Εποπτεία στην κλινική ψυχολογία, ονομάζεται η συνεργασία ανάμεσα σ’ έναν έμπειρο κλινικό με έναν νεότερο και αφορά, κατ’ αρχήν, στην προσωπική υποστήριξη και επιστημονική ενδυνάμωση, του νέου επαγγελματία στο δύσκολο έργο που προτίθεται να αναλάβει. Ωστόσο μια εποπτική συνάντηση μπορεί να είναι χρήσιμη και για έναν έμπειρο κλινικό, ο οποίος μπορεί να απευθυνθεί για να ζητήσει βοήθεια, σε έναν άλλον έμπειρο, συνάδελφό του.
Η εποπτεία είναι ένα επιστημονικό εργαλείο, το οποίο όμως δεν εμπίπτει στις αρχές ενός εργαλειακού ορθολογισμού, αλλά αντίθετα ακολουθώντας τις αρχές της ασυνείδητης ψυχικής διαδικασίας, συνδυάζει τον ορθό λόγο με το συναίσθημα πάνω σε μια θεσμική βάση∙ εκείνη που προκύπτει από τη δυναμική της σχέσης επόπτη/εποπτευόμενου μέσα σ’ ένα συγκεκριμένο επιστημονικό ή/και θεσμικό πλαίσιο. Αφορά στο όλον και όχι στο επί μέρους. Δεν είναι μια συμβουλευτική τεχνοκρατικού τύπου, ούτε επίσης μόνο μια επιστημονική υποστήριξη.
Ο επόπτης με την εμπειρία του και τις γνώσεις του, θα βοηθήσει τους επαγγελματίες να βάλουν τις προτεραιότητες ξεκαθαρίζοντας ταυτόχρονα το σκοπό της λειτουργίας του κέντρου της πρωτοβάθμιας πρόληψης, σε μια συγκεκριμένη δημοτική κοινότητα. Ιδιαίτερα μάλιστα όταν πρόκειται για επαγγελματίες οι οποίοι δεν έχουν εργαστεί ξανά σ’ ένα τέτοιο κέντρο. Κυρίως θα βοηθήσει στην ανάδειξη της γνώσης των δυνατοτήτων τους μέσα σε μια συγκεκριμένη πραγματικότητα με βάση μια συγκεκριμένη θεωρητική και τεχνική άποψη.
Η θεσμική διάσταση
Η εποπτεία στηρίζεται στις αξίες της δημοκρατίας οι οποίες πρεσβεύουν την ελεύθερη πρόσβαση στη γνώση για όλους και την ταυτόχρονη υποστήριξη από τη διοίκηση των επαγγελματιών στο χώρο της ψυχικής υγείας.
Η επιστημονική εποπτεία απαιτεί θεσμική συγκρότηση ενός φορέα ο οποίος πρέπει να λειτουργεί βάση σχεδιασμού και στόχευσης από την κεντρική διοίκηση η οποία θα προτάσσει τη διαρκή εκπαίδευση των εργαζομένων.
Κάθε επιστημονικός φορέας είναι ένας θεσμός ο οποίος λειτουργεί με βάση κάποιο πολύ συγκεκριμένο επιστημονικό πλαίσιο, αρχές και κανόνες.
Κάθε εποπτεία έχει μια θεσμική διάσταση γιατί εκπροσωπεί μια επιστημονική θέση μέσα σε ένα θεσμικό πλαίσιο.
Η εποπτεία που εφαρμόζεται μέσα σ’ έναν επιστημονικό φορέα, αναδεικνύει το πώς επηρεάζεται ο ψυχισμός των εργαζομένων του φορέα, θετικά ή αρνητικά, όταν υπάρχει δυσλειτουργία σε θεσμικό επίπεδο, όπως και τα ενδεχόμενα θεσμικά κενά.
Για το θεσμό η εποπτεία λειτουργεί και ως αυτο-αξιολόγηση κάτι το οποίο είναι, μεταξύ άλλων, δείγμα ψυχικής υγείας για το θεσμό.
Στην περίπτωση όπου τα παραπάνω δεν ισχύουν τότε ο φορέας έχει ιδρυματοποιηθεί. Δεν λειτουργεί η ανάλυση και ανάδειξη της μεταβίβασης / αντιμεταβίβασης (εργαζόμενοι / διοίκηση). Στην προκειμένη περίπτωση ο θεσμός και εργαζόμενοι ασθενούν. Η ευθύνη για μια θεραπευτική διαδικασία ανήκει στην ηγεσία. Η εποπτεία έρχεται να αναδείξει αυτή τη διάσταση η οποία επίσης συχνά απωθείται τόσο από το θεσμό όσο και από τους εργαζόμενους σε μια ναρκισσιστική βάση.
Κάτι το οποίο, σε πολιτικό επίπεδο, συμβαίνει εδώ και οκτώ χρόνια με τους συμβούλους της ΕΕ οι οποίοι απαξιώνονται συστηματικά από τις ελληνικές κυβερνήσεις, ενώ ταυτόχρονα είναι εκείνες οι ίδιες καθυστερούν συστηματικά τις όποιες θεσμικές μεταρρυθμίσεις, με επιχειρήματα που στηρίζονται σε διαφόρων ειδών ιδεολογήματα, ή μικροσυμφέροντα. Δηλαδή σε μια ψευδαισθητική πραγματικότητα, σε μια εκλογίκευση και στην εξυπηρέτηση μικροσυμφερόντων.
Έτσι μπορούμε να εξηγήσουμε με όρους ψυχολογίας πολιτικά ζητήματα, όπως το ζήτημα της λεγόμενης κρίσης. Η κρίση είναι θεσμική, είναι χρόνια και θα είναι παρατεταμένη.
Η οικονομική κρίση είναι ένα από τα συμπτώματα
Το κράτος ως ένας συγκεκριμένος κρατικός θεσμός είναι ο ασθενής, γιατί δεν λειτουργεί απρόσκοπτα το θεσμικό πλαίσιο αφού υπάρχει απουσία εποπτικού ελέγχου. Υπάρχει συστηματική καταστρατήγηση του θεσμικού πλαισίου και αποσπασματικός σχεδιασμός, έτσι ώστε να εξυπηρετούνται επί μέρους συμφέροντα επί μέρους κοινωνικών και επαγγελματικών ομάδων σε βάρος άλλων.
Η δυσλειτουργία του κράτους είναι συνολικά η αντανάκλαση της δυσλειτουργίας της πλειονότητας των κρατικών θεσμών/φορέων, εξ αιτίας κυρίως της απουσίας εποπτικού ελέγχου.
Η μετάθεση των οικονομικών βαρών στους πολίτες με την ταυτόχρονη ιδεολογικοποίηση του ζητήματος, και η αντίσταση στην υλοποίηση βασικών μεταρρυθμιστικών αλλαγών στη λειτουργία του κράτους και της δημόσιας διοίκησης, υπέρ των πολιτών, δηλώνει χειραγώγηση των πολιτών και ναρκισσιστική άσκηση της πολιτικής εκ μέρους των κυβερνώντων, που αγνοούν συστηματικά τη θεσμική εποπτεία.
Γι’ αυτό τα αίτια της κρίσης πρέπει να τα αναζητήσουμε στο θεσμικό τομέα και τελικά στον ελλειμματικό τρόπο με βάση τον οποίον λειτουργούν οι αρχές της δημοκρατίας, της ισονομίας, του κράτους δικαίου και της κοινωνικής δικαιοσύνης, στη χώρα μας.
24°
