Μέχρι από πριν δέκα χρόνια, τον πετύχαινα στη γειτονιά. Φαινόταν νορμάλ άνθρωπος. Υποστήριζε την ΑΕΚ, άκουγε κλασικό ροκ και περηφανευόταν για την συλλογή του με τα βινύλια. Είχε δουλέψει ένα φεγγάρι σαν γραφίστας. Δεν είχε ακραίες πολιτικές απόψεις. Πιθανότατα να μην είχε καν πολιτικές απόψεις. Είχε όμως ένα ακριβό αυτοκίνητο το οποίο αποκαλούσε «όνειρο ζωής που έγινε πραγματικότητα». Πριν λίγο καιρό έμαθα πως έχει γίνει φανατικός οπαδός του Αρτέμη Σώρρα. Πηγαίνει σε συγκεντρώσεις, στέλνει εξώδικα στις ΔΟΥ, δίνει όρκους πίστης…
Ρίχνω μια ματιά σε ένα βιντεάκι από μια πρόσφατη τέτοια συγκέντρωση. Είναι μερικές δεκάδες άνθρωποι έξω από το Ηρώδειο. Στέκονται περήφανοι και επαναλαμβάνουν φωναχτά τα λόγια κάποιου μυημένου: «Να κατανοήσουμε, την συμπαντική θέση της ύπαρξής μας! Το μονόδρομο της ανέλιξής μας! Ορκιζόμαστε την εγκαθίδρυση της ελληνικότητας σε όλον τον πλανήτη. Επικαλούμαστε εσένα Αθηνά, για να αντιμετωπίσουμε τα μιαρά γένη!»
Στο πλήθος υπάρχουν πολλοί που, όπως ο παλιός μου γνωστός, μοιάζουν κανονικοί, άνθρωποι της διπλανής πόρτας. Λίγα χρόνια πριν ούτε που θα τους περνούσε από το μυαλό να λάβουν μέρος σε κάτι τέτοιο. Τι άλλαξε λοιπόν; Τι μεσολάβησε και, από εκεί που συμμερίζονταν μια λίγο πολύ συμβατική θεώρηση των πραγμάτων, έφτασαν να μιλούν για συμπαντικές δυνάμεις, εβραιοχαζαρικές συνομωσίες και μιαρά γένη;
Και για να το πάμε λίγο πιο μακριά. Τι έχει συμβεί και οι παράλογα ριζοσπαστικές φωνές ισχυροποιούνται σε όλο σχεδόν τον κόσμο; Ο Τραμπ έφτασε στο ανώτατο αξίωμα του πλανήτη χρησιμοποιώντας ένα μείγμα από θεωρίες συνομωσίες, ψέματα και προσβολές. Ο Ερντογάν έχει επιβάλλει σε μία ολόκληρη χώρα μια φρασεολογία που μοιάζει βγαλμένη από την πένα του Τζορτζ Όργουελ. Στη Γαλλία και την Ολλανδία, οι εθνικιστές ακόμα και αν δεν γίνουν τελικά κυβέρνηση, αποτελούν την πιο συμπαγή πολιτική δύναμη. Στην Ουγγαρία και την Πολωνία κυβερνούν κόμματα που μάχονται κάθε προοδευτική ή φιλελεύθερη ιδέα και -όπως ο Σώρρας, η Χρυσή Αυγή, μα και διάφοροι άλλοι, θεωρητικά σοβαρότεροι, στην Ελλάδα - μιλούν για παγκόσμιες συνομωσίες και νέες τάξεις πραγμάτων.
Κάποιοι υποστηρίζουν πως ευθύνεται το περίφημο post truth: οι κατασκευασμένες ειδήσεις και η χρήση ενός δημόσιου λόγου που στοχεύει στην έξαρση των συναισθημάτων. Άλλοτε, αυτού του τύπου η δημαγωγία ήταν ένα εργαλείο στο οποίο είχαν πρόσβαση μονάχα οι κρατούντες: κυβερνήσεις, παραδοσιακές πολιτικές δυνάμεις, θρησκεία. Τώρα, χάρη στις νέες τεχνολογίες και στα social media η διασπορά μπορεί να ξεκινήσει και από κάτω, από πιο περιθωριακά κέντρα εξουσίας.
Άλλοι δείχνουν σαν βασικές υπεύθυνες τις πολιτικές και οικονομικές ελίτ που αδιαφόρησαν για την συρρίκνωση των εισοδημάτων των ασθενέστερων τάξεων. Και προσθέτουν την αποτυχία της δημόσιας παιδείας, την έλλειψη οράματος στο σύγχρονο δυτικό κόσμο και τις ανεξέλεγκτες δυνάμεις που δημιουργήθηκαν εξαιτίας της παγκοσμιοποίησης και τελικά οδήγησαν μεγάλο μέρος του πληθυσμού στη μισαλλοδοξία και τον ρατσισμό. Ένα τέτοιας έκτασης φαινόμενο έχει περισσότερες από μία αιτίες.
Πιθανότατα, κάποιοι τουλάχιστον από τους οπαδούς του Σώρρα να μην πιστεύουν πραγματικά τις διάφορες τερατολογίες στις οποίες ορκίζονται. Είναι κάτι αντίστοιχο με τους ψηφοφόρους της Χρυσής Αυγής που δηλώνουν ενάντια στον ναζισμό. Ή με τους ψηφοφόρους του Τραμπ που έχουν επίγνωση πως ένας από τους πλουσιότερους ανθρώπους του πλανήτη, δεν μπορεί παρά να είναι μέρος του συστήματος.
Όπως φαίνεται, όμως, το μίσος μιας ευρύτατης κατηγορίας ανθρώπων προς όλους εκείνους που οι ίδιοι θεωρούν πως τους πρόδωσαν, υπερισχύει της λογικής. Συνενώνονται λοιπόν κάτω από την πιο πρόσφορη «αντισυστημική» στέγη. Κηρύττουν τον πόλεμο στον ορθολογισμό, στη μετριοπάθεια, ακόμη και στην ορθογραφία και αφήνουν τα κατώτερα ένστικτά τους ελεύθερα. «Και οι άλλοι ψέματα μας λένε», απαντούν αν τους στριμώξεις στην κουβέντα. «Τουλάχιστο έτσι έχουμε κάτι για να ελπίζουμε».
Ξαναβλέπω το βίντεο από το Ηρώδειο. Οι συγκεντρωμένοι στέκονται σε ομόκεντρους κύκλους. Κάπου στο βάθος, φαίνεται και ο ίδιος ο φωτισμένος ηγέτης. Είναι ένας από αυτούς, όχι ένας παραδοσιακός μορφωμένος πολιτικός. Ο επικεφαλής της συνάθροισης συνεχίζει να μιλάει. Οι πάντες επαναλαμβάνουν τα λόγια του:
«Είναι η ώρα να αποδοθεί δικαιοσύνη. Να σταματήσουν τα αποτελέσματα των πολλαπλών προδοσιών. Ορκιζόμαστε να ξαναγράψουμε την αληθινή ιστορία του πλανήτη Γαία.
