Αλεξάνδρα Χαριτάτου: «Στους δύσκολους καιρούς ριζώνουν τα όνειρα»

Το 2017 η ιστορικός και μουσειολόγος Αλεξάνδρα Χαριτάτου έστειλε ένα mail στη ΝΔ και ανέφερε την επιθυμία της για την ίδρυση ενός νέου και καινοτόμου «Μουσείου Αθηνών» που θα περιέχει την ιστορία της Αθήνας από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα. Σε αυτό θα δωρίσει τη σημαντική και σπάνιας αξίας προσωπική συλλογή του πατέρα της, ιδρυτή του Ελληνικού Λογοτεχνικού και Ιστορικού Αρχείου (Ε.Λ.Ι.Α.). Ο Κ. Μητσοτάκης την κάλεσε πριν λίγες εβδομάδες και την αιφνιδίασε προτείνοντας της να κατέβει στην Α' Αθήνας.

Όλοι οι άνθρωποι θεωρούν μοναδική την πόλη τους. Όμως, υπάρχει κάτι πραγματικά μοναδικό γύρω από την Αθήνα;
Το εκπληκτικό είναι ότι η πόλη των Αθηνών είναι η μοναδική πρωτεύουσα του κόσμου που εδώ και 5.000 χρόνια έχει το οικονομικό και εμπορικό της κέντρο ενεργό στο ίδιο σημείο. Ούτε καν η Ρώμη δεν το έχει αυτό. Συχνά αναφερόμαστε στα μεγάλα προβλήματα που έχει το οικονομικό και εμπορικό μας κέντρο και ότι σιγά-σιγά γίνεται «διασκεδασούπολη», κλείνουν παλιά καταστήματα και ανοίγουν εστιατόρια, μπαρ, airbnb. Είμαι υπέρ όλων αυτών, αλλά πρέπει να γίνονται με ένα σχέδιο, και η περιοχή να μη γίνει αμιγώς τέτοια. Εκτός από την καθημερινότητα των κατοίκων, θα χαθεί η γραφικότητα, τα υφασματάδικα, τα μαγαζιά με τα μπαχαρικά, όλα αυτά που δίνουν χρώμα.

Το ότι στείλατε το mail στη ΝΔ προτείνοντας τη δημιουργία ενός μουσείου της Αθήνας, ήταν εξαιρετικό. Με την έννοια ότι στους πολύ δύσκολους καιρούς, πρέπει να φέρνουμε ακόμα πιο πολύ στο επίκεντρο τα όνειρά μας.
Μα τότε ριζώνουν τα όνειρά μας, στους δύσκολους καιρούς. Όμως, δεν είναι μόνο όνειρο, είναι μια αντικειμενική ανάγκη της Αθήνας. Ταυτόχρονα, σε αυτές τις εποχές, το όνειρο μπορεί να ακούγεται ωραίο και ρομαντικό, αλλά ο κόσμος έχει προβλήματα και δεν τον αφορά το όνειρο το δικό μου. Οπότε μιλάω για ένα εγχείρημα, μια πρόταση, που θα αξιοποιήσει υπάρχον υλικό, και έχει σχέση με το ότι πρέπει να αλλάξουμε τη νοοτροπία μας σε θέματα πολιτισμού. Την Τέχνη, τα Γράμματα, την Ιστορία, να τα βάλουμε σε εφαρμογή για να μπορούν να παράξουν πλούτο.

Αυτή η «πολιτική του πολιτισμού», όπως την έχει πει ο Εντγκάρ Μορέν, και η οποία, παρότι ακούγεται πολύ γενική, είναι εντελώς συγκεκριμένη, και σωτήρια για τις κοινωνίες.
Είναι αναγκαία. Είναι η συζήτηση που θα κάνω με τον Στέλιο Ράμφο τη Δευτέρα. Μπορεί να ακούγεται ως κάτι ρομαντικό ή φιλοσοφικό, αλλά ο λόγος, οι λέξεις, ορίζουν την πραγματικότητά μας. Η κυρία Μπαζιάνα είπε ότι ο ΣΥΡΙΖΑ πήρε την κυβέρνηση, αλλά όχι την εξουσία. Αυτό, αν το σκεφτεί κανείς και στο φως όλων αυτών που συμβαίνουν τώρα, είναι πολύ βαριά κουβέντα, είναι καθεστωτική. Ο Αλέξης Τσίπρας είναι αμόρφωτος, προφανές αυτό, αλλά όταν λέει «είμαστε για τους πολλούς» και το θεωρεί ως κάτι καλό, δεν αντιλαμβάνεται ότι στη Δημοκρατία δεν μπορείς να πηγαίνεις μόνο για τους πολλούς και να αφήνεις τις μειοψηφίες προς χάριν της πλειοψηφίας… Υποτίθεται ότι ο ΣΥΡΙΖΑ ως αριστερά θα έπρεπε να το έχει σημαία του.

