαστικής ρωγμής στις σχέσεις αμοιβαίου συμφέροντος μεταξύ Τουρκίας και Ιράν.

Ο νέος πρόεδρος των ΗΠΑ θα επιθυμούσε σφόδρα να διατηρήσει την Τουρκία στον δυτικό άξονα επιρροής. Αυτό είναι το μήνυμα προς τον Ερντογάν. Υπάρχει όμως και ένα τίμημα το οποίο καλείται να καταβάλει η Άγκυρα. Το τίμημα κοστίζει, διότι προϋποθέτει μία αισθητή υποχώρηση της τουρκικής επιμονής να διαδραματίζει μείζονα και πρωτεύοντα ρόλο στρατηγικού επόπτη στην περιοχή.

Με αυτό το προφίλ πορεύεται η Τουρκία το πρώτο τρίμηνο του 2021 και ενώ εκκρεμούν κυρίαρχα ζητήματα που αφορούν τις σχέσεις της Άγκυρας με τη Δύση. Βασικοί σύμμαχοι της Τουρκίας σε αυτή τη δαιδαλώδη πορεία των σχέσεων του Ερντογάν με τον δυτικό άξονα είναι η Γερμανία και η Μεγάλη Βρετανία. Δεν είναι μόνο τα οικονομικά συμφέροντα. Είναι και τα διαχρονικά στρατηγικά συμφέροντα του Βερολίνου αλλά και η ουσία των στρατηγικών επιλογών του Λονδίνου σε αυτή την περιοχή του κόσμου.

Είναι προφανές πως η Άγκελα Μέρκελ σε μία από τις τελευταίες κινήσεις στην πολιτική της καριέρα «διέσωσε» τον Ταγίπ Ερντογάν από τη διπλωματική απομόνωση, προφανώς έναντι ανταλλάγματος. Η Γερμανία επιτυγχάνει και πάλι να «ριζώσει» στην αντίληψη των Τούρκων πως δεν νοείται σύγχρονη Τουρκία χωρίς τη διαρκή στήριξή της από το Βερολίνο. Στήριξη οικονομική, διπλωματική, αμυντική, τεχνολογική. Παράλληλα η Γερμανία ζυγίζει και αντιλαμβάνεται το ειδικό βάρος που αντιπροσωπεύει στο εσωτερικό της χώρας η ισχυρή πια πολιτικά, οικονομικά και πολιτισμικά (Ισλάμ) τουρκική μειονότητα.

Δεν πρόκειται για αστικό μύθο. Στην ελίτ αυτής της τουρκικής μειονότητας στη Γερμανία εκκολάπτεται ένα τμήμα της επόμενης πολιτικής γενιάς το οποίο ενδεχομένως και αναλόγως των αντικειμενικών συνθηκών θα κληθεί να παίξει ρόλο στην πολιτική, οικονομική και στρατιωτική πορεία της Τουρκίας. Στις σχετικές διπλωματικές αναλύσεις οι ειδικοί δεν πολυδίνουν σημασία σε αυτή την παράμετρο. Όμως στη Γερμανία ζει και αναπτύσσεται μία καινούργια γενιά «Νεοτούρκων» δυτικού τύπου με ενδιαφέροντα πολιτισμικά χαρακτηριστικά. Ας αναλογιστούν οι ειδικοί πώς ο στρατηγικός επιστημονικός εταίρος της PFIZER σε αυτή τη γιγαντιαία μάχη με την Πανδημία είναι μία γερμανική εταιρεία δύο τούρκων επιστημόνων πρώτης γενιάς μεταναστών, Αλεβίτικης (ως προς το δόγμα) καταγωγής από την περιοχή της Αλεξανδρέττας. Όχι, δεν πρόκειται για ταινία. Πρόκειται για την BioNTech.

Αυτά τα αντικειμενικά δεδομένα έχει να αντιμετωπίσει η ελληνική διπλωματία τις επόμενες εβδομάδες σε δύο μέτωπα. Στις 25 Μαρτίου στις Βρυξέλλες και στο πλαίσιο της Συνόδου Κορυφής η οποία θα ασχοληθεί με την Τουρκία, όπου το διπλωματικό παίγνιο είναι ήδη σικέ και η Αθήνα όχι μόνον δεν αναμένει αλλά έχει συμφωνήσει σε μία ελαστική, συναινετική, πλαδαρή και πάντως εξαιρετικά χαλαρή στάση των Ευρωπαίων έναντι της Άγκυρας. Μόνο αντίβαρο σε αυτή τη γερμανική διπλωματική κυριαρχία επ’ ωφελεία της Τουρκίας είναι η Γαλλία με την οποία ο Ερντογάν έχει αρχίσει να εκδηλώνει ένα ιδιότυπο φλερτ.

