Από την 1η Μαρτίου και μετά, όταν και συνελήφθησαν οι δυο Έλληνες αξιωματικοί σε τουρκικό έδαφος, οι θεσμοί του μεταπολιτευτικού νεοελληνικού κράτους έχουν τεθεί σε μια ιστορική δοκιμασία, η οποία εν πολλοίς θα φανερώσει το επίπεδο της προόδου ή της παρακμής της χώρας μας. Όλοι γνώριζαν ότι η γεωγραφία είναι μοίρα αλλά πόσοι ήταν τελικά έτοιμοι;
Προχειρότητα σε επιχειρησιακό επίπεδο
Η είδηση της σύλληψης των δυο Ελλήνων αξιωματικών σε τουρκικό έδαφος συνοδεύτηκε άμεσα από σχόλια και πληροφορίες που παρουσίαζαν το γεγονός ως ένα σύνηθες μεθοριακό περιστατικό. Μάλιστα, σε πρόσφατη συνέντευξη του στον τηλεοπτικό σταθμό Ant1 (26/03), ο υπουργός Εθνικής Άμυνας Πάνος Καμμένος δήλωσε επί λέξη ότι «εκατοντάδες φορές τα τελευταία χρόνια επεστράφησαν στρατιώτες που είχαν μπει στην άλλη πλευρά και από την Ελλάδα και από την Τουρκία».
Προσωπικά, δεν είμαι καθόλου βέβαιος ότι «εκατοντάδες φορές» τα τελευταία χρόνια σημειώθηκαν τέτοια περιστατικά. Αν πράγματι είναι τόσο μεγάλη η συχνότητα των περιστατικών αυτών, τότε οι ευθύνες της ηγεσίας των ενόπλων δυνάμεων είναι ακόμα μεγαλύτερες, κυρίως γιατί θεωρητικά η χώρα θα έπρεπε να μην προσφέρει την παραμικρή αφορμή περαιτέρω εκδήλωσης της τουρκικής προκλητικότητας. Αξίζει να σημειωθεί ότι ήδη πριν από τη σύλληψη των δυο στρατιωτικών, το 2018 ήταν το πιο πυκνό έτος έντασης στις ελληνοτουρκικές σχέσεις μετά από χρόνια σχετικής ηρεμίας. Τον Ιανουάριο σημειώθηκε το περιστατικό με την τουρκική ακταιωρό και την κανονιοφόρο «Νικηφόρος», τον Φεβρουάριο η απόπειρα εμβολισμού του ελληνικού περιπολικού ανοικτής θαλάσσης «Γαύδος», ενώ παράλληλα η Τουρκία προχώρησε σε ναυτικό στρατιωτικό αποκλεισμό περιοχών εντός της ΑΟΖ της Κυπριακής Δημοκρατίας.
Ακόμα λοιπόν κι αν σε άλλες εποχές ήταν αποδεκτή μια κάποιου τύπου χαλαρότητα στα σύνορα του Έβρου, σε αυτή τη συγκυρία καμία δικαιολογία δεν μπορεί να γίνει δεκτή. Κάποιοι προφανώς δεν έκαναν σωστά τη δουλειά τους και είναι εξαιρετικά πιθανό να μην την έκαναν καλά για αρκετό καιρό. Υπενθυμίζεται ότι μήνες τώρα υπάρχουν αναλυτικές και επώνυμες καταγγελίες για τη δράση παρακρατικών μηχανισμών επαναπροωθήσεων στα ελληνοτουρκικά σύνορα του Έβρου, χωρίς να έχουν δοθεί πειστικές απαντήσεις. Περιέργως, λίγο απασχόλησε τα ελληνικά ΜΜΕ το ότι οι δυο Έλληνες αξιωματικοί φέρονται να δήλωσαν ότι χάθηκαν ακολουθώντας τα ίχνη παράνομων μεταναστών, όπως επίσης ελάχιστα σχολιάστηκαν σχετικά δημοσιεύματα γερμανικών και τουρκικών ΜΜΕ - όπως και μια παραπολιτική σημείωση της Εφημερίδας των Συντακτών.
