Αποφεύγω εδώ και καιρό να βγω από το σκοτεινό θάλαμο, παρακολουθώντας τρομαγμένη τις αξίες στο χρηματιστήριο του νοήματος να κατρακυλούν επικίνδυνα. Η μεγαλύτερη φούσκα στα σπλάχνα των διαδικασιών επαναπροσδιορισμού –της χώρας, της οικονομίας, της πολιτικής, της κοινωνίας– φαίνεται να είναι η φούσκα του νοήματος. Οι μεθυσμένες από σοβαροφάνεια, καταστροφολογία ή υπέρβαση λύσεις χάνουν νεογέννητες ακόμη το νόημά τους.
Η αμνησία των αναλυτών για το τι υποστήριζαν χτες αποδεικνύεται το μεγαλύτερο προσόν τους για να συνεχίσουν να προσκαλούνται στο δημόσιο βήμα, ενώ στο προσκήνιο πλήθος αυτόκλητοι πρωταθλητές των μεγαλύτερων ψεμάτων, των πιο ασύστατων και ασύστολων διαδόσεων και υποσχέσεων, καταστρέφουν τα μικρά νοήματα των καθημερινών ανθρώπων. Λόγια, λόγια, λόγια για την ανάπτυξη, την οδό της αρετής στην οποία πρέπει να μπει η χώρα, η κοινωνία κι ο κάθε αμαρτωλός, ύποπτος, ελλιποβαρής πολίτης. Λόγια, λόγια, λόγια για την υπέρβαση του προβλήματος, την ηρωική διαφυγή, το έργο Δαβίδ και Γολιάθ.
Κι έπειτα λόγια, λόγια ανάμεικτα με γαβγίσματα, για τους άθλιους μετανάστες, τους μισητούς Γερμανούς, το μυθικό υποθαλάσσιο πλούτο, τη λυτρωτική δραχμή, την εθνική υπερηφάνεια, την ανάγκη απόλυτης πειθάρχησης, την αναγκαιότητα της βίας. Μαγικές εικόνες που προβάλλονται πάνω στο γυμνό ντουβάρι της πολιτικής αδυναμίας, ασυνέπειας και φαυλότητας σε βάρος του δημόσιου συμφέροντος, η μία όψη. Η άλλη όψη, η αρπακτικότητα και αναλγησία των εύπορων ελίτ που γνωρίζουν καλά πώς γίνεται η αναδιανομή πλούτου και υπερασπίζονται σκληρά όχι μόνο περιουσία, κέρδη, υπεραξίες, αλλά αισχροκέρδεια, τοκογλυφίες, την ιδιοτελή εξαίρεση από τους κανόνες.
Ανάμεσα στα λόγια, η φούσκα του νοήματος εμποδίζει κάθε επαναπροσδιορισμό, κάθε μεταρρύθμιση, ανοίγοντας διάπλατα τις πόρτες μιας χωρίς όρους και όρια αναδιανομής. Ένα τσουνάμι που έχει συμπαρασύρει πια μαζί με τους πιο αδύναμους ένα σημαντικό μέρος της κοινωνίας. Οι άνεργοι, τα μεσαία στρώματα, τα εργασιακά δικαιώματα του συνόλου των εργαζομένων, κάθε δημόσιο αγαθό, από την υγεία, την παιδεία ως το νερό, οδηγούνται στη λογική μιας νέας τάξης πραγμάτων, όπου η απόσταση των πάνω και των κάτω θα είναι σε λίγο αγεφύρωτη, ενώ η σύγκλιση και η συνοχή της κοινωνίας εκτός πλαισίου και προγράμματος.
Άλλοτε η βιβλιοθήκη φώτιζε το σπίτι ολόκληρο, τώρα μοιάζει κουρασμένη, πέθανε ο διαφωτισμός, οι αγαπημένοι μου συγγραφείς πενθούν. Κάθε διανοητική άσκηση αποδεικνύεται ανεπιτυχής, οι ενέσεις από την Πολιτεία και το Amazon ατελέσφορες, άλλωστε η χώρα ολόκληρη είναι άρρωστη, έτσι λένε οι ψύχραιμοι που προτείνουν δραστικές θεραπείες, ενώ οι γιατροί στα δημόσια νοσοκομεία βρίσκονται σε επίσχεση εργασίας και στα φαρμακεία έπαψαν να συχνάζουν συνταξιούχοι.
Πώς να κρατήσεις ζωντανή μια βιβλιοθήκη σε μια χώρα που οι άνθρωποι αυτοκτονούν, οι άνεργοι έχουν χάσει κάθε ελπίδα να ξαναφορέσουν τα ρούχα της δουλειάς, οι δικαστές απεργούν εδώ και μήνες με το μισθό τους στο ακέραιο, όλοι αναβάλλουν την καθημερινότητά τους λες και περιμένουν την Αποκάλυψη ή ένα θαύμα, σε μια Ευρώπη όπου τα συμβούλια κορυφής επιδίδονται σε σκυταλοδρομία αναβολών σε βάρος του ευρωπαϊκού νοήματος που είναι η δουλειά τους να υπηρετούν.
Όσο τα μικρά παιδιά συλλαβίζουν στο τραπέζι ανάγνωσης του Νίκου Θέμελη τις λέξεις που δένουν με νήματα φιλίας τον Μικρό πρίγκιπα με την αλεπού, συλλαβίζω κι εγώ από μέσα μου ευχές και ξόρκια να μη χαθώ με φίλους κι αγαπημένους, να μη χάσω την πόρτα από την οποία μπαινοβγαίνω καθημερινά στις πολιτικές ειδήσεις, στις ανθρώπινες σχέσεις, στα γνωστά μου σχήματα και νοήματα, στη συναρπαστική διαδρομή Εξάρχεια - Αλκαμένους. Οι δικές μου λέξεις, όμως, όλο και πιο πολύ πεισμώνουν, θυμωμένες που έχουν χάσει το φορτίο του νοήματός τους στην απότομη ανηφόρα που τις σπρώχνω, κι όσο ζορίζονται και το αναζητούν τόσο πιο ελαφριές γίνονται, πετούν πάνω από τα κεφάλια μας σαν πεταλούδες σε special effect χωρίς να μας αγγίζουν.
