Συνομιλίες με τον θείο

Η καλύτερη κυβέρνηση που είχε ποτέ η Ελλάδα ήταν ο Παπαδόπουλος! Η χούντα!», αναφώνησε ο θείος ενώ καθόμασταν φιλήσυχα στο κυριακάτικο τραπέζι. Τα πιρούνια έμειναν για μια στιγμή μετέωρα, δυο κεφάλια κουνήθηκαν απαξιωτικά, η θεία αναστέναξε κι εγώ στραβοκατάπια και βάλθηκα να βήχω: σκηνή από κωμωδία με τον Λάμπρο Κωσταντάρα, μ’ εμένα στο ρόλο του Λάμπρου Κωσταντάρα. «Μας έχουν πάρει φαλάγγι οι Κινέζοι!», συνεχίζει ο θείος με αποτέλεσμα μεγαλύτερη σύγχυση. «Του έχουν γίνει έμμονη ιδέα οι Κινέζοι», εξηγεί χαμηλόφωνα η θεία. «Επειδή μαζεύουν ρευστό από παντού... Κι επειδή πουλάνε φτηνά πράγματα...»

Α, μάλιστα.

Τι κάνει όμως ένα δημοκρατικό πρώην βιοτέχνη και νυν συνταξιούχο των 500 ευρώ, ξαφνικά χουντικό; Γιατί ο άνθρωπος –που δεν του λείπει ούτε η μόρφωση, ούτε η ευγένεια– μουντζώνει τους πολιτικούς, την τηλεόραση, τις εφημερίδες, τους γιατρούς, τους δικηγόρους, τις δημόσιες υπηρεσίες, τις τράπεζες και τους Κινέζους; Τι του φταίει;

Μεταξύ άλλων, ο θείος διαμαρτύρεται γιατί στην Ελλάδα εισάγουμε προϊόντα που παράγουμε, ή που μπορούμε εύκολα να παραγάγουμε: π.χ. κάναμε εισαγωγή αιγυπτιακής πατάτας, καθώς και κινέζικης σταφίδας (σουρεάλ), κινέζικου λαδιού (πολύ σουρεάλ) και κινέζικου σκόρδου (πάρα πολύ σουρεάλ). Ευλόγως, ο θείος τα έχει βάλει με τους Κινέζους («πουλάνε ρούχα που τα φοράς και ξύνεσαι!») αν και, στην πραγματικότητα, τα έχει βάλει με το νεοφιλελεύθερο laissez-faire το οποίο επιτρέπει στον καθένα να κάνει ό,τι του κατεβαίνει στο εμπόριο χωρίς κρατικό παρεμβατισμό.

Κάθεται λοιπόν ο θείος –μιας και είναι, όπως είπα, συνταξιούχος– και γράφει επιστολές σε υπουργούς και δημοσιογράφους: «Συγκρατήστε τις εισαγωγές», «Ενθαρρύνετε την καλλιέργεια της γης», «Πριμοδοτήστε τα ελληνικά προϊόντα», «Ιδρύστε κοινωφελή τράπεζα για τους αγρότες, τους βιοτέχνες, τους μικρο-βιομηχάνους», ενώ συχνά εμπλέκεται σε τηλεφωνικές διαμάχες με διοικητικούς υπαλλήλους: «Η Ελλάδα, κύριέ μου, είναι άγονη χώρα», του λέει ο γραμματέας του υπουργείου Οικονομικών, πράγμα που μεταμορφώνει το θείο σε έξαλλο πατριώτη. Πράγματι, η εποχή όπου το σχολικό εγχειρίδιο έγραφε ότι η Ελλάδα είναι «μια μικρή χώρα», «με βουνά», «που βγάζει λάδι, σταφίδες και πορτοκάλια» έχει παρέλθει. Η Ελλάδα είναι, εν δυνάμει, μια μίνι-υπερδύναμη: η γεωγραφία της –το μέγεθος, τα βουνά, το κλίμα– παραμένουν τα ίδια· ωστόσο, η ψυχολογία θα έπρεπε να έχει αλλάξει.

Αλλά δεν έχει. Έτσι, ο θείος επιστρέφει κάθε Πέμπτη από τη Λαϊκή βλαστημώντας: οι τιμές των ελληνικών προϊόντων δεκαπλασιάζονται στη διαδρομή τους από τον παραγωγό στον καταναλωτή· τα φρούτα από τη Χιλή είναι φτηνότερα. Μια μέρα αγοράζει το φτηνότερο προϊόν που βρίσκει: σιτάρι. «Μα τι θα το κάνουμε το σιτάρι;» ρωτάει αγανακτισμένη η θεία. «Κόλυβα», απαντάει ο θείος και βάζει ευθύς την ποδιά για να τα φτιάξει. Η κοινωνική δυσαρέσκεια έχει προκαλέσει ένα είδος θανατολαγνείας. Την οποίαν, σημειώνω, επιτείνει η επαφή του θείου με τα ιατρεία και τα νοσοκομεία: υπολογίζει ότι τα τελευταία χρόνια έχει ξοδέψει 5.000 ευρώ σε φακελάκια. Με ρωτάει: «Αυτό συμβαίνει παντού;». Απαντώ: «Δεν συμβαίνει παντού, συμβαίνει όμως και αλλού». Συμφωνούμε ότι για την κατάσταση στην υγεία δεν φταίνε οι Κινέζοι· ότι φταίνε οι κυβερνήσεις: η εισοδηματική και φορολογική τους πολιτική.