Όπως και να έχει, οι Ένοπλες Δυνάμεις δεν έχουν ανάγκη από χάδια και γλυκόλογα κάθε λογής τυχοδιωκτών. Στα χερσαία σύνορα της χώρας δεν έπρεπε να παραχθεί μια τέτοια ευκαιρία για την Τουρκία του Ταγίπ Ερντογάν. Μόνο η γενναία παραδοχή ενός λάθους μπορεί να ελαχιστοποιήσει τις πιθανότητες επανάληψης του.
Η τήρηση των κανόνων της πολιτικής ορθότητας είναι αναγκαία για την ομαλή λειτουργία του δημοκρατικού πολιτεύματος, αλλά στη συγκεκριμένη περίπτωση είναι δύσκολο να βρει κανείς κομψούς χαρακτηρισμούς για τη διαχείριση του ζητήματος από την κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ.
Η ίδια κυβέρνηση, που μέχρι και σήμερα επαναλαμβάνει ότι πρόκειται για ένα μεθοριακό περιστατικό που έπρεπε να έχει επιλυθεί μέσα σε λίγες ώρες, ενημέρωσε αρχικά τον ελληνικό λαό πως η επιστροφή των δυο αξιωματικών αναμένεται άμεσα, παρόλο που ήδη είχαν περάσει αρκετές ώρες από τη σύλληψή τους, κοινώς είχε ήδη διαφανεί ότι αυτή τη φορά το περιστατικό δεν έμοιαζε «σύνηθες» στα μάτια της Τουρκίας.
Η αρχική δήλωση του υπουργού Εξωτερικών Νίκου Κοτζιά ήταν κενή περιεχομένου, καθώς καλούσε γενικώς κι αορίστως την Τουρκία να εφαρμόσει τα προβλεπόμενα από το Διεθνές Δίκαιο ενώ ο τηλεοπτικά λεοντόκαρδος υπουργός Εθνικής Άμυνας Πάνος Καμμένος σιώπησε, αποδεικνύοντας ότι αποτελεί βαρίδι για την ελληνική εξωτερική πολιτική. Όχι τυχαία, το βάρος των αρχικών διαπραγματεύσεων ανέλαβε να σηκώσει ο μετριοπαθής αρχηγός ΓΕΕΘΑ Ναύαρχος Ευάγγελος Αποστολάκης, ο οποίας μάλιστα δέχθηκε στο Πεντάγωνο τον Πρέσβη των ΗΠΑ, χωρίς την παρουσία του κ. Καμμένου.
Στα δύσκολα, επιβεβαιώθηκαν δυστυχώς οι εγκαίρως εντοπισμένες κυβερνητικές αρρυθμίες κατά την άσκηση της εξωτερικής πολιτικής, με το πρωθυπουργό να περιπλέκει ακόμα περισσότερο τα πράγματα κατά τον πρόσφατο ανασχηματισμό. Παρόλο που ο κ. Τσίπρας γνώριζε ότι η ρητορική του Πάνου Καμμένου έχει επιδεινώσει το κλίμα στις ελληνοτουρκικές σχέσεις, επέλεξε να τον διατηρήσει στη θέση του, προτάσσοντας το κομματικό συμφέρον του έναντι του εθνικού. Απομάκρυνε μάλιστα από το υπουργείο Εθνικής Άμυνας τον μόνο ενήλικα στο δωμάτιο, δηλαδή τον Δημήτρη Βίτσα, και τοποθέτησε στη θέση του τον εξωκοινοβουλευτικό Φώτη Κουβέλη, έναν απαξιωμένο βετεράνο πολιτικό χωρίς την παραμικρή εξοικείωση με ζητήματα Εθνικής Άμυνας. Σύμφωνα μάλιστα με ρεπορτάζ του φιλοκυβερνητικού Τύπου, η επιλογή του κ. Κουβέλη έγινε κυρίως για να σηματοδοτήσει ένα άνοιγμα του ΣΥΡΙΖΑ προς την Κεντροαριστερά(!), λες και αυτός είναι ο ρόλος ενός αναπληρωτή υπουργού Εθνικής Άμυνας εν μέσω πολλαπλών διπλωματικών προκλήσεων.
