Λίγη ώρα πριν, στη Βουλή την περασμένη εβδομάδα, είχε προηγηθεί η “γκλίτσα του τσοπάνη” στην οποίαν, σύμφωνα με τον πρωθυπουργό, “τρίβεται” ο αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης, παλαιότερα είχαν κυριαρχήσει οι “προδότες”, οι “γερμανοτσολιάδες”, το γνωστό “στα τέσσερα εσείς” (το οποίο μάλιστα είχε κάνει ρεκόρ χειροκροτημάτων από όσους εξεπλάγησαν αρνητικά από το “κάτσε κάτω αγόρι μου”) και διάφορα άλλα.
Πιένες γνωρίζει τελευταία η αισθητική της πολιτικής γλώσσας στη Βουλή. Ένας ορυμαγδός λαϊκίστικων εκφράσεων παντός καιρού και παντός κόμματος. Η κατάπτωση του γλωσσικού ύφους στη Βουλή λειτουργεί παραδειγματικά ή και ενθαρρυντικά για την πλευρά που επιδιώκει την ανακατάληψη της εξουσίας καθώς εκείνη που την έχει ήδη κατακτήσει φαίνεται να ωφελείται από την υιοθέτηση του συγκεκριμένου ύφους. Ο γλωσσικός λαϊκισμός, άλλωστε δεν είναι ανακάλυψη ούτε των ημερών μας ούτε και των σημερινών πολιτικών μας.
Κατ’ ευθείαν από τα πρωτόλεια εγχειρίδια ανάλυσης της προπαγάνδας, όπως αυτό του Gabriel Tarde, το “Νόμοι του Μιμητισμού” που γράφτηκε το 1890. Και αργότερα, στο ιστορικό διάστημα από την Οκτωβριανή Επανάσταση μέχρι και την άνοδο του ναζισμού, οι τεχνικές προπαγάνδας μελετήθηκαν τόσο πολύ ώστε να μην αφήσουν κανένα επικοινωνιακό τέχνασμα που να μην το κατηγοριοποιήσουν και, φυσικά, να του δώσουν το δικό του όνομα. Οι μελέτες επί των τεχνικών της προπαγάνδας είναι ατέλειωτες αλλά έδωσαν τους πρώτους και βασικούς ορισμούς κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου.
Ένας από αυτούς είναι ο λεγόμενος “plainfolks”. Που σημαίνει, σε γενικές γραμμές, την όσο το δυνατόν εκτενέστερη και αποτελεσματικότερη υιοθέτηση από τον ομιλητή των χαρακτηριστικών του κοινού του. Να αποδείξει με κάθε τρόπο ότι είναι “κομμάτι” του κοινού, μέρος της ομάδας ή του πλήθους στο οποίο απευθύνεται. Σε αυτό το πλαίσιο, ο χειριστής αυτής της μεθόδου προπαγάνδας χρησιμοποιεί / δανείζεται γλωσσικές ιδιομορφίες του “ακροατηρίου” του. Παροιμίες, γνωμικά, ντοπιολαλιές και ό,τι άλλο μπορεί να υπηρετήσει το σκοπό “είμαι ένας από εσάς”.
Στην περίπτωση του πολιτικού λόγου στη Βουλή τα πράγματα είναι λίγο πιο σύνθετα. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν έχει στο DNA του τα βασικά συστατικά του “plainfolks”. Πολλές είναι οι φωνές, από την περασμένη εβδομάδα και έπειτα, που τονίζουν την ανυπαρξία του ουσιαστικού πολιτικού διαλόγου στη Βουλή λόγω της πόλωσης και, ακριβώς, αυτού του αγοραίου λόγου που εκφέρεται από τις κυρίαρχες ομάδες. Στελεχών της κυβέρνησης και της αντιπολίτευσης. Και σαν να είναι κανόνας του μοιραίου παιχνιδιού, όποιος δεν μπορεί να τον αρθρώσει ικανοποιητικά τον ψευδολαϊκό λόγο, μοιάζει με καρικατούρα με αποτέλεσμα να γελοιοποιείται.
Αν η κατάσταση συνεχιστεί έτσι, είναι πολύ κοντά η ώρα να ενσωματωθούν στον κοινοβουλευτικό λόγο ακόμα και οι αγοραίες γηπεδικές προσφωνήσεις. ‘Οπως, να ανεβαίνει ένας αρχηγός για να μιλήσει και από την κοινοβουλευτική του ομάδα να ακούγονται ιαχές. “Έλα μωρή αρρώστια”, και τέτοια. Η δεξαμενή των ψηφοφόρων έχει πολλούς εκπροσώπους που συγκινούνται από τέτοιες εκδοχές του λόγου. Πόσω μάλλον όταν αυτές ακούγονται στη Βουλή. Ο συγκροτημένος πολιτικός λόγος, η πειστική ρητορική δεινότητα, η ευγένεια του δυτικού αστικού κοινοβουλευτικού πολιτισμού, η επιχειρηματολογία, σε αυτήν την περίοδο της βαθειάς οικονομικής, πολιτικής και κοινωνικής κρίσης στην Ελλάδα είναι τα πρώτα θύματα. Έχουν πάει περίπατο.
Ο αείμνηστος Χάρολντ Πίντερ, το είχε πιάσει από πολύ νωρίς. Τον Μάρτιο του 2003, πέντε χρόνια πριν πεθάνει, σε ένα σημείωμά του με τον τίτλο “Δημοκρατία” το είχε γράψει: “Δεν μπορείτε να ξεφύγετε / Τα μεγάλα καβλιά έχουν βγει έξω. Θα γαμήσουν ό,τι δουν μπροστά τους. Να φυλάτε τα νώτα σας.” [1] Άμα λάχει να’ ουμε…
[1] Harold Pinter “Πόλεμος”, εκδ. “Αιώρα”, 2003, μτφρ.: Τάνια Παπαδοπούλου.
