Όταν το 1931 ο Φριτς Λανγκ σκηνοθέτησε την αριστουργηματική ταινία «Μ» («Ο δράκος του Ντίσελντορφ») ανέδειξε τη συμμαχία της αστυνομίας με τον οργανωμένο υπόκοσμο, προκειμένου να συλληφθεί ο «Μ», ο σίριαλ κίλερ που σκότωνε παιδάκια (ένας εξαιρετικός Πίτερ Λόρε). Η ταινία αργότερα θεωρήθηκε προφητική για τη συμμαχία των δυνάμεων που ανήκαν σε διαφορετικά ιδεολογικά στρατόπεδα, αλλά ενώθηκαν κατά του Χίτλερ. Και πράγματι τότε οι διαφορές παραμερίστηκαν μπροστά στο μείζον, την εξόντωση του κατά συρροήν δολοφόνου της εποχής, του ναζισμού.
Πλατιά συμμαχία κατά του Ισλαμοφασισμού
Σήμερα βρισκόμαστε πάλι στην ίδια θέση. Ο σύγχρονος φασισμός έχει την αποτρόπαια μορφή ενός ακραίου, διεστραμμένου Ισλάμ, βγαλμένου από τα κατάβαθα του πιο βάρβαρου παρελθόντος της ανθρωπότητας. Ο Ισλαμοφασισμός επιτίθεται. Μετά τη φρίκη της σφαγής στο Παρίσι είναι φανερό ότι ο πόλεμος έχει κηρυχθεί κατά της Δύσης συνολικά. Οι Τζιχαντιστές δεν χτύπησαν στρατιωτικούς στόχους σε αντίποινα για τις αεροπορικές επιδρομές της Γαλλίας, αλλά ανύποπτους, αθώους πολίτες, την ίδια την «ανώμαλη» πόλη, όπως την χαρακτήρισαν, την πόλη κατ’ εικόνα και ομοίωση της ανοιχτής κοινωνίας. Η επίθεση είναι κατά του ίδιου του πολιτισμού μας. Στο Παρίσι και στην Παλμύρα. Στην Άγκυρα, στον Λίβανο, στο ρωσικό αεροπλάνο. Αλλά και εναντίον όσων μουσουλμάνων τολμούν να μη συμφωνούν μαζί τους. Απειλές και χτυπήματα παντού. Με πρόθεση γενοκτονική. Ο πόλεμος είναι ήδη εδώ. Δεν θα αμυνθούμε;
Ήδη η Γαλλία και η Ρωσία απαντούν. Ο Ομπάμα δείχνει αποφασισμένος. Και η Ευρωπαϊκή Ένωση ήρθε η στιγμή να αποκτήσει κοινή εξωτερική πολιτική (χωρίς βέτο, με αποφάσεις πλειοψηφικές). Χρειάζεται μια πλατιά συμμαχία όλων των δημοκρατικών χωρών, όπως κατά του Χίτλερ. Στις παραμονές του Β΄ Παγκοσμίου τα πράγματα δεν ήταν αυτονόητα, όπως τα βλέπουμε εκ των υστέρων. Πολλοί πολιτικοί στη Δύση πρέσβευαν μια «πολιτική κατευνασμού» απέναντι στη Γερμανία, κάποιοι άκουγαν με ενδιαφέρον τα κηρύγματα του Χίτλερ, διάφοροι πασιφιστές έλεγαν «δεν έχουμε τίποτα να μοιράσουμε με τους Γερμανούς εργάτες», και οι κομμουνιστές υποστήριζαν τυφλά το σύμφωνο Μολότωφ-Ρίμπεντροπ μέχρι να αλλάξει πολιτική ο Στάλιν. Ευτυχώς για την ανθρωπότητα υπερίσχυσε η άποψη του Τσόρτσιλ...
Σήμερα η κατάσταση είναι ακόμα πιο περίπλοκη, τα στρατόπεδα λιγότερο καθαρά και οι παίκτες περισσότεροι: Ιράν, Τουρκία, Ισραήλ, Λίβανος, Χεζμπολάχ... Το ίδιο μπερδεμένη είναι και η κατάσταση στην αντίσταση, που επιπλέον είναι αδύναμη και χωρίς συνοχή: ο Ελεύθερος Συριακός Στρατός (Free Syrian Army, μια χαλαρή συμμαχία διαφόρων μετριοπαθών ανταρικών οργανώσεων), οι Κούρδοι, αλλά και η Αλ Νούσρα, παρακλάδι της Αλ Κάιντα που ανταγωνίζεται το ISIS σε μακάβριες επιδόσεις. Η πολυπλοκότητα της κατάστασης όμως δεν πρέπει να μας αποτρέψει από το στόχο: τη συντριβή του ISIS. Με τη νομιμοποίηση του ΟΗΕ και του ΝΑΤΟ.
Μπορούμε να συμμαχήσουμε με τον Πούτιν, όπως τότε με τον Στάλιν; Νομίζω ότι πρέπει να το προσπαθήσουμε. Σίγουρα όμως όχι με τον Άσαντ – μην ξεχνάμε ότι αυτός ξεκίνησε τον εμφύλιο, χτυπώντας στο ψαχνό άοπλους διαδηλωτές, που ζητούσαν ελευθερίες. Τέσσερα χρόνια τώρα σκοτώνει τον ίδιο του το λαό, ακόμη και με χημικά όπλα, ενώ χιλιάδες αντιφρονούντες είναι κλεισμένοι σε στρατόπεδα και φυλακές απερίγραπτης φρίκης. Ωστόσο ο πόλεμος κατά του ISIS νομίζω έχει προτεραιότητα. Πρέπει να νικηθεί κατά κράτος, ολοκληρωτικά. Και στην εδαφική του επικράτεια και στα παρακλάδια του.