Όταν τελικά ο κ. Καμμένος έσπασε τη σιωπή του και μίλησε για «ομηρεία» των δυο Ελλήνων στρατιωτικών, ο κ. Κουβέλης διαφοροποιήθηκε δημόσια, με τους πολίτες να προσπαθούν να καταλάβουν ποια είναι τελικά η επίσημη κυβερνητική θέση για το καθεστώς κράτησης των δυο αξιωματικών. Αν είναι μια φορά προβληματικό να τοποθετείς έναν ακροδεξιό τυχοδιώκτη στη θέση του υπουργού Εθνικής Άμυνας, είναι πολύ χειρότερο να πιστεύεις ότι το πρόβλημα μπορεί να θεραπευτεί με την πειραματική συγκατοίκηση του με έναν 70χρονο αποτυχημένο πολιτευτή - με εντελώς διαφορετικές πολιτικές καταβολές.
Ρεσιτάλ ανευθυνότητας από όλους
Σαν να μην έφθαναν οι κυβερνητικοί ερασιτεχνισμοί, συνολικά η στάση του πολιτικού συστήματος και των ΜΜΕ είναι φοβερά προβληματική, ενδεικτική της εδραίωσης ενός γενικού κλίματος εθνικής μειονεξίας.
Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας Προκόπης Παυλόπουλος έκρινε ότι η κατάλληλη στιγμή εκδήλωσης των αλυτρωτικών του απόψεων ήταν οι πρώτες μέρες μετά τη σύλληψη των δυο Ελλήνων ενώ ο Κυριάκος Μητσοτάκης άσκησε κριτική στον Αλέξη Τσίπρα επειδή δεν πήρε προσωπικά τηλέφωνο τον Ταγίπ Ερντογάν να του ζητήσει να αφήσει ελεύθερους τους αξιωματικούς. Φυσικά, από την πλειοδοσία εθνικισμού δεν θα μπορούσε να λείψει ο αντιπρόεδρος της Νέας Δημοκρατίας Άδωνις Γεωργιάδης, ο οποίος απέρριψε τα περί ομηρίας και τόνισε ότι οι δυο Έλληνες είναι «αιχμάλωτοι».
Παράλληλα, στασίδι στα τηλεπαράθυρα έπιασαν από την πρώτη στιγμή κάθε λογής απόστρατοι αξιωματικοί, πολλοί εκ των οποίων δεν δίστασαν, σε ζωντανή μετάδοση, να εξυφάνουν θεωρίες συνωμοσίας, παρόλο που και οι ίδιοι σημείωναν ότι δεν διαθέτουν την παραμικρή σχετική πληροφόρηση. Τηλεοπτικοί σταθμοί που δήθεν κόπτονται για τον…διαφωτισμό της ελληνικής κοινωνίας έδωσαν και συνεχίζουν να δίνουν άκριτα βήμα σε κάθε λογής τυχοδιώκτες, οι οποίοι απολαμβάνουν τα πέντε λεπτά δημοσιότητας τους εις βάρος του εθνικού συμφέροντος. Περιθωριακές πρωτοβουλίες εμπάργκο έναντι των τουρκικών προϊόντων προβλήθηκαν με χαρά από… συγκλονισμένους παρουσιαστές, παρά τον φοβερά υπαρκτό κίνδυνο ανατροφοδότησης της ελληνοτουρκικής κρίσης από την εκδήλωση εσωτερικών μικροπολιτικών σχεδιασμών.
Τουλάχιστον, λίγες μέρες μετά, μάθαμε ότι ο κ. Μητσοτάκης ζήτησε τη μεσολάβηση του Εμίρη του Κατάρ, ο Ιβάν Σαββίδης τη μεσολάβηση του Βλαντιμίρ Πούτιν ενώ δεν έλειψαν και οι πληροφορίες περί ανάληψης σχετικής πρωτοβουλίας από τον παρουσιαστή του ελληνικού Survivor, μιας και ο παραγωγός του γνωστού realityείναι Τούρκος...
