Διεύρυνση στα δυτικά Βαλκάνια ή βαλκανοποίηση της Ε.Ε.;

Το αποτέλεσμα μιας στρατηγικής εξαρτάται από την ποιότητα των χειρισμών

Το Μακεδονικό, με ή χωρίς εισαγωγικά, επανήλθε στο προσκήνιο με πρωτοβουλία της κυβέρνησης Τσίπρα. Ο πρωθυπουργός κ. Τσίπρας εμφανίζεται να θέλει «γρήγορη λύση» στο θέμα της ονομασίας του γειτονικού κράτους για να συμβάλλει στην ένταξή του στο ΝΑΤΟ και στην Ε.Ε. Με βάση μια επιχειρηματολογία που αναπτύσσεται σε διεθνή κέντρα αποφάσεων, η αναβάθμιση της ΠΓΔΜ μπορεί να συμβάλλει στη σταθεροποίησή της και στην επιτάχυνση της διεύρυνσης της Ε.Ε. προς τα δυτικά Βαλκάνια περιορίζοντας την επιρροή της Ρωσίας, της Τουρκίας και άλλων δυνάμεων στην περιοχή. 

Δεν υπάρχει βιασύνη

Το πρώτο που πρέπει να καταλάβουμε είναι ότι η Ελλάδα δεν έχει κανένα λόγο να βιάζεται. Η διεύρυνση της Ε.Ε. προς τα δυτικά Βαλκάνια είναι ένας στρατηγικός στόχος που αναμένεται να επικυρωθεί στο άμεσο μέλλον, στηρίζεται όμως σε μεσο-μακροπρόθεσμο σχεδιασμό.

Ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής κ. Γιούνκερ, απευθυνόμενος πριν δυο εβδομάδες στην Ολομέλεια του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στο Στρασβούργο, υπογράμμισε ότι η ένταξη κρατών των δυτικών Βαλκανίων στην Ε.Ε. προϋποθέτει την τακτοποίηση των εθνικών, συνοριακών, εδαφικών ζητημάτων που παραμένουν ανοιχτά, και την εξέλιξη των δημοκρατικών θεσμών σε αυτά τα κράτη όπου, για παράδειγμα, μπορεί να μην υπάρχει ανεξάρτητη Δικαιοσύνη, να κυριαρχεί η διαφθορά και να δυσλειτουργεί το Κοινοβούλιο.

Η περιγραφή του κ. Γιούνκερ είναι απόλυτα σωστή και μας προειδοποιεί για τις συνέπειες που θα υπάρξουν σε περίπτωση που προωθηθεί η ένταξη των κρατών αυτών στο ΝΑΤΟ και την Ε.Ε. χωρίς να έχει προηγηθεί η απαλλαγή τους από προβληματικές πολιτικές αποσκευές. Ένα συγκεκριμένο παράδειγμα για το τι θα συμβεί στην Ε.Ε. εάν γενικευθεί η βαλκανοποίηση της πολιτικής της προσφέρουν τα προβλήματα που αντιμετωπίζει το τελευταίο διάστημα η Κροατία παρά το γεγονός ότι από άποψη οικονομικής ανάπτυξης και λειτουργίας των δημοκρατικών θεσμών είναι κλάσεις ανώτερη από τα κράτη των δυτικών Βαλκανίων.

Η Κροατία εξακολουθεί να έχει συνοριακές διαφορές με τη Σλοβενία η οποία είναι και αυτή κράτος μέλος της Ε.Ε., έχει βασικές αντιρρήσεις στον τρόπο λειτουργίας του Διεθνούς Δικαστηρίου της Χάγης −πρόσφατα ένας κροάτης στρατηγός που καταδικάστηκε για εγκλήματα πολέμου αυτοκτόνησε κατά τη διάρκεια της συνεδρίασης του Δικαστηρίου− κι έχει τεράστιες δυσκολίες να συνεννοηθεί με τη Σερβία η οποία κι αυτή διεκδικεί την ένταξή της στην Ε.Ε., ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά το διοικητικό καθεστώς που ισχύει στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη.

