Αλεξιθυμικοί ή νάρκισσοι, βλάπτουν ανεπανόρθωτα τον τόπο

Με αφορμή την συναισθηματική ένδεια που επέδειξαν οι κ. Τσίπρας και Πολάκης στην περίπτωση Κυμπουρόπουλου ανακάλεσα μια αλληλουχία γεγονότων τα οποία, ενώ είναι διαφορετικά μεταξύ τους, συνδέονται εξ αιτίας του ομοιόμορφου τρόπου αντίδρασης των στελεχών του ΣΥΡΙΖΑ που εμπλέκονται σ’ αυτά. Μεταξύ αυτών συγκαταλέγονται το μνημόνιο Τσίπρα-Καμμένου, οι φυσικές καταστροφές στη Μάνδρα και στο Μάτι και η πολιτική σκευωρία που στήθηκε επ’ ευκαιρία του σκανδάλου Novartis.

Τα πρόσωπα που, σ’ αυτό το διάστημα, επανέρχονται με μια αξιοσημείωτη κανονικότητα είναι ο κ. Τσίπρας, ο κ. Βαρουφάκης, ο κ. Πολάκης και η κ. Δούρου. Το κοινό που τους συνέχει είναι η συναισθηματική τους αντίδραση απέναντι στα τραγικά γεγονότα που μεσολάβησαν. Είτε πρόκειται για τις αντιδράσεις τους απέναντι στην μεσαία τάξη την οποία διέλυσαν με το άχρηστο μνημόνιό τους, είτε για τους νεκρούς της Μάνδρας και του Ματιού είτε για το κύκλωμα που φαίνεται να στήθηκε, υπό την καθοδήγηση κυβερνητικών αξιωματούχων, προκειμένου να τραυματίσει θανάσιμα το πολιτικό σύστημα, χαρακτηρίζονται στο σύνολό τους από μια «έλλειψη κοινωνικής ευαισθησίας».

Η ανάλυση των περισσότερων αρθρογράφων σταματάει, απλώς, στην περιγραφή της αντίδρασης των εμπλεκόμενων προσώπων. Κι όσοι επιχειρούν να διεισδύσουν περισσότερο στα κοινά των αντιδράσεών τους και στις αιτίες που τις συνέχουν, καταφεύγουν σε αφόρητες γενικότητες ή ανοησίες, του τύπου, ότι για όλα αυτά φταίει η Αριστερά, κοκ. Το ίδιο φαιδρές είναι και οι δικαιολογίες των ίδιων των προσώπων όταν επιχειρούν να αντιπαραθέσουν κάτι απολογητικό στην ομόθυμη κατακραυγή εναντίον των πράξεών τους: «Ο αψύς Σφακιανός», δίνει τη σειρά του στην άτυχη γυναίκα Δούρου που της «έτυχε στραβή στη βάρδια της».

Εν αρχή ας προσπαθήσουμε να οριοθετήσουμε το ζήτημα. Συζητάμε, εν προκειμένω, κατά πόσον πολιτική και συναισθήματα συνδέονται. Κι επειδή δεν χωρεί αμφοβολία περί αυτού, το ερώτημα είναι αν γνωρίζουμε με ποιον τρόπο συνδέονται. Μεγάλοι πολιτικοί επιστήμονες, όπως ο Η. Laswell, δέχονται ανεπιφύλακτα, ήδη από τον δεκαετία 1930, ότι υπάρχει ευθεία σύνδεση μεταξύ τους: Η πολιτική είναι μια έκφραση προσωπικών συναισθημάτων. Πολλοί επιστήμονες προσπαθούν να ερμηνεύσουν πράξεις και παραλείψεις των πολιτικών με βάση την ψυχογραφία τους, όπως αυτή διαμορφώθηκε στα πρώτα χρόνια της ζωής τους. Θεωρώ, όμως, ατελέσφορες αυτές τις  προσεγγίσεις. Δεν μ’ ενδιαφέρει η ψυχολογικοποίηση της πολιτικής. Δεν μ’ ενδιαφέρουν τα πιθανά εμπόδια στην ολοκλήρωση του οιδιποδείου του κ. Πολάκη ή του ναρκισσιστικού εγκλωβισμού του κ. Τσίπρα. Όποια ενδιαφέροντα στοιχεία κι αν εξαχθούν από μια ψυχαναλυτική προσέγγιση των πολιτικών προσώπων πρέπει να μπορούν να αξιοποιηθούν σ’ ένα ευρύτερο ερμηνευτικό σχήμα που θα αξιολογεί την κοινωνική αξία/απαξία των πράξεων και των ιδιοσυγκρασιών τους.