Πρώιμη σπατάλη διπλωματικού κεφαλαίου
Με τη θερμή υποστήριξη του συνόλου των δημοκρατικών κομμάτων και των ΜΜΕ, η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ έσπευσε να διεθνοποιήσει το ζήτημα και να εξασφαλίσει την υποστήριξη της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του ΝΑΤΟ.
Συχνά, όμως, δεν αρκεί να κάνεις το σωστό, πρέπει να το κάνεις και τη σωστή στιγμή. Η Ελλάδα προσέτρεξε στους συμμάχους της, όταν ακόμα η Τουρκία δεν είχε παραβιάσει κανένα δικαίωμα των δυο Ελλήνων κρατουμένων. Ήταν άραγε φρόνιμο να ξοδευθεί διπλωματικό κεφάλαιο, όταν έμοιαζε ακόμα νομότυπη η κράτηση των δυο αξιωματικών; Μήπως το τόσο πρώιμο αίτημα εξωτερικής πολιτικής παρέμβασης στην τουρκική Δικαιοσύνη ήταν αυτό που επιθυμούσε ο Ερντογάν; Μήπως αυτό νομιμοποίησε, έστω στο εσωτερικό της χώρας του, την άποψή του ότι κάθε δικαστικό σύστημα… αποδίδει καλύτερα με την εξωθεσμική παρέμβαση της εκτελεστικής εξουσίας;
Εξάλλου, δεν υπάρχει κάποια ένδειξη ότι ο Ταγίπ Ερντογάν λαμβάνει υπόψιν του τις παρεμβάσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Όπως δεν υπήρχε και καμία ένδειξη ότι το ΝΑΤΟ θα έλεγε κάτι διαφορετικό από το «βρείτε τα μεταξύ σας» που ουσιαστικά είπε. Μήπως ήρθε η ώρα να γίνουμε λιγότερο προβλέψιμοι; Για παράδειγμα, ξοδεύτηκε διπλωματικό κεφάλαιο για να δηλώσει, από τη Βάρνα, ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ζαν-Κλοντ Γιουνγκέρ ότι καλό θα ήταν να επιστρέψουν οι δυο αξιωματικοί στην Ελλάδα πριν το Πάσχα. Άραγε, βοηθάει ή βλάπτει την τύχη των δυο παιδιών το να θέτει προθεσμίες στην τουρκική Δικαιοσύνη ο κ. Γιούνγκερ;
Τώρα που όσο περνάει ο καιρός η αυτοεκπληρούμενη προφητεία περί ομηρείας μοιάζει να επιβεβαιώνεται, ας γίνει αντιληπτό από όλους ότι το μόνο που μπορεί να αποθαρρύνει έναν απαγωγέα, τόσο στο παρόν όσο και στο μέλλον, είναι η ενάρετη υπομονή των εκβιαζόμενων. Αν αρκεί η κράτηση των δυο στρατιωτικών για την εσωτερική αποσταθεροποίηση της χώρας, τότε νομοτελειακά ακολουθεί κάποια πολύ σοβαρότερη εθνική ταπείνωση.
Το τεστ στον Έβρο, το διαγώνισμα στην Κύπρο
Είναι εξαιρετικά πιθανό ο ελληνισμός να βρεθεί σύντομα απέναντι σε προκλήσεις πολύ μεγαλύτερες από αυτές που γέννησε η σύλληψη των δυο στρατιωτικών στα ελληνοτουρκικά σύνορα του Έβρου.
Εμπειρότερος σχεδόν όλων των ηγετών της ΕΕ, ο Ταγίπ Ερντογάν μοιάζει, με θαυμαστή μεθοδικότητα, να δοκιμάζει με διάφορους τρόπους τις αντοχές της Ελλάδας, της Κύπρου και συνολικά των ευρωπαϊκών θεσμών. Στα Ίμια και στον Έβρο διαπίστωσε ότι η ΕΕ αρκέστηκε σε ρητορικές καταδίκες των επιθετικών κινήσεών του, αποθεώνοντάς τον στο μεταξύ για το ρόλο του στη διαχείριση του προσφυγικού ζητήματος.
