Είναι αμφίβολο αν θα επιτύχουμε τον εθνικό στόχο του 2020 για προετοιμασία για επαναχρησιμοποίηση και ανακύκλωση του 50% των παραγόμενων απορριμμάτων
Σε λίγες μέρες οι πολίτες θα επιλέξουν τις νέες Δημοτικές και Περιφερειακές αρχές. Τα κριτήρια επιλογής των νέων αρχών έχουν άμεση σχέση με θέματα διοίκησης και λειτουργίας των Δήμων και Περιφερειών, ώστε να εξασφαλίζεται η τοπική βιωσιμότητα και ευημερία, και να αναβαθμίζονται οι προσφερόμενες υπηρεσίες στους δημότες.
Θέματα αιχμής είναι, μεταξύ άλλων, η πολιτική προστασία και η ασφάλεια των πολιτών, οι δράσεις αντιμετώπισης και προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή, η βιώσιμη κινητικότητα και η διαχείριση/αναβάθμιση του δημόσιου χώρου, η αποτελεσματική κοινωνική πολιτική για την προστασία των πιο αδύναμων συμπολιτών μας.
Ένα θέμα που καθορίζει τη βιώσιμη τοπική ανάπτυξη και επηρεάζει σε μεγάλο βαθμό την καθημερινή ζωή των δημοτών, είναι η διαχείριση των απορριμμάτων.
Επιχειρώντας μια σύντομη αποτίμηση της σημερινής εικόνας διαχείρισης των απορριμμάτων, σε τοπικό, αλλά και σε περιφερειακό επίπεδο στη χώρα μας, εντοπίζονται μεγάλα προβλήματα και καθυστερήσεις τόσο σε επίπεδο εφαρμογής του σχετικού νομοθετικού πλαισίου (νόμος 4042/2012) και του Εθνικού Σχεδίου Διαχείρισης Αποβλήτων, όσο και στο πεδίο εφαρμογής των περιφερειακών / τοπικών σχεδίων διαχείρισης απορριμμάτων.
Ενώ όλες οι περιφέρειες της χώρας και οι Δήμοι της Αττικής διαθέτουν ήδη από το 2015, περιφερειακά και δημοτικά σχέδια διαχείρισης απορριμμάτων, απουσιάζει η λογοδοσία και συγκεκριμένοι απολογισμοί πεπραγμένων για την περίοδο που πέρασε.
Σε ποιο βαθμό υλοποιήθηκαν τα τοπικά και περιφερειακά σχέδια; Επιτεύχθηκαν οι στόχοι που είχαν τεθεί σε συγκεκριμένα χρονοδιαγράμματα; Aν όχι, τι ακριβώς έφταιξε, ποια ήταν τα κυριότερα εμπόδια στην υλοποίηση των σχεδίων και πώς μπορούν να ξεπεραστούν;
Οι πολίτες οφείλουν να γνωρίζουν αυτά τα στοιχεία, πριν τις εκλογές της αυτοδιοίκησης.
Προβλήματα - Διαπιστώσεις
Αν δούμε τη συνολική εικόνα σχετικά με τις επιδόσεις της χώρας μας στη διαχείριση των απορριμμάτων, με ποσοστό ανακύκλωσης και κομποστοποίησης στο 17-18% των παραγόμενων απορριμμάτων και ταφή στο 82-83%, είναι αμφίβολο αν θα επιτύχουμε τον εθνικό στόχο του 2020 για προετοιμασία για επαναχρησιμοποίηση και ανακύκλωση του 50% των παραγόμενων απορριμμάτων.