Προβλήματα με τη Λευκωσία

Το δεύτερο ραντεβού της Αθήνας με την Άγκυρα αφορά την άτυπη τριήμερη σύνοδο για το Κυπριακό σε πενταμερή σύνθεση η οποία πραγματοποιείται τον Απρίλιο με ευθύνη του ΟΗΕ. Η συνάντηση αυτή θα διεξαχθεί ενώ επικρατεί χαμηλό βαρομετρικό στις σχέσεις Αθήνας - Λευκωσίας, με πολικές θερμοκρασίες ενίοτε. Η Λευκωσία υποψιάζεται πως η Αθήνα συμφώνησε κάτω από το τραπέζι να αναπτυχθεί ο αγωγός East Med μέσω Ισραήλ - Αιγύπτου και από εκεί να περάσει στην Κρήτη αφήνοντας την Κύπρο εκτός σχεδιασμού. Φαίνεται πως αυτές οι πληροφορίες εμπεριέχουν σημαντική δόση αληθείας. Άλλωστε πρόκειται για μία σαφώς καλύτερη (οικονομικά και εμπορικά) εναλλακτική πρόταση προς τον διεθνή - ιδιωτικό ενεργειακό τομέα ο οποίος και αποφασίζει τελικά. Διότι η άλλη εναλλακτική θα ήταν να περάσει ο αγωγός (κάποια στιγμή) από την Τουρκία ως οικονομικότερη λύση.

Στο μπέρδεμα αυτό έρχεται να προστεθεί ο αιγυπτιακός παράγων ο οποίος ποσοτικά και ποιοτικά είναι ο ισχυρότερος σε αυτό το ενεργειακό παζλ λόγω όγκου και εκμεταλλευσιμότητας του κολοσσιαίου κοιτάσματος ΖΟR. Το Κάιρο έθεσε σε διεθνή πλειοδοτικό διαγωνισμό «οικόπεδα» που εφάπτονται του νοτιότερου άκρου της ελληνικής υφαλοκρηπίδας, όπως αυτή ορίστηκε από την ελληνο-αιγυπτιακή συμφωνία. Ένα «οικοπεδάκι» όμως, το περίφημο W18, διαπερνά τον 28ο μεσημβρινό και «μπαίνει» στο νοτιότερο άκρο της τουρκικής υφαλοκρηπίδας, όπως αυτή έχει οριστεί μονομερώς από την Τουρκία με χάρτες που έχουν κατατεθεί στον ΟΗΕ.

Για τον αναγνώστη πιθανώς όλα αυτά να ηχούν παράξενα. Και είναι. Η Αθήνα προσδιόρισε με την Αίγυπτο τις αντίστοιχες εθνικές ΑΟΖ μόνον δυτικά του 28ου Μεσημβρινού, ο οποίος τέμνει τη Ρόδο στη μέση ακριβώς και αφήνει το Καστελόριζο με απροσδιόριστη υφαλοκρηπίδα. Τη λύση αυτή επέβαλε η Αίγυπτος η οποία ανέκαθεν δεν αναγνώριζε παρά περιορισμένη έως ελάχιστη υφαλοκρηπίδα στο Καστελόριζο, με αποτέλεσμα να αναγνωρίζει αντίθετα δικαίωμα επέκτασης της τουρκικής υφαλοκρηπίδας προς νότον και νοτιοδυτικά έως και τον 28ο Μεσημβρινό.

Αυτό λοιπόν το «οικοπεδάκι» W18 προκάλεσε μειδιάματα στην Άγκυρα αφού εκ των πραγμάτων σημαίνει αναγνώριση των τουρκικών δικαιωμάτων. Τελικά η εσπευσμένη μετακίνηση του Νίκου Δένδια στο Κάιρο και τα συνεχή τηλεφωνήματα κατέληξαν στη διαμόρφωση μίας ενδιάμεσης λύσης. Το «οικοπεδάκι» θα «μικρύνει» λίγο και δεν θα ξεπερνά το θαλάσσιο σύνορο και άρα δεν θα φαίνεται προς το παρόν η διάθεση της Αιγύπτου να αναγνωρίσει τουρκικά δικαιώματα ανατολικά του 28ου Μεσημβρινού. Όλα αυτά μέχρι νεωτέρας, αφού τίποτε δεν επιλύθηκε. Απλώς το πρόβλημα ξαναμπήκε κάτω από το χαλί. Όπως πάντα. Όλες οι εκκρεμότητες διατηρούνται ως έχουν μέχρι την επόμενη φάση της ίδιας κρίσης.