Μεγάλης στρατηγικής σημασίας είναι και τα οικονομικά χτυπήματα, το χτύπημα των κομβόι που μεταφέρουν το πετρέλαιο, η εξάρθρωση των δικτύων λαθρεμπορίας που αποφέρουν στο ISIS δισεκατομμύρια.
Επιπλέον, η στρατιωτική συντριβή του Ισλαμοφασισμού θα συμβάλει αποφασιστικά και στην ιδεολογική του κατάρρευση, όπως έγινε και με άλλες ιδεολογίες του τρόμου.
Εσωτερικό μέτωπο: Διαφύλαξη της ανοιχτής κοινωνίας με ασφάλεια
Αυτός ο πόλεμος έχει ήδη μπει στην καθημερινότητα της Ευρώπης. Η συζήτηση για την αναγακαιότητα περιορισμών για λόγους ασφαλείας έχει ξεκινήσει. Αλλά δίλημμα μεταξύ ασφαλείας και ανθρωπίνων δικαιωμάτων δεν υπάρχει: Πρώτιστο ανθρώπινο δικαίωμα είναι το δικαίωμα στη ζωή. Οι ευρωπαϊκές δημοκρατίες δείχνουν αρκετά ώριμες για να συνδυάσουν και τα δύο και να διαφυλάξουν την ανοιχτή κοινωνία. Ωστόσο «à la guerre comme à la guerre». Ήδη περιορισμοί υπάρχουν και γίνονται αποδεκτοί. Επιχειρείται πιο στενή συνεργασία της Europοl με τις εθνικές αστυνομίες για την ανίχνευση τρομοκρατών και όπλων και την αποτροπή χτυπημάτων. Η φρούρηση των συνόρων γίνεται πιο αυστηρή, μέσα στα πλαίσια της Shengen. Αυτό δε πρέπει να σημαίνει σύνορα κλειστά, αλλά σύνορα ελεγχόμενα. Τα μέτρα θα συμβάλλουν να αυξηθεί το αίσθημα ασφάλειας των πολιτών, γιατί ο φόβος μπορεί να γίνει κακός σύμβουλος: Ήδη επισημαίνεται ο κίνδυνος, οι κοινωνίες να θεωρήσουν τους πρόσφυγες εν δυνάμει τρομοκράτες, ή συλλήβδην όλους τους μουσουλμάνους που κατοικούν στην Ευρώπη υπόπτους. Η άκρα δεξιά ήδη έχει ξεσπαθώσει και αν ξεσπάσουν κρούσματα ρατσισμού, θα δώσουν τροφή στην προπαγάνδα των τζιχαντιστών για να στρατολογήσουν και άλλους δυστυχείς νεαρούς αυτόχειρες που θα σπείρουν τον θάνατο.
- Για τους πρόσφυγες πολέμου η Συνθήκη της Γενεύης είναι κατηγορηματική: έχουμε υποχρέωση να τους συνδράμουμε. Οι ανθρωπιστικοί λόγοι είναι θεσμοθετημένοι στο Διεθνές Δίκαιο. Αυτοί οι άνθρωποι δικαιούνται ασύλου και επανεγκατάστασης. Όπως άσυλο δικαιούνται και όσοι προέρχονται από μη εμπόλεμες περιοχές, αλλά που αποδεδειγμένα κινδυνεύει η ζωή, η ελευθερία ή η σωματική τους ακεραιότητα. Ας μην ξεχνάμε, ότι είμαστε όλοι απόγονοι μεταναστών, η ιστορία της ανθρωπότητας είναι ιστορία μετανάστευσης και προσφυγιάς, από τον καιρό που ο Homo Sapiens ξεκίνησε από τις σαβάνες της Αφρικής για τη μεγάλη του πορεία.
Το πελώριο κύμα των προσφύγων αυτή την περίοδο είναι κατά μεγάλη πλειοψηφία Σύροι, που φεύγουν να γλυτώσουν, άλλοι από τους Τζιχαντιστές, άλλοι από τον Άσαντ, όλοι από τον θάνατο και τον εξανδραποδισμό. Ένας ολόκληρος λαός εξαναγκάζεται να πάρει το δρόμο της εξορίας. Μετά όμως τις τρομοκρατικές επιθέσεις μπαίνει η αμφιβολία, μήπως μαζί με τους πρόσφυγες διεισδύουν και τρομοκράτες. Μέχρι τώρα υπάρχουν στοιχεία για μεμονωμένες περιπτώσεις. Ωστόσο όλες οι ενδείξεις αλλά και η κοινή λογική λένε ότι οι τζιχαντιστές που έρχονται με αποστολή δεν θα ρισκάρουν να πνιγούν, αλλά με τα κατάλληλα έγγραφα μπορούν να μπαίνουν από νόμιμες οδούς. Φυσικά οι έλεγχοι στα σύνορα είναι απαραίτητο να ενταθούν – και αυτό γίνεται ήδη.
Η ροή των προσφύγων θα σταματήσει μακροπρόθεσμα με το σταμάτημα του πολέμου. Αλλά μέχρι τότε πρέπει να διαχειριστούμε το πρόβλημα προς διπλή κατεύθυνση:
- Κοινή Ευρωπαϊκή πολιτική ασύλου. Πρέπει να θεσπιστεί ένα δίκαιο σύστημα κατανομής προσφύγων, δηλαδή να συναποφασιστούν ποσοστώσεις (quotas) ανάλογα με την φέρουσα ικανότητα κάθε χώρας, υποχρεωτικές και με κυρώσεις για