• Στην απουσία υποδομών για τη χωριστή συλλογή και διαχείριση διαφόρων ρευμάτων αποβλήτων (συμπεριλαμβανομένου του ρεύματος βιοαποβλήτων)
• Στην έλλειψη ευαισθητοποίησης/συμμετοχής των δημοτών
• Στην απουσία οικονομικών κινήτρων για την ενίσχυση της χωριστής συλλογής/ανακύκλωσης με διευρυμένη συμμετοχή των δημοτών
• Στην απουσία οικονομικών εργαλείων που δίνει κίνητρα για τη μείωση της τελικής διάθεσης, όπως ο φόρος ταφής
• Στην έλλειψη ουσιαστικής συνεργασίας και καταμερισμού ευθύνης μεταξύ των ΟΤΑ και των συστημάτων εναλλακτικής διαχείρισης (οργανισμοί διευρυμένης ευθύνης παραγωγών)
Ο ρόλος των Δήμων και Περιφερειών, προβλήματα και προτάσεις
Τα κυριότερα προβλήματα που εντοπίζονται σήμερα σε επίπεδο Δήμων και Περιφερειών αναφορικά με την ολοκληρωμένη διαχείριση απορριμμάτων σχετίζονται με την απουσία εφαρμογής της ιεραρχίας διαχείρισης: Πρόληψη/ Προετοιμασία για Επαναχρησιμοποίηση/Ανακύκλωση με διαλογή στην πηγή - Κομποστοποίηση/ Επεξεργασία υπολειμμάτων/Ταφή
Πρόληψη και Επαναχρησιμοποίηση σε Δήμους και Περιφέρειες
Η πρόληψη παραγωγής απορριμμάτων, αν και κορυφαία επιλογή στην ιεραρχία διαχείρισης (όπως ορίζεται στο νομοθετικό πλαίσιο), παραμένει κενή περιεχομένου στους περισσότερους δήμους και περιφέρειες.
Ελάχιστοι ελληνικοί δήμοι έχουν υλοποιήσει προγράμματα πρόληψης έστω και σε πιλοτικό επίπεδο. Ενώ οι ευρωπαϊκοί Δήμοι προχωρούν με γρήγορα βήματα στην εφαρμογή προγραμμάτων πρόληψης σε σχολεία, εκπαιδευτικά ιδρύματα, εστιατόρια, δημοτικές επιχειρήσεις και τοπικές επιχειρήσεις, οι ελληνικοί Δήμοι φαίνονται αδύναμοι, τόσο σε διοικητικό, όσο και σε τεχνικό επίπεδο να πράξουν ανάλογα.
Παρά το σχετικά θετικό νομοθετικό πλαίσιο, υπάρχει τεράστια καθυστέρηση και στη δημιουργία κέντρων επιδιόρθωσης/προετοιμασίας για επαναχρησιμοποίηση (π.χ. για ηλεκτρικές/ηλεκτρονικές συσκευές, ρουχισμό, έπιπλα).
Οι Δήμοι θα είχαν άμεσα αλλά και μακροπρόθεσμα οφέλη από την εφαρμογή τέτοιων προγραμμάτων που θα οδηγούσαν στη μείωση του συνολικού κόστους διαχείρισης απορριμμάτων και στη βελτίωση της κοινωνικής πολιτικής τους.
(Ενδεικτικά προγράμματα πρόληψης που εφαρμόζονται σε Ευρωπαϊκούς δήμους περιλαμβάνουν τρόφιμα, πλαστικά μιας χρήσης, ρούχα, έπιπλα, φάρμακα, ηλεκτρικές/ηλεκτρονικές συσκευές και πολλά άλλα)
Ανακύκλωση και Κομποστοποίηση με χωριστή συλλογή
Η αναβάθμιση της ποιότητας των συλλεγόμενων ανακυκλώσιμων υλικών και η χωριστή συλλογή/ διαχείριση των βιοαποβλήτων σε δημοτικό και περιφερειακό επίπεδο συνιστούν δύο από τις βασικότερες ορθολογικές επιλογές της ολοκληρωμένης διαχείρισης.