Προκαλούνται ψευδείς εντυπώσεις, μοιραίες καθυστερήσεις, χαμένα δρομολόγια, ναυαγισμένες απόπειρες επικοινωνίας. Ώσπου να περάσουμε το ποτάμι και να φτάσουμε στο απέναντι πεζοδρόμιο της Ιπποκράτους, έχει ναυαγήσει η μικρή μας βάρκα. Υπολογίζεις το μέγεθος του εγχειρήματος κάθε φορά, μετράς το κόστος της ταλαιπωρίας, λες δεν ωφελεί ο λόγος μέσα στον πληθωρισμό των ακλόνητων επιχειρημάτων που μας επιτίθενται, μέσα στην πλημμύρα των εικονικών βεβαιοτήτων. Αν μπορείς μετάτρεψε τις ιδέες σου σε πράξη, αντί να πεις μια λέξη κάνε κάτι με νόημα.
Κάνε κάτι με νόημα. Αλλά, αν ο λόγος προϋποθέτει σκεπτικό, η πράξη προϋποθέτει σκεπτικό συν σχέδιο συν διαδικασίες συν εδώ-παρόν, πάνω απ’ όλα χρόνο, το χρόνο σου. Αν με τις λέξεις είσαι ελεύθερος μέσα σε μια στιγμή να συμφωνήσεις, να ελπίσεις, να επενδύσεις σε μελλοντικά σχέδια, να υποσχεθείς κάτι, με την πράξη σε δεσμεύει το παρόν, ο χώρος, το αποτέλεσμα, οι άλλοι και, πάνω απ’ όλα ο χρόνος, ο χρόνος σου, δηλαδή εσύ ο ίδιος αυτοπροσώπως και στο ακέραιο.
Τα μικρά παιδιά ολοκλήρωσαν το συλλαβισμό, μοιάζουν ευχαριστημένα που αντιλήφθηκαν το νόημα της φιλίας, αν και ο Μικρός πρίγκιπας ακουγόταν πολύ βιαστικός κι η αλεπού πολύ θλιμμένη για να μπορέσουν να ταυτιστούν με τον ιπτάμενο συγγραφέα μπαμπά τους, σκέφτομαι. Τα μικρά παιδιά θέλουν τώρα να υποκριθούν τα ίδια τους ρόλους, χωρίζονται σε ζευγάρια, προσπαθούν να θυμηθούν τα λόγια, αυτοσχεδιάζουν, βρίσκομαι ξάφνου ανάμεσα σε μικρούς πρίγκιπες και αλεπούδες που αναζητούν τους τρόπους να γίνουν φίλοι. Παρακολουθώ από απόσταση λόγια και χειρονομίες, προσπαθώ να διακρίνω την έκφραση, το δισταγμό, τις αναμονές και τις επικλήσεις. Λίγα λεπτά πριν, αυτό ακριβώς διαβάζαμε στο βιβλίο, αυτό ήταν το μυστικό της φιλίας των δύο τόσο διαφορετικών πλασμάτων που βρέθηκαν τυχαία κοντά ο ένας στην άλλη.
Τώρα οι φωνές των παιδιών έχουν δυναμώσει και αναμειγνύονται όλες μαζί σε ένα βουητό σαν μελίσσι, το δωμάτιο έχει γεμίσει με λιγότερο ευαίσθητες αλεπούδες, με θριαμβευτικά λιοντάρια, με αδιάφορους πρίγκιπες, με παγώνια που κάνουν δυναμικές δηλώσεις και συμπεριφέρονται επιτακτικά. Τα μικρότερα παιδιά γυροφέρνουν ανάμεσα στα μεγαλύτερα σαν σαστισμένα κοτοπουλάκια εν μέσω θυέλλης. Ψάχνω τις λέξεις που θα ανεβάσουν από το βυθό στον οποίο έχει βυθιστεί το χαμένο νόημα της φιλίας του Μικρού πρίγκιπα με την αλεπού για να σαλπάρουμε μαζί τους στον προορισμό μας, αλλά είναι βαριές σαν άγκυρες που κρατούν δεμένο το πλοίο στο λιμάνι. Δεν μπορούν με κανέναν τρόπο να σηκώσουν την προσοχή, το χρόνο και την αφοσίωση που ζητάει μια φιλία για να γεννηθεί και να μεγαλώσει. Οι ρόλοι της καθημερινότητας των παιδιών δεν αφήνουν το παιχνίδι να πετύχει.
Την επομένη είναι η παγκόσμια ημέρα των δικαιωμάτων του παιδιού, αυτών των δικαιωμάτων που πρέπει κάθε παιδί να ξαναβρεί μέσα στο δάσος με τη δική του πυξίδα. Σκέφτομαι πως αύριο πρέπει μάλλον να αναζητήσουμε για να διαβάσουμε ένα άλλο παραμύθι, να συνεχίσουμε το δρόμο μας στην προσπάθεια της πράξης. Όσο κι αν κάτι τέτοιο είναι δύσκολο σε μια χώρα με 35% παιδική φτώχεια, όπου ο πλούσιος θείος ΟΠΑΠ έχει εξαπολύσει αδυσώπητο πόλεμο με ολοσέλιδες διαφημίσεις κατά της παιδικής παχυσαρκίας.
16°