Πότε και υπό ποιες προϋποθέσεις συμβαίνει αυτό; Εάν η απαξία των πράξεών τους συνδυαστεί με εισερχόμενα που δείχνουν ότι πρόκειται περί χαρακτήρων με ελλιπή η μηδενική ενσυναίσθηση, τότε, όντως αυτό το χαρακτηριστικό τους αποκτά προστιθέμενη αξία στην πολιτική αξιολόγηση. Ακόμη σαφέστερα: Εάν δεχτούμε ότι η ομάδα που προκάλεσε ανήκεστη βλάβη στην ελληνική οικονομία επιβαρύνοντας και καταστρέφοντας νοικοκυριά και ευπρεπείς πολίτες απαρτίζεται από πρόσωπα που χαρακτηρίζονται από συναισθηματικές διαταραχές, τότε η ιδιότητά τους αυτή θα λειτουργήσει επιβαρυντικά στην αξιολόγησή τους. Εάν καταδικαστεί ο κ. Βαρουφάκης για την πολιτική του, τότε ο ναρκισσισμός του θα πρέπει να αποτελέσει μια επιβαρυντική παράμετρο στον καθορισμό της ποινής του.

Εάν, επίσης, από την δικαστική διερεύνηση των καταστροφών στη Μάνδρα και στο Μάτι προκύψουν ευθύνες των πολιτικών προσώπων εν σχέσει προς τις υποχρεώσεις τους, τότε το γεγονός της μηδενικής ενσυναίσθησης της κ. Δούρου μπορεί να αποτελέσει, επίσης, έναν πρόσθετο επιβαρυντικό παράγοντα στον καταλογισμό της ποινής που θα της επιβληθεί.

Το ίδιο ισχύει και για τον κ. Τσίπρα, ο οποίος φέρεται να οργάνωσε την σκευωρία της Novartis. Εάν αποδειχτεί με την επικείμενη διερεύνηση της μεθόδευσης αυτής στόχευε στον επηρεασμό της δικαιοσύνης, προκειμένου επίορκοι δικαστές να καταδικάσουν πολιτικά πρόσωπα, τότε ο αμοραλισμός του κ. Τσίπρα θα αποτελέσει ιδιαιτέρως επιβαρυντικό παράγοντα στον καταλογισμό της ποινής του.

Ένα πράγμα, λοιπόν, είναι το πραγματικό γεγονός ότι τα συγκεκριμένα πολιτικά πρόσωπα προκάλεσαν δεινά στη χώρα κι ένα άλλο ότι πάσχουν από ψυχικές διαταραχές. Αυτά τα δύο θα πρέπει να εκτιμηθούν με διαφορετικό τρόπο. Εννοείται ότι η τομή τους βρίσκεται στην ποινή που θα τους επιβληθεί, διότι αυτή προκύπτει τόσο με βάση τον παράνομο χαρακτήρα της πράξης τους όσο και με την αξιολόγηση της προσωπικότητάς τους.

Εν τέλει, το θέμα δεν είναι κατά πόσον ο κ. Τσίπρας και οι όμοιοί του πάσχουν από «αλεξιθυμία» (διαταραχή που εμποδίζει τον πάσχοντα να περιγράψει τα συναισθήματά του εν σχέσει προς τα συναισθήματα των άλλων) ή κάποια άλλη συναισθηματική διαταραχή. Το κρίσιμο είναι να συνδεθεί η διαταραχή αυτή με πράξεις και παραλείψεις τους που έβλαψαν τον τόπο και τους πολίτες.