Ελάχιστοι δήμοι στην Ελλάδα έχουν εφαρμόσει μέχρι σήμερα τη χωριστή συλλογή βιοαποβλήτων (απόβλητα τροφίμων/κήπων/πάρκων). Επομένως οι Δήμοι καλούνται σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα να αλλάξουν το μοντέλο συλλογής, εισάγοντας ξεχωριστούς κάδους συλλογής για τα βιοαπόβλητα αλλά και να βελτιώσουν τις υποδομές για τη χωριστή συλλογή τουλάχιστον τεσσάρων ρευμάτων απορριμμάτων συσκευασιών, συγκεκριμένα για χαρτί - χαρτόνι, πλαστικά και ελαφρές συσκευασίες (π.χ. tetrapack), μέταλλα και γυαλί. Το παραπάνω μπορεί να επιτευχθεί σε συνεργασία, και με χρηματοδότηση από τους οργανισμούς διευρυμένης ευθύνης παραγωγών (δηλαδή τα συστήματα εναλλακτικής διαχείρισης).
Δημιουργία δημοτικών/διαδημοτικών και περιφερειακών υποδομών για την κομποστοποίηση ή αναερόβια επεξεργασία βιοαποβλήτων (Νέες μονάδες κομποστοποίησης ή αναερόβιας επεξεργασίας βιοαποβλήτων).
Ενώ η δημιουργία δημοτικών και περιφερειακών μονάδων κομποστοποίησης ή αναερόβιας επεξεργασίας βιοαποβλήτων, πραγματικά θα «έλυνε τα χέρια» σε όλους Δήμους και περιφέρειες της χώρας, για την πιο αποτελεσματική εκτροπή αυτών των αποβλήτων από την ταφή, ελάχιστη πρόοδος σημειώνεται και στο πλαίσιο αυτό. Όσοι Δήμοι στην Αττική έχουν εφαρμόσει τον καφέ κάδο, προωθούν τα συλλεγόμενα βιοαπόβλητα στο εργοστάσιο μηχανικής ανακύκλωσης και κομποστοποίησης (ΕΜΑΚ) του ΕΔΣΝΑ, όπου γίνεται κομποστοποίηση των προδιαλεγμένων οργανικών. Ωστόσο, νέες υποδομές στην περιφέρεια Αττικής δεν έχουν προχωρήσει, παρά το ότι προβλέπονταν ρητά στο Περιφερειακό Σχέδιο Διαχείρισης Απορριμμάτων Αττικής.
Διοικητικές/ Διαχειριστικές αδυναμίες. Οι δημοτικές υπηρεσίες διαχείρισης απορριμμάτων είναι συχνά υπο-στελεχωμένες και αδύναμες τόσο σε διοικητικό όσο και σε τεχνικό επίπεδο, να διεκπεραιώσουν το έργο της διαχείρισης (πρόληψη, προετοιμασία για επαναχρησιμοποίηση, συλλογή – μεταφορά, δημοτική/συνοικιακή κομποστοποίηση), ιδιαίτερα όταν οι απαιτήσεις είναι αυξημένες λόγω της αναγκαιότητας σημαντικών αλλαγών στο μοντέλο συλλογής. Αυτό αποτελεί τροχοπέδη στη βελτίωση των υπηρεσιών διαχείρισης απορριμμάτων και ένα μεγάλο αγκάθι για την Αυτοδιοίκηση.
Οι υποψήφιοι Δήμαρχοι και περιφερειάρχες οφείλουν να εξηγήσουν με ποιο τρόπο θα διαχειριστούν τα παραπάνω θέματα για να ανταποκριθούν στον δύσκολο ρόλο τους. Από την άλλη πλευρά, οι πολίτες οφείλουμε να απαιτούμε συγκεκριμένους απολογισμούς και ενημέρωση από τις απερχόμενες δημοτικές και περιφερειακές αρχές, όσο και τις σημαντικές προτεραιότητες και δεσμεύσεις των νέων υποψηφίων.
Γιατί η Δημοκρατία πάντα, και χωρίς εξαιρέσεις, στηρίζεται στη λογοδοσία και διαφάνεια
23°
