Το χρέος στοιχειώνει την ελληνική κοινωνία, όπως οι λυκάνθρωποι τρομοκρατούσαν τα χωριά των Καρπαθίων. Η λύση τότε, ως από μηχανής θεός, ήταν η ασημένια σφαίρα (το silver bullet) – ένα μαγικό όπλο που μπορούσε όμως να χρησιμοποιηθεί μόνο μια φορά. Αλλά ο πιο γνωστός χρήστης ασημένιων σφαιρών ήταν ο Lone Ranger, ο καουμπόης μασκοφόρος εκδικητής της τηλεόρασης. Εκείνος που εμφανιζόταν από το πουθενά στις οθόνες μας, ξεπερνούσε το κακό και έφευγε αφήνοντας πίσω του μια ασημένια σφαίρα – και όλους να αναρωτιούνται ποιος κρυβόταν στ’ αλήθεια πίσω από τη μάσκα.
Η διευθέτηση του ελληνικού δημόσιου χρέους έπαιζε εξ αρχής το ρόλο του από μηχανής θεού – με την έννοια ότι θα πρόσφερε άμεση ευεργετική λύση, που όμως θα μπορούσε να συμβεί μόνο μια φορά. Η αξιοποίηση αυτής της «ασημένιας σφαίρας» έχει, συνεπώς, τεράστια σημασία. Ανάλογα με την κατάσταση που θα επικρατεί όταν τη χρησιμοποιήσουμε, μπορεί να πετύχουμε την τέλεια βολή στο κέντρο του στόχου – και να σωθούμε. Μπορεί, όμως, αν χρησιμοποιηθεί σε λάθος στιγμή ή, αν ο μασκοφόρος σημαδεύει το λάθος στόχο, μπορεί να αποδειχθεί μια ασημένια μπαλωθιά για τα πανηγύρια – και να μη σωθούμε.
Ο ΣΥΡΙΖΑ έχει χτίσει όλη την πολιτική του στην κυβέρνηση γύρω από αυτή την ασημένια σφαίρα. Από την εποχή που παρακολουθούσαμε τις φιέστες της κυρίας Κωνσταντοπούλου ως το τρίτο Μνημόνιο του 2016 και την πικρή μικρή Αξιολόγηση, το χρέος εμφανιζόταν σταθερά ως η μαγική λύση. Μια λύση που πάντα βρισκόταν στο μέλλον και έτσι μπορούσε να προσαρμοζόταν πάντα στις φιλοδοξίες της στιγμής και της συγκυρίας.
Τώρα όμως έρχεται η στιγμή της αλήθειας. Με το μέλλον πλέον πολύ κοντά μας, διαπιστώνουμε δύο πράγματα:
Το πρώτο είναι ότι όσο μιλάγαμε εμείς για το χρέος, η κλεψύδρα του διαθέσιμου χρόνου εξαντλείτο. Τώρα βλέπουμε έντρομοι πως ό,τι είναι να γίνει πρέπει να γίνει πριν την αρχή του 2017. Μετά από τότε, σε ένα πολύ εχθρικό πολιτικό περιβάλλον, η ασημένια σφαίρα θα εξοστρακιστεί στους τοίχους που υψώνουν οι αλλεπάλληλες ευρωπαϊκές εκλογές.
Το δεύτερο που διαπιστώνουμε είναι πως και το οικονομικό περιβάλλον θα γίνει εξίσου εχθρικό. Το ισχυρότερο επιχείρημα και ο μοχλός διαπραγμάτευσης για την Ελλάδα ήταν τα ιστορικά χαμηλά επιτόκια. Αυτό επέτρεπε να παγώσουν τα επιτόκια σε χαμηλά επίπεδα, προσφέροντας έτσι μια μεγάλη ελάφρυνση στην ελληνική οικονομία χωρίς να προκαλούν αντιδράσεις στην Ευρώπη. Αυτή η περίοδος τελειώνει. Η εκλογή του Τραμπ στις ΗΠΑ θα βάλει και επίσημα τέλος στα χαμηλά επιτόκια. Αν το ελληνικό χρέος παραμένει με μεταβλητό επιτόκιο, τότε η αύξηση των επιτοκίων θα οδηγήσει σε πολύ μεγαλύτερο κόστος εξυπηρέτησης. Οι ανάγκες μεγαλύτερων εκροών θα εκμηδενίσουν την ευεργετική επίπτωση από την αναθέρμανση της παγκόσμιας οικονομίας. Αυτό σημαίνει ότι αντί για ανάκαμψη, μπορεί να έχουμε άλλη μια βουτιά στην ύφεση.
