Υπάρχει κάτι που συνδέει το τουρκικό δημοψήφισμα με το ελληνικό και το ιταλικό, με το Brexit και τη νίκη Τραμπ: Η θυμική διάσταση της πολιτικής. Στην Τουρκία οι επαρχιώτες, οι οικονομικά ασθενέστεροι και οι λιγότερο μορφωμένοι στήριξαν τον αυταρχικό ηγέτη αναζητώντας ασφάλεια και σταθερότητα στην πυγμή του, γυρίζοντας την πλάτη στην ψυχρή Ευρώπη, αποενοχοποιώντας τον συντηρητισμό τους. Στην Ελλάδα το ΟΧΙ δεν ήταν για την πρόταση Γιουνκέρ αλλά για το μνημόνιο, τη λιτότητα και τον Τόμσεν, όπως στην Ιταλία δεν ήταν για τη συνταγματική αναθεώρηση αλλά για την κυβέρνηση Ρέντσι. Στην Βρετανία ήταν και πάλι οι πιο οπισθοδρομικοί που επέλεξαν “ταυτότητα” και “έθνος” αντί του κοσμοπολιτισμού έχοντας υποφέρει από την άγρια πλευρά της παγκοσμιοποίησης. Στην Αμερική, δες την ταινία Hell or High Water, ένα road movie με πρωταγωνιστές ληστές τραπεζών που κλέβουν τα υποκαταστήματα της τράπεζας που έκανε κατάσχεση στην οικογενειακή τους περιουσία, για να καταλάβεις ποιοι και γιατί ψήφισαν Τραμπ.
Ο θυμός καθορίζει όλο και περισσότερο την ψήφο. Η ακατέργαστη απόρριψη του κυρίαρχου μοντέλου οδηγεί στη σκέψη ότι δεν μπορεί να συμβεί κάτι χειρότερο και επομένως ότι είναι θεμιτό το ρίσκο και οι κινήσεις εκφόρτισης. Αλλωστε, η ΕΕ και οι δυτικές ελίτ δεν ήθελαν τη νίκη του Ερντογάν, του ΟΧΙ στο ελληνικό και στο ιταλικό δημοψήφισμα, του Brexit ή του Τραμπ και αυτό επηρέασε τα πράγματα προς την αντίθετη κατεύθυνση από εκείνη που θα ήθελαν.
Συμβαίνει παντού όλο και συχνότερα. Το παραπεταμένο πλήθος αγριεύει και εκδικείται, κάποιες φορές αυτοκαταστροφικά. Οσοι δεν μετέχουν στο πάρτυ, όσοι έπεσαν απότομα ή φοβούνται ότι θα πέσουν, όταν βρουν την ευκαιρία να αντιδράσουν, δείχνουν απροκάλυπτα την αποστροφή τους προς ένα σύστημα που θρέφεται με την κοινωνική αδικία και τις οικονομικές ανισότητες. Δεν επιλέγουν το καλύτερο για το μέλλον τους, όμως τιμωρούν τους απέναντι με την άνεση εκείνου που πιστεύει ότι δεν έχει τίποτα να χάσει.
Η θυμική δημοκρατία γίνεται όλο και λιγότερο δημοκρατία. Οταν η απόγνωση και η οργή κυριαρχούν το έδαφος είναι εύφορο για την ανάπτυξη του πολιτικού αυταρχισμού. Οι ταλαιπωρημένοι και απελπισμένοι εύκολα συσπειρώνονται γύρω από έναν στιβαρό ηγέτη που υπόσχεται κάτι που έχουν ανάγκη να ακούσουν.
Η απειλή της τρομοκρατίας διευκολύνει ακόμη περισσότερο. Ασφάλεια αντί ελευθερίας και εκπτώσεις στην προστασία των ανθρώπινων δικαιωμάτων στο όνομα της πρόληψης και της αποτροπής της βίας.
Κάθε φορά που η θυμική διάσταση της πολιτικής δείχνει τη δύναμή της οι φανατικοί υπέρμαχοι του ορθολογισμού (τι αντίφαση ότι ο ορθολογισμός είναι έννοια ασύμβατη με τον φανατισμό!) αρνούνται να αναγνωρίσουν ότι ο δικός τους ανάλγητος τεχνοκρατισμός θρέφει το τέρας του ανορθολογισμού. Απλώς επιβεβαιώνουν πόσο χαμηλό είναι το επίπεδο της πλειοψηφίας και αυτοθαυμάζονται για τη δική τους ποιότητα σκέψης. Απορρίπτουν την κοινωνική-λαϊκή βάση την οποία όμως σέβονται και τιμούν όταν ψηφίζει “σωστά”.
Αυτό στη χώρα μας σημαίνει ότι όταν στηρίζεις τον λαϊκιστή είσαι ψεκασμένος, όταν στηρίζεις τον μεταρρυθμιστή είσαι ώριμος, ακόμη και όταν περνάς από το ένα στο άλλο σε σύντομο χρονικό διάστημα.
Τι θέλετε να κάνουμε; Να λέμε και εμείς ψέματα όπως οι δημαγωγοί; Να γίνουμε λαοπλάνοι;
Οχι, πείτε την αλήθεια. Πείτε την όμως ολόκληρη. Πείτε, δηλαδή, (και) ότι το σύστημα πράγματι δουλεύει για τους λίγους, ότι η βασική πρόθεση είναι να προστατευθούν οι πολύ πάνω. Πείτε ότι δεν μετράει το ίδιο η ανάγκη των φτωχών με εκείνη των πλούσιων ούτε έχουν τα ίδια δικαιώματα απέναντι στο νόμο, τους θεσμούς, το κράτος. Πείτε ότι το “όλοι μαζί τα φάγαμε” είναι η εύκολη άρνηση της πραγματικότητας ότι κάποιοι, λίγοι έφαγαν πάρα πολλά. Οτι υπάρχει αντικειμενική πολιτική ευθύνη για τη χρεοκοπία που δεν αναιρείται μέσα από συμψηφισμούς. Οτι οι αγορές αποφασίζουν, οι κυβερνήσεις ακολουθούν και οι τράπεζες έχουν πολύ μεγαλύτερη δύναμη από τα κινήματα. Επομένως, το θέμα είναι πώς θα γίνει λίγο πιο ανθρώπινη μια άδικη κατάσταση και πώς θα περιοριστεί το κακό, το σκοτάδι, το χάσμα.
Μη γίνετε λαϊκιστές αλλά και μην περιφρονείτε το λαό στον οποίο απευθύνεστε για να σας δώσει την γλυκιά εξουσία. Δεν γίνεται να είναι κακός όταν ακολουθεί τον δημαγωγό και καλός όταν τον εγκαταλείπει. Δεν γίνεται να αγαπάει τα ψέματα σήμερα και αύριο να τα τιμωρεί. Δεν γίνεται, δηλαδή, να ισχύουν όλα μαζί ταυτόχρονα, δεν είναι ορθολογικό…
18°