Αυτά τα ζητήματα απασχολούν συχνά το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και αναδεικνύουν τον κίνδυνο βαλκανοποίησης της πολιτικής της Ε.Ε. σε περίπτωση που αντί για την αντιμετώπιση των εκκρεμών προβλημάτων, έχουμε ένα «κουκούλωμά» τους για λόγους πολιτικής τακτικής ή σκοπιμότητας.

Εμείς και τα Σκόπια

Δεν υπάρχει λοιπόν κανένας λόγος να βιαζόμαστε να «κουκουλώσουμε» τα προβλήματα που διχάζουν Αθήνα και Σκόπια. Η κυβέρνηση Τσίπρα το επιχείρησε ελπίζοντας, σε πρώτη φάση, ότι θα λύσει το δημοσκοπικό της πρόβλημα με μια επανάληψη της διάσπασης της ΝΔ το '92 - '93, και το συνεχίζει θεωρώντας ότι μπορεί να εγκλωβίσει την ανανεωμένη κεντροαριστερά στον πολιτικό σχεδιασμό του Μαξίμου.

Θέματα μεγάλου εθνικού και ευρωπαϊκού ενδιαφέροντος δεν πρέπει να υποτάσσονται σε πολιτικούς ελιγμούς γιατί έτσι γίνεται πρακτικά αδύνατη η αποτελεσματική αντιμετώπισή τους σε βάθος χρόνου. Η πρωτοβουλία Τσίπρα προκάλεσε μια εντυπωσιακή αντισυσπείρωση με 3 στους 4 Έλληνες να ζητούν η νέα ονομασία της ΠΓΔΜ να μην περιλαμβάνει τον όρο Μακεδονία, κάτι το οποίο μοιάζει εξωπραγματικό με τα σημερινά διεθνή δεδομένα.

Από τη στιγμή που η κυβέρνηση προσπάθησε να αιφνιδιάσει και εξαφάνισε από τη συζήτηση με τα Σκόπια τον αλυτρωτισμό, την ανάγκη αναθεώρησης του Συντάγματος και τη συζήτηση για τη μακεδονική εθνότητα, ήταν λογικό να υπάρξει μια αμυντική αντίδραση της κοινής γνώμης που οδήγησε στη σκλήρυνση των θέσεων που επικρατούν για το όνομα της ΠΓΔΜ. Επειδή μάλιστα η κυβέρνηση προσπάθησε να χρησιμοποιήσει το ζήτημα πρώτα για να αποσταθεροποιήσει τη ΝΔ και στη συνέχεια, αφού απέτυχε σε αυτή την επιδίωξή της, να «καπελώσει» την κεντροαριστερά, η δυναμική της κοινής γνώμης αναπτύχθηκε σε ευρύτερη αντικυβερνητική βάση πέρα από το συγκεκριμένο θέμα.

Βασικό συμπέρασμα

Η Ελλάδα δεν έχει κανέναν λόγο να βιάζεται να ενταχθεί η ΠΓΔΜ στο ΝΑΤΟ και την Ε.Ε. επειδή βιάζονται τα Σκόπια, αντίθετα έχει κάθε λόγο να αξιοποιήσει διαπραγματευτικά τη βιασύνη τους.

Η διεύρυνση της Ε.Ε. προς τα δυτικά Βαλκάνια είναι υπόθεση των επόμενων πενταετιών και περνάει υποχρεωτικά από τη λύση και όχι το «κουκούλωμα» σημαντικών προβλημάτων.

Η βιασύνη και η προχειρότητα, σε συνδυασμό με την πολιτική σκοπιμότητα, δημιουργούν αντισυσπειρώσεις σε μια μακροπρόθεσμη πολιτική που από στρατηγική άποψη είναι σωστή. Υπάρχει σοβαρός κίνδυνος να μετατραπεί η διεύρυνση προς τα Δυτικά Βαλκάνια σε προοπτική βαλκανοποίησης της Ε.Ε., οπότε δεν θα πραγματοποιηθεί λόγω της αντίδρασης της εθνικής και ευρωπαϊκής κοινής γνώμης.