Πριν είπατε ότι οι άνθρωποι έχουν προβλήματα και μπορεί να μην τους αφορά το όνειρό σας. Όμως την ίδια στιγμή που ονειρευόσασταν το μουσείο της Αθήνας, το 2016, πηγαίνατε και μαγειρεύατε για τους πρόσφυγες στην Πύλη Ε2 στο λιμάνι του Πειραιά.
Αρχικά το αποκάλυψε μια φίλη μου στο διαδίκτυο. Όμως, αυτό αποδεικνύει ότι τελικά ο Πολιτισμός είναι μία άποψη ζωής. Επίσης και η Τέχνη και ο Πολιτισμός έχουν ανάγκη αυτό που είναι η βάση στον τρόπο με τον οποίο συνυπάρχουμε οι άνθρωποι: όταν λέμε «ναι» είναι «ναι», όταν λέμε «όχι» είναι «όχι». Να λέμε την αλήθεια για να μπορούμε να συνεννοηθούμε στα στοιχειώδη. Η αλήθεια γι’ αυτό τελικά θριαμβεύει. Οι ΣΥΡΙΖΑΝΕΛ έχουν καταστρατηγήσει αυτή την αρχή. Αυτοί οι άνθρωποι δεν βγήκαν μόνο εκτός προγράμματος, το έχουνε κάνει κι άλλοι, αλλά συνειδητά και συνέχεια λένε ψέματα. Έλεγαν πριν γίνουν κυβέρνηση, έλεγαν αφού βγήκαν, ακόμα και τώρα που είδαν ότι ο κόσμος δεν τους πιστεύει, συνεχίζουν με την ίδια λογική. Είναι σε τραγελαφικό επίπεδο.

Ο πραγματικά προοδευτικός άνθρωπος, αυτός που βλέπει στο μέλλον, είναι υποχρεωτικό να είναι σκληρός με το παρόν. Δεν μπορεί να χαϊδεύει αυτιά.
Καταλαβαίνω, αλλά σε μένα είναι αντανακλαστικό να θεωρώ ότι πρέπει να είμαστε επιεικείς με τους ανθρώπους. Έτσι πιστεύω γενικότερα. Αν δεν έχεις βρεθεί δίπλα σε κάποιον και δεν έχεις νιώσει και αφουγκραστεί τα θέματά του, δεν μπορείς να περιμένεις να σκεφτεί το σωστό όταν πάει να ψηφίσει. Αυτούς τους ανθρώπους, άμα δεν τους βάλουμε μέσα στο κάδρο, μην περιμένουμε ότι θα πάρουν τις σωστές πληροφορίες για να ψηφίσουν.

Η Ιστορία μας είναι η βάση για να προχωρήσουμε. Πατάμε επάνω της και βλέπουμε «εδώ είναι σταθερή, εδώ είναι σαθρή», και γιατί. Και στις προσωπικές μας ιστορίες έτσι γίνεται.

Ένα Μουσείο της Αθήνας δεν θα πρέπει να το βλέπουμε μόνο ως «έσοδα». Μπορεί να βοηθήσει σε βασικά μας προβλήματα που είναι άυλα.
Ακριβώς. Υπάρχουν τόσο πολλά πράγματα που μπορούμε να δούμε σε ένα τέτοιο Μουσείο και να φτιάξουμε το μέλλον μας. Η Ιστορία μας είναι η βάση για να προχωρήσουμε. Πατάμε επάνω της και βλέπουμε «εδώ είναι σταθερή, εδώ είναι σαθρή», και γιατί. Και στις προσωπικές μας ιστορίες έτσι γίνεται. Αλλού πατάμε και στεκόμαστε γερά και πάμε πιο ψηλά, αλλού πέφτουμε πιο κάτω και ψάχνουμε να βρούμε κάτι καλύτερο να ανέβουμε. 

Αν υποθέσουμε ότι ξαναέβγαινε ο ΣΥΡΙΖΑ και σας έλεγε «θέλουμε να κάνουμε το Μουσείο που προτείνατε», τι θα κάνατε;
Ο πατέρας μου είχε συνεργαστεί με όλες τις κυβερνήσεις, το ΕΛΙΑ ήταν πάνω απ’ όλα. Άρα, με την ίδια λογική, ασχέτως αν κατεβαίνω με τη Νέα Δημοκρατία, θεωρητικά θα έπρεπε να πω ναι. Όμως ο ΣΥΡΙΖΑ είναι ένα αρνητικό σοκ θεσμών και αξιών. Είναι ένα κόμμα το οποίο δεν είναι δυνατόν να εμπιστευτεί κανείς σε οτιδήποτε. Ό,τι ισχύει το μεσημέρι, δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι θα ισχύει μέχρι το βράδυ. Άρα είναι θέμα αξιοπιστίας και διαφορετικών αρχών.

Ποια βασική αξία πιστεύετε ότι καταπατήθηκε με πρωτόγνωρο τρόπο;
Δεν ξέρω αν μπορώ να απομονώσω μια. Όμως, αυτό που έκαναν στο Μάτι, τα συγκεντρώνει όλα. Ένα από αυτά που με σόκαραν βαθιά, είναι ο τρόπος διαχείρισης του Ματιού. Τα fake news, η απανθρωπιά, η έλλειψη οποιασδήποτε αξίας, η αγάπη για την καρέκλα…

Ένας άνθρωπος όπως εσείς, που έχετε μεγαλώσει σε μια οικογένεια με ιδιαίτερη σχέση με τον Πολιτισμό, έχετε άλλου τύπου ευθύνη από αυτήν που έχει κάποιος που ζει στον Άγ. Παντελεήμονα; Πού είναι ένας εργάτης και ξυπνάει πέντε η ώρα το πρωί να πάει στη δουλειά;
Δεν θα ήθελα να πω ότι έχω μεγαλύτερη ευθύνη γιατί μπορεί να θέλω να πάω να μείνω σε ένα βουνό. Υπό αυτή την έννοια δεν έχω ευθύνη. Θεωρώ ότι ένας άνθρωπος ο οποίος έχει γεννηθεί μέσα στην τέχνη και στα πανεπιστήμια, δεν έχει κάποια ευθύνη να σώσει τον κόσμο. Όμως, άπαξ και ασχοληθεί πρέπει να το κάνει τίμια. Αν είναι να χρησιμοποιήσεις όλες σου τις γνωριμίες για να φερθείς άτιμα, καλύτερα όχι.