«Η χούντα δεν φορολογούσε τα χαμηλά εισοδήματα», επιμένει ο θείος, ενώ εγώ κοιτάζω με ένταση το πιάτο μου. Δεν μ’ αρέσουν οι καβγάδες. Κυρίως όταν η φράση που ακολουθεί είναι απολύτως λογική: «Το αφορολόγητο ετήσιο εισόδημα θα έπρεπε να είναι 30.000 και όχι 10.000»· «Να γίνουν έλεγχοι σε όσους δηλώνουν υπόπτως χαμηλά εισοδήματα». Ο θείος ισχυρίζεται ότι στα μαγαζιά της γειτονιάς του κανείς επαγγελματίας δεν δίνει απόδειξη· ότι αν ζητήσεις απόδειξη δημιουργείς εχθρούς.

«Δηλαδή πάρ’ το αβγό και κούρευ’ το», λέει, αποκαρδιωμένος, ενώ εγώ κουνάω σαν χαζή το κεφάλι γιατί ποτέ δεν κατάλαβα τι σημαίνει αυτή η έκφραση. «Και δεν φτάνουν όλα αυτά... Ξέρεις πόσα φροντιστήρια υπάρχουν στο οικοδομικό τετράγωνο; Τέσσερα! Ένα σε κάθε γωνία! Τα σχολεία έχουν εξελιχθεί σε μονοεδρικά δικαστήρια που καλούν τους μαθητές σε απολογία για να τους τιμωρήσουν βαθμολογικά. Με τη σειρά τους, οι μαθητές ζητούν τη βοήθεια συνηγόρων-φροντιστών... Και ούτω καθ’ εξής... Ένα ολόκληρο διεφθαρμένο σύστημα... Ο κάθε μαθητής πληρώνει 500 ευρώ το μήνα στο φροντιστήριο...» Ούτε γι’ αυτό φταίνε οι Κινέζοι.

Ώρα για επιδόρπιο: «Θέλετε μπανάνες;» «Όχι, δεν θέλουμε μπανάνες». «Θέλετε γλυκό κυδώνι;» κτλ. Ο θείος συνεχίζει: «Σε λίγο θα εκδοθούν λυσάρια για τα μαθήματα της πρώτης δημοτικού...» «Δεν φταίνε μόνο οι κυβερνήσεις, φταίνε και οι εκπαιδευτικοί: μερικοί είναι ήρωες, άλλοι είναι τεμπέληδες και βολεψάκηδες!». Έρχεται η θεία με το κυδώνι: «Το ίδιο μπορεί να πει κανείς για τους αγρότες... Γιατί τα καφενεία είναι γεμάτα όλη μέρα;» (Δεν ξέρω, δεν απαντώ. Ξέρω όμως ότι, στην Ήπειρο, οι αγρότες αρνήθηκαν να καλλιεργήσουν ακτινίδια –όπως πρότεινε η ΕΕ– διότι, μολονότι είναι πιο κερδοφόρα από τα εσπεριδοειδή, απαιτούν περισσότερο κόπο.)

Γιατί είμαστε χώρα με ασυνάρτητη οικονομία, παιδεία, υπηρεσίες; Διότι, απαντάει ο θείος, οι Έλληνες ενδιαφέρονται μόνο για τον εαυτό τους· διότι τα πάντα συρρικνώνονται σε ψήφους και σε μίζες. Κανείς δεν φαίνεται να έχει όραμα, κι αν κάτι αφαιρεθεί από το οικοδόμημα –π.χ. αν καταργηθούν τα φροντιστήρια, ή αν εξυγιανθεί ο διοικητικός μηχανισμός– το οικοδόμημα θα καταρρεύσει: Πώς θα απορροφηθούν οι καθηγητές; Πώς οι μαθητές θα μπορέσουν να ερμηνεύσουν, αβοήθητοι, τα μαθητικά συγγράμματα που δεν αντιστοιχούν στις διανοητικές τους ικανότητες; Πού θα εργαστούν τόσοι και τόσοι που προσελήφθησαν με ρουσφέτια; Και ποιος θα τους πληρώνει; «Τι θα κάνουμε το παπαδαριό αν χωριστεί η εκκλησία από το κράτος και οι παπάδες πάψουν να είναι δημόσιοι υπάλληλοι;» αναρωτιέται ρητορικά ο θείος, ο οποίος έχει τόσο αγανακτήσει με την υπόθεση του Βατοπεδίου ώστε διστάζει ανάμεσα στην στρατευμένη αθεΐα και το δωδεκάθεο. «Να τους χαρτζιλικώνουν οι πιστοί με τον οβολό τους», απαντάει μοναχός του.

«Υπάρχει έλλειμμα κοινωνικής αριστεράς», αποτολμώ, και τότε ξεσηκώνεται θύελλα: για τη γενιά του θείου, «αριστερά» είναι το ΚΚΕ· για μένα πάλι όχι. «Το ξέρεις», μου λέει, «ότι στο 18ο συνέδριο οι “σύντροφοι” εκλήθησαν να ξαναδιαβάσουν τον Στάλιν; Και να τον επανεκτιμήσουν διότι, λέει, έχει δυσφημιστεί από τους αντικομουνιστές;» «Και μη χειρότερα», μουρμουρίζω πάνω από το κυδώνι. Πάντως, γι’ αυτό ίσως να φταίνε και οι Κινέζοι.