Ο κ. Τσίπρας θα φορέσει οπωσδήποτε γραβάτα τον Αύγουστο. Ανεξαρτήτως του ύψους της ελάφρυνσης του χρέους, ο προπαγανδιστικός μηχανισμός των ΣΥΡΙΖΑΝΕΛ θα πανηγυρίζει. Διακινδυνεύουμε προβλέψεις πριν από το κρίσιμο (;) Eurogroup, πρέπει όμως να ξέρουμε πού βρισκόμαστε. Με τη σειρά, λοιπόν, τα πράγματα.
Τα μέτρα για το χρέος
Η ελάφρυνση του ελληνικού χρέους έγινε σε δύο δόσεις το 2012: τον Μάρτιο με το PSI και τον Δεκέμβριο με την επαναγορά ομολόγων. Το σύνολο της ελάφρυνσης ήταν €128 δις – ονομαστική αξία του χρέους. Τρία ήταν τα κομβικά σημεία: η σύνοδος κορυφής 26-27/10/2011 και τα Eurogroup της 21/2/2012 και 27/11/2012. Στα δύο Eurogroup οι Βενιζέλος και Στουρνάρας κατοχύρωσαν την συνέχιση της στήριξης της Ευρωζώνης μετά το πέρας του μνημονίου, αλλά και την δέσμευση για πρόσθετες «παραμετρικές» βελτιώσεις που θα βοηθούσαν στην εξυπηρέτηση του χρέους μετά την έξοδο από τους μηχανισμούς στήριξης.
Οι «παραμετρικές» βελτιώσεις αφορούν επιμηκύνσεις, περιόδους χάριτος, μείωση επιτοκίων, ανταλλαγές δανείων. Οι επιπτώσεις τους γίνονται αισθητές σε βάθος χρόνου –πολλά χρόνια από την εφαρμογή τους το χρέος θα έχει συγκρατηθεί. Χαρακτηριστικά, ο ESM το καλοκαίρι 2017 είχε παρουσιάσει τις επιπτώσεις του συνόλου των μέτρων που είχαν αναφερθεί στα Eurogroup του προηγούμενου δωδεκαμήνου – αυτές πετυχαίνουν τον στόχο συγκράτησης του χρέους το 2060 και θα γίνονται σταδιακά αισθητές από το 2042. Οι ελαφρύνσεις που θα αποφασίσει το Eurogroup την Πέμπτη 21/6 (ή αργότερα) αφορούν ένα μελλοντικό χρέος, άγνωστου ύψους χωρίς αυτές – πολλά εξαρτώνται από παράγοντες που δεν είναι γνωστοί εκ των προτέρων (ανάπτυξη, επιτόκια, κλπ).
Αυτό που θα πανηγυρίζουμε ως ελάφρυνση χρέους τον Αύγουστο, θα είναι η προβολή στα σημερινά μεγέθη μιας μελλοντικής αποφυγής αύξησης χρέους. Για να έχουμε αίσθηση των μεγεθών:
Με τις βασικές παραδοχές στις μελέτες βιωσιμότητας χρέους (4% επιτόκιο δανεισμού, 1.5% ανάπτυξη), η σημερινή αξία του οφέλους στο χρέος είναι το 19% αυτής του 2060. Τα €100 δις μείωσης του χρέους το 2060 που ζητάει το ΔΝΤ, έχουν σημερινή αξία €19 δις. Ακόμη και η βελτίωση 25% επί του ΑΕΠ 2060 που βλέπει ο Ρέγκλινγκ, αντιστοιχεί σε 13% του σημερινού ΑΕΠ, ή €23 δις – όσα δανείζεται για την ώρα ο ΥΠΟΙΚ από τους οργανισμούς του δημοσίου, λιγότερα όσα έχασε το δημόσιο το 2015 από τη συμμετοχή του στις τράπεζες. Από το όφελος – της τάξεως των €19-€23 δις σε παρούσα αξία – τα €4 δις είναι χρήματα τα οποία είχαν εξασφαλίσει για τη χώρα οι Βενιζέλος-Στουρνάρας το 2012.