Η στροφή λοιπόν του Ερντογάν είναι άλλο ένα τέχνασμα για να διατηρηθεί στο παιγνίδι επιρροής στην περιοχή μας. Επιθυμεί να κερδίσει χρόνο ώστε να ξεκαθαρίσει το τοπίο με τη διακυβέρνηση Μπάιντεν.

Και τώρα τι κάνουμε;

Η ψευδοστροφή του Ερντογάν προς μία κάποια αποκατάσταση ανθρωπίνων δικαιωμάτων και οι φωτογραφίες με τον Πατριάρχη Βαρθολομαίο δεν θα πρέπει να αποπροσανατολίσουν. Ο αυταρχικός ηγέτης της Τουρκίας ούτε τα ανθρώπινα δικαιώματα σέβεται ούτε άλλωστε συνειδητοποιεί λόγω ισλαμικής κουλτούρας σε τι συνίστανται αυτά τα δικαιώματα. Στη χώρα σκοτώνουν τις γυναίκες τους στα σπίτια τους, τις αδελφές τους στους δρόμους και σφάζουν τις κόρες τους στο γόνατο. Οι δημοκρατικοί δημοσιογράφοι είναι στη φυλακή ή στην εξορία. Οι δικαστικοί που αντιστάθηκαν σαπίζουν στα κελιά τους. Οι στρατιωτικοί που έδρασαν καταδικάστηκαν σε ισόβια. Για να υπάρξει χώρος στις φυλακές ο Ερντογάν αποφυλάκισε χιλιάδες καταδικασμένους του ποινικού δικαίου. Στην Τουρκία έχεις το δικαίωμα να είσαι εγκληματίας. Όχι όμως δημοκρατικός άνθρωπος.

Η στροφή λοιπόν του Ερντογάν είναι άλλο ένα τέχνασμα για να διατηρηθεί στο παιγνίδι επιρροής που διαδραματίζεται στην περιοχή μας. Επιθυμεί να κερδίσει χρόνο ώστε να ξεκαθαρίσει το τοπίο με τη διακυβέρνηση Μπάιντεν. Επιχειρεί να παρακάμψει τα όποια διπλωματικά εμπόδια θέτει η ευρωπαϊκή διπλωματία ώστε να συνεχίσει να παίζει στα ίσα στη Λιβύη και τη Συρία. Εφαρμόζει την τακτική του «θλιμμένου και μονίμως ριγμένου» μιλώντας για προκλητικές κινήσεις της Αθήνας και εκτεταμένους εξοπλισμούς, όταν ο αμυντικός προϋπολογισμός της Τουρκίας ξεπερνά κάθε προηγούμενο.

Σε όλη αυτήν τη θεατρική παράσταση η Αθήνα προς στιγμήν περιορίζεται στην καλλιέργεια των συμμαχιών της, με την Αμερική πρωτίστως και με τη Γαλλία δευτερευόντως χρησιμοποιώντας τη μέθοδο των χρυσών ανταλλαγμάτων. Ποτέ στο παρελθόν, εκτός από την περίοδο αμέσως μετά τον Εμφύλιο, η Ελλάδα δεν παραχώρησε τόσα ανταλλάγματα στις ΗΠΑ συμπεριλαμβανομένων και των παραχωρήσεων χρήσης στρατιωτικών βάσεων (κατά αποκλειστικότητα  ή σε συνεργασία με τις ελληνικές ένοπλες δυνάμεις) ή τέλος κατ’ επέκταση υφισταμένων συμφωνιών (Σούδα).

Ως προς την ουσία, τώρα. Απέχουμε πολύ, πάρα πολύ από το σημείο που είχαμε φθάσει το 2003 επί κυβέρνησης Σημίτη ως προς τον προσδιορισμό της υφαλοκρηπίδας, ένθεν κακείθεν, στο Αιγαίο. Τότε δεν τόλμησαν οι αρμόδιοι λόγω συσχετισμών στη Βουλή. Τώρα απλώς διαχειρίζονται ένα διαχρονικό ανορθολογισμό στις ελληνοτουρκικές σχέσεις. Δυστυχώς η ιστορία αποδεικνύει αενάως πως δεν φταίνε πάντα οι απέναντι. Ούτε το διεθνές δίκαιο ισχύει μόνον για τα ημέτερα συμφέροντα. Ούτε η λογική εξυπηρετεί μόνον τις έμμονες ιδέες και τους εθνικούς μύθους. Όταν ο καθηγητής Ροζάκης μίλησε έξω από τα δόντια για την περιορισμένη επιρροή του Καστελόριζου ως προς την υφαλοκρηπίδα έπεσαν να τον ισοπεδώσουν. Η αλήθεια, όσο αληθινή (και εθνική) και να είναι, πονάει.