Κυρίως, όμως, δοκίμασε τις ευρωπαϊκές αντοχές λειτουργώντας πειρατικά στην κυπριακή ΑΟΖ. Πέτυχε την επ’ αόριστον αναστολή των ερευνών της ιταλικής ENI στο οικόπεδο 3, χωρίς να εισπράξει κανένα ουσιαστικό διπλωματικό ή πολιτικό κόστος. Τι θα αλλάξει, αν τελικά στείλει εκεί το τουρκικό γεωτρύπανο; Δεν είναι αφελής για να πιστεύει ότι θα καταφέρει πράγματι να προχωρήσει σε γεωτρήσεις, του αρκεί προς το παρόν να παγώσουν όσο το δυνατόν περισσότερες έρευνες στην περιοχή. Αφού δεν κερδίζει κάτι κι αυτός, τουλάχιστον ας μην κερδίζει κανείς. Εξάλλου, κάθε καθυστέρηση εκμετάλλευσης των κοιτασμάτων της Ανατολικής Μεσογείου από δυτικές εταιρίες αναστέλλει τη σταδιακή μείωση της ενεργειακής εξάρτησης της ΕΕ από τη Ρωσία, με ό,τι αυτό συνεπάγεται.
Εθνική ενότητα, το αντίδοτο στη μοναξιά
Ετοιμάζεται η ελληνική εξωτερική πολιτική για τα όσα ενδεχομένως να συμβούν στην Κύπρο ή ο αντιπερισπασμός στον Έβρο έχει επιτελέσει τον σκοπό του; Είναι έτοιμο το ελληνικό πολιτικό σύστημα να διατηρήσει ψύχραιμη την ελληνική κοινωνία απέναντι σε πιθανές αναταράξεις στην Ανατολική Μεσόγειο;
Δυστυχώς, τα αποτελέσματα του τεστ στον Έβρο δεν επιτρέπουν αισιόδοξες σκέψεις, πόσο μάλλον όταν όσο περνάει ο καιρός, η κυβέρνηση επιλέγει να παίξει στο γήπεδο του Ερντογάν, πότε χαρακτηρίζοντάς τον επίσημα «σουλτάνο» και πότε «τρελό». Η κλιμάκωση της έντασης από την ελληνική πλευρά θα μπορούσε να δικαιολογηθεί μόνο αν ήταν δεδομένη η δυναμική στήριξη των δυτικών συμμάχων μας απέναντι σε κάθε ενδεχόμενο.
Η Ιστορία όμως δείχνει ότι η Ελλάδα δικαιούται να θεωρεί δεδομένη τη στήριξη της Δύσης μονάχα ως προς την αποτροπή ενός μεγαλύτερου κακού. Όταν χάθηκε η βόρεια Κύπρος, δεν αρκούσε η συμμετοχή Ελλάδας και Τουρκίας στο ΝΑΤΟ για να αποφευχθεί η καταστροφή. Όταν χρειάστηκε να παρέμβουν οι ΗΠΑ στα Ίμια το 1996, απέτρεψαν απλώς την πολεμική σύρραξη, δεν επιβεβαίωσαν την ελληνική κυριαρχία επί των βραχονησίδων.
Για να μην συμβεί το ίδιο στην κυπριακό ΑΟΖ, για να μην ακούσουμε ξανά ένα «βρείτε τα κάπου στη μέση» μετά την αποτροπή μιας σύρραξης, οφείλουμε να είμαστε έτοιμοι, σοβαροί και αποφασισμένοι να εξοφλήσουμε το χρέος που μας αναλογεί απέναντι στην Ιστορία. Επειδή πιθανότατα θα είμαστε μόνοι μας, επιβάλλεται να είμαστε ενωμένοι.
23°