Και οι δύο διαπιστώσεις συνηγορούν ότι πρέπει το θέμα του χρέους να κλείσει το ταχύτερο δυνατό. Διότι από δω και πέρα θα είμαστε σε χειρότερη θέση, και οι συνθήκες θα γίνονται ολοένα δυσκολότερες. Τι μας εμπόδιζε ως τώρα να το κλείσουμε όσο υπήρχε ακόμα η δυνατότητα;
Από τη μια πλευρά μας εμπόδιζε η ιδεοληψία και η πολιτική μυωπία του ΣΥΡΙΖΑ. Σαν τα μικρά παιδιά, οι ΣΥΡΙΖαίοι διακρίνουν το χρόνο σε τέσσερις αδιαφοροποίητες ενότητες: σήμερα, αύριο, πριν από τις εκλογές, το μέλλον. Αναβάλλοντας τα δύσκολα, νομίζουν ότι «κερδίζουν χρόνο». Ίσως κερδίζουν πρόσκαιρες εντυπώσεις. Αλλά όταν τα προβλήματα επιστρέφουν δριμύτερα, τότε χάνουν τις μάχες – ίσως και τον πόλεμο.
Από την άλλη πλευρά, μας εμπόδιζε η δαιμονοποίηση του μόνου πραγματικού συμμάχου της Ελλάδας: δηλαδή του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου. Το ΔΝΤ καταλάβαινε ότι το να κρυφτείς πίσω από το δάχτυλό σου δεν σε προστατεύει, αντίθετα σε εκθέτει σε μεγαλύτερους κινδύνους. Επίσης το ΔΝΤ μπορούσε να προσφέρει αυτό ακριβώς που οι ελληνικές κυβερνήσεις είχαν καταστρέψει: αξιοπιστία και έξωθεν καλή μαρτυρία.
Η ουσία γινόταν θυσία στη δημιουργία εντυπώσεων τόσο στο εσωτερικό (για εγχώρια πολιτική κατανάλωση) όσο και στις Βρυξέλλες. Υπέρτατος στόχος ήταν παγίως η σκηνοθεσία της στιγμής κατά την οποία ο πρωθυπουργός, ντυμένος μασκοφόρος εκδικητής Lone Ranger, θα εκτοξεύσει την ασημένια σφαίρα.
Όμως η κυβερνητική σκηνοθεσία απευθύνεται σε λάθος παραλήπτες. Το αν η ασημένια σφαίρα χτυπήσει διάνα ή καταλήξει για τα πανηγύρια, θα το κρίνουν πρωτίστως οι επενδυτές. Αυτός είναι άλλωστε και ο σκοπός της ελάφρυνσης: να πειστούν κάποιοι ότι η Ελλάδα έχει μέλλον και ότι αξίζει να ρισκάρουν ποντάροντας στις προοπτικές της. Όσο και αν η ηρωική πόζα πείσει τους ψηφοφόρους του ΣΥΡΙΖΑ ή μεταπείσει κάποιους από τους ψηφοφόρους της ΝΔ, το αποτέλεσμα θα κριθεί από το αν το χρέος καταστεί πραγματικά βιώσιμο ή όχι. Ακόμα κι αν η ηρωική πόζα πείσει τον κύριο Μοσκοβισί και την Κομισιόν (που δεν θα είναι ιδιαίτερα δύσκολο, καθώς τους βολεύει το δοκιμασμένο pretend and extend), αυτό δεν θα κάνει τίποτα παραπάνω από το να τροφοδοτήσει κάποια ευνοϊκά Δελτία Τύπου. Το σπινθήρα για την αναζωογόνηση της οικονομίας δεν θα τον δώσουν τέτοια δελτία. Θα τον προκαλέσουν οι επενδυτικές κινήσεις προς την Ελλάδα. Οι επενδυτικές ροές βασίζονται σε πραγματικές λύσεις υπαρκτών προβλημάτων, και όχι προσχηματικά μπαλώματα του είδους «αυτά μπορούσαμε, αυτά κάναμε».
Ποτέ δεν μάθαμε ποιος πραγματικά ήταν ο Lone Ranger. Άρα δεν μπορεί να μας συμβουλέψει πώς να χρησιμοποιήσουμε τη δική μας ασημένια σφαίρα. Δυστυχώς, στον πραγματικό κόσμο, και όχι στο τηλεοπτικό far west της δεκαετίας του ’50, όταν έχεις μια ασημένια σφαίρα πρέπει να ξέρεις και το πότε και το πώς να τη χρησιμοποιήσεις.
11°