Όπως φαίνεται από τις διαρροές, τα μέτρα που θα ληφθούν δεν στοχεύουν πρωτίστως στην μείωση του χρέους – ακόμη και μακροπρόθεση – αλλά στην διευκόλυνση της ελληνικής κυβέρνησης να αντεπεξέλθει στις ανάγκες εξυπηρέτησης και αναχρηματοδότησής του τα πρώτα μεταμνημονικά χρόνια. Τα μέτρα που αναφέρονται στον διεθνή τύπο παρουσιάζονται στον πίνακα μαζί με δικό μας σχολιασμό:
Κλωτσιά στο ντενεκάκι με το μαξιλάρι
Είναι εντυπωσιακή η απουσία οποιασδήποτε αναφοράς στο ενδεχόμενο κεφαλαιοποίησης των τόκων της δεκαετούς περιόδου χάριτος μετά το PSI. Το 2023 βρίσκουμε μπροστά μας ένα βουνό €13-€14 δις, πληρωτέο 2023, 2024 και 2026. Στο λεγόμενο «γαλλικό κλειδί» γίνεται συγκεκριμένη αναφορά στην ρύθμιση αυτού του ποσού ως πρώτο μέτρο. Μια ενδιαφέρουσα πληροφορία αφορά την εμμονή κυρίως της Γερμανίας σε μόνο τριετή έως πενταετή περίοδο χάριτος των δανείων EFSF. Τα δύο σημεία παραπέμπουν σε μη ρύθμιση των τόκων της περιόδου χάριτος. Η Ελλάδα απλώς διευκολύνεται από τη μη συσσώρευση το 2023-2026 υποχρεώσεων τόσο για τους τόκους όσο και για τα χρεολύσια EFSF.
Μια λεπτομέρεια στο Μεσοπρόθεσμο που ψηφίστηκε πριν λίγες μέρες πέρασε απαρατήρητη: Προβλέπεται σταδιακή μείωση του χρέους κατά €20 δις μέχρι και το 2021 (όσο και οι υποχρεώσεις, πριν τα μέτρα) και αύξησή του κατά €5 δις το 2022. Επειδή μείωση επιτυγχάνεται με την εξόφληση χρεολυσίων χωρίς νέο δανεισμό, το συγκεκριμένο προφίλ χρέους παραπέμπει σε (α) μαξιλάρι ύψους €20 δις, (β) μη έξοδο στις αγορές χρέους μέχρι το 2021 και εξόφληση υποχρεώσεων με το μαξιλάρι απομειούμενο μέχρις εξαντλήσεως, (γ) άντληση από τις αγορές €14 δις το 2022 (€9 δις για τις υποχρεώσεις 2022 και €5 δις ενδεχομένως «μαγιά» για το 2023 με τις υποχρεώσεις των τόκων της περιόδου χάριτος).
Με τις παραπάνω παρατηρήσεις, τα μέτρα που αναφέρονται στον πίνακα φωτίζουν την φιλοσοφία των δανειστών. Με την εξαγορά των δανείων ΔΝΤ/GLF ελαφρύνονται οι υποχρεώσεις κατά €15.5 δις οπότε, με τουλάχιστον ισοσκελισμένο προϋπολογισμό, η Ελλάδα μπορεί να αντέξει μέχρι το 2022 με μόνο το μαξιλάρι. Το (συναγόμενο) πλάνο Τσακαλώτου για θριαμβευτική επιστροφή στις αγορές το 2022 είναι υψηλού κινδύνου – με τις υποχρεώσεις τα αμέσως επόμενα χρόνια να παραμένουν υψηλές. Εάν τελικώς δεν υπάρξει ρύθμιση για τους τόκους της περιόδου χάριτος, η ελληνική κυβέρνηση δεν έχει βαθμούς ελευθερίας, η ανάκτηση της πρόσβασης στις αγορές χρέους θα είναι εξαιρετικά δύσκολη και το 2022, πρέπει να γίνει επανεκτίμηση της κατάστασης – από τους δανειστές, με αβέβαιη έκβαση. Δυστυχώς, το μαξιλάρι για τη δημιουργία του οποίου ματώνουν οι πολίτες, δεν είναι το «ασφαλιστήριο» που θα διευκόλυνε την πρόσβαση στις αγορές. Είναι η εγγύηση για την αγορά χρόνου που χρειάζονται οι δανειστές, με την Ελλάδα να μην είναι πρόβλημα μέχρις ότου ληφθεί η οριστική απόφαση για τη διευθέτηση του χρέους – ίσως μαζί και με τις αλλαγές στην Ευρωζώνη.
