Πέρασαν 103 χρόνια, Απρίλης του 1915, από τη συστηματική εθνοκάθαρση στην οποία επιδόθηκε η Οθωμανική Τουρκία κατά των Αρμενίων, όμως οθωμανών πολιτών της. Επί χιλιάδες χρόνια ζούσαν στις περιοχές, τα χωριά τους και τις συνοικίες τους στα αστικά κέντρα των αυτοκρατοριών που μία μετά την άλλη πέρασαν από τα οροπέδια της Ανατολίας, το Βαν, την Κωνσταντινούπολη, την Καισάρεια ή το Ικόνιο. Στο διάβα των αιώνων, συμβίωναν, τσακώνονταν, γελούσαν ή βρίζονταν με τους Εβραίους, τους Ρωμιούς ή τους μουσουλμάνους γείτονές τους στα σοκάκια του Πέραν και στους στενούς δρόμους της Πριγκίπου ή της Χάλκης. Πέρασαν 103 χρόνια και η Τουρκία αρνείται πεισματικά να ενσωματώσει στην ιστορία της αυτή τη βαρβαρότητα. Αν δεν πενθήσεις δεν υπάρχει κάθαρση. Η Τουρκία δεν πένθησε, δεν θρήνησε, δεν αποδέχτηκε ποτέ το έγκλημα. Την κατατρέχει και θα την κατατρέχει από τότε. Θα της τρώει τα σωθικά σαν την αρρώστια, θα επανέρχεται στα όνειρά της σαν εφιάλτης, θα καιροφυλακτεί πίσω από κάθε πόρτα ή παράθυρο που θα ανοίγει, αν ανοίξει ποτέ αυτή χώρα, στον πολιτισμένο δημοκρατικό κόσμο. Δεν είναι δυνατόν να ξεπεράσεις μία συλλογική ενοχή χωρίς να αποδεχτείς το ίδιο το συλλογικό έγκλημα. Οι Γερμανοί το κατανόησαν νωρίς και ακόμη το παλεύουν. Θα το παλεύουν ενδεχομένως εσαεί αλλά τουλάχιστον έκαναν την αρχή. Η αποδοχή του Απόλυτου Κακού ως υπαρκτής απειλής-πρακτικής, δίνει το δικαίωμα σε μία κοινωνία να προχωρήσει στην εξήγηση των μηχανισμών του. Η διαδικασία ιχνηλατεί το μονοπάτι μιας συλλογικής ψυχοθεραπείας. Είναι αναγκαία διαδικασία. Είναι λυτρωτική και μόνον αυτή οδηγεί στην κάθαρση. Η Τουρκία την αρνείται. Κλείνει τα μάτια λες και το παρελθόν διαγράφεται. Εδώ και χρόνια συντελείται στη Νοτιοανατολική Τουρκία ένας διαρκής πόλεμος, των Τούρκων κατά των Κούρδων. Στα χωριά, στις συνοικίες, στα μαντριά μέσα στα βουνά. Κανονικός πόλεμος ενός τακτικού στρατού κατά ανταρτών. Έχουν καταγραφεί μαζικές μετακινήσεις πληθυσμών, συστηματική εξόντωση Κούρδων ανά γειτονιά, βομβαρδισμοί από αέρος με στόχο πολεοδομικά μπλοκ, στοχευμένες δολοφονίες πολιτικών, φυλακίσεις, εξαφανίσεις πολιτών.
Η Τουρκία συνεχίζει στα χνάρια των στρατηγών του Σουλτάνου από το 1915. Στα ίδια χνάρια και οι επίγονοι Νεότουρκοι για να φθάσουμε στον Κεμάλ και τώρα στη νέο-οθωμανική εκδοχή του Ερντογάν. Το Αφρίν είναι ένα ακόμη συμβάν σε μία ακολουθία. Η Τουρκία διδάσκει ακόμη τη μέθοδο της εθνοκάθαρσης.