Η πικρή γεύση
Ο τρόπος που κλείνει ο συμβατικός μνημονιακός κύκλος αφήνει μια πικρή γεύση. Από τα, ας τα πούμε, μικρά της επιστροφής των κερδών της ΕΚΤ από τα ελληνικά ομόλογα, μέχρι τα μεγάλα, όπως την συνειδητή αναπτυξιακή καθήλωση με τα θηριώδη πλεονάσματα (στα οποία το Μεσοπρόθεσμο Τσακαλώτου δίνει «ρέστα») για να είναι εφικτό το σενάριο της αγοράς χρόνου.
Ας θυμηθούμε πως μετά την νύχτα της 17ωρης διαπραγμάτευσης και κυρίως προεκλογικά του Σεπτεμβρίου 2015, ο κ. Τσίπρας διεκήρυσσε την μεγάλη κατάκτηση της άμεσης έναρξης (τον Οκτώβριο 2015!) για το χρέος. Φαίνεται πως την 13/7/2015 οι δανειστές ήταν περισσότερο από σαφείς: η τελευταία ευκαιρία της Ελλάδας, οι Έλληνες ας βράσουν στο ζουμί τους πια και ας ζήσουν με τις επιλογές τους. Ο κ. Τσίπρας θα βάλει γραβάτα, όμως. Για τις επιστροφές της ΕΚΤ, τις οποίες είχαν κερδίσει με αίμα οι Παπαδήμος-Βενιζέλος και Σαμαράς-Στουρνάρας και είχε απεμπολήσει ο ίδιος ο κ. Τσίπρας το 2015. Τα €1.8 δις του 2014, έτοιμα προς επιστροφή, χρησιμοποιήθηκαν για τη χρηματοδότηση των πράξεων ESM για τα βραχυπρόθεσμα μέτρα. Τα έσοδα 2015-2016, περίπου €5 δις χάθηκαν. Η γραβάτα θα πανηγυρίζει την μερική επιστροφή στα κεκτημένα του 2012. Η γραβάτα θα πανηγυρίζει και την «παραμετρική» βελτίωση της ολιγοετούς χάριτος για τα δάνεια EFSF. Η γραβάτα θα πανηγυρίζει και την «έξωση» του ΔΝΤ, η οποία γίνεται μόνο και μόνο γιατί απέτυχε η πολιτική ταχείας εξόδου στις αγορές και γιατί παρά τα θηριώδη πλεονάσματα από τις αρχές 2016, το χρέος αυξάνεται αντί να μειώνεται.
Η έξοδος από τα μνημόνια, όπως προδιαγράφεται είναι λαιμοδέτης – τυλιγμένη γύρω από το λαιμό όποιας κυβέρνησης επιλέξουν οι Έλληνες, μέχρις ότου ξεκαθαρίσουν τα πράγματα (ευχή των δανειστών: μέχρι το 2022) για να ληφθούν οριστικές λύσεις. Οι πανηγυρισμοί όμως θα γίνονται με τιμές 2060 – δυστυχώς η δική μας πραγματικότητα μετράται σε τιμές 2018.
13°