Η μικρή ιστορία του Melik Ohanian
Γεννήθηκε στη Λυόν, σπούδασε στο Μονπελιέ, επανήλθε στην γενέτειρά του, είναι καλλιτέχνης γνωστός. Αρμένιος λόγω καταγωγής, Γάλλος λόγω διαβατηρίου, Δυτικός λόγω εκπαίδευσης, Καυκάσιος λόγω παράδοσης, άνθρωπος του Κόσμου λόγω κουλτούρας. Πριν από δέκα χρόνια κέρδισε έναν διαγωνισμό στην πόλη της Γενεύης για την ανέγερση ενός μνημείου για την Γενοκτονία των Αρμενίων. Οι αρχές της Γενεύης στην αρχή, οι ομοσπονδιακές αρχές στην συνέχεια, δεν κατάφεραν ποτέ να υποδείξουν έναν χώρο στην πόλη όπου θα στηνόταν το μνημείο. Η Άγκυρα διά του τότε πρωθυπουργού Νταβούτογλου απειλούσε με αντίμετρα ως συνήθως. Βλέπετε, στα θησαυροφυλάκια αυτής της πόλης και τις θυρίδες έχει συσσωρευτεί όλος ο παράνομος πολιτικός και επιχειρηματικός πλούτος της Τουρκίας. Μία αμύθητη περιουσία των κρατικών παραγόντων και των οικονομικών δεινοσαύρων. Μία δεύτερη Τουρκία κρύβεται πίσω από τα γκισέ των τραπεζών στη χώρα του Γουλιέλμου Τέλου. Τελικά ο Μελίκ Οχανιάν εξέθεσε τους «Φανοστάτες» του στην Μπιενάλε της Βενετίας. Πάταγος. Ευτυχώς διότι, με αυτόν τον τρόπο και λόγω προϊστορίας, η υπόθεση έγινε διεθνώς γνωστή. Η σύνθεση ταξίδεψε παντού. Η Τουρκία κατάφερε αυτό που επιθυμούσε να αποφύγει. Τελικά μετά από δέκα χρόνια οι Ελβετοί ανακάλυψαν έναν χώρο που θα μπορούσε να φιλοξενήσει το Μνημείο. Πάλι καλά. Δεν πρόκειται να αλλάξει τίποτε ως προς την ιστορία, αλλά τουλάχιστον θα υπάρχει ένα ακόμη σημείο όπου οι πολίτες θα μπορούν να θρηνούν. Διότι ο θρήνος σημαίνει μνήμη. Μνήμη σημαίνει γνώση. Η σύνθεση του Μελίκ Οχανιάν ονομάζεται «Οι Φανοστάτες της Μνήμης».
Οι Φανοστάτες της μνήμης
Η εθνοκάθαρση ως φαινόμενο δεν αποτελεί περιουσιακό στοιχείο της Τουρκίας. Τα Βαλκάνια στήθηκαν σε μορφή εθνικών κρατών διά της εθνοκαθάρσεως. Η ίδια η Συνθήκη της Λωζάνης νομιμοποιεί σε επίπεδο διεθνούς αποδοχής την εθνοκάθαρση ως μεθόδου επίλυσης διμερών ή πολυμερών διαφορών. Η ανταλλαγή πληθυσμών μεταξύ Ινδίας και Πακιστάν είναι εθνοκάθαρση. Η χάραξη των εθνικών γραμμών - συνόρων στην ιστορική Παλαιστίνη βασίστηκε και βασίζεται στην εθνοκάθαρση. Η διαμόρφωση των νέων κρατών στην Πρώην Γιουγκοσλαβία είναι προϊόν και της εθνοκάθαρσης, μεταξύ άλλων παραμέτρων. Μπορεί οι λέξεις να αμβλύνουν τις εντυπώσεις αλλά η ουσία του νοήματος παραμένει. Ξερίζωμα ή συστηματική εξόντωση σε εθνική ή θρησκευτική βάση σημαίνει εθνοκάθαρση. Τα υπόλοιπα είναι για τους διπλωμάτες με γιλέκα και μαύρες μανσέτες και στρογγυλά μικρά γυαλάκια που κρέμονται κάτω από ιδρωμένες μύτες.
Ο Μελίκ Οχανιάν
→Κεντρική φωτό: Χήρες και ορφανά από τη γενοκτονία. Στο κέντρο μία γυναίκα που τόσο μοιάζει στη δική μου τη Πολυξένη (φτυστή είναι), γεννημένης το 1900 στο διπλανό σπίτι της φιλενάδας της Αρμένισσας. Βρέθηκαν αργότερα μαζί κάπου στον καταυλισμό της Κοκκινιάς, πριν ή μετά η μια να καταλήξει στο Μοσχάτο με τον Κυριάκο, τεσσάρων χρονών παιδάκι. Τον πατέρα μου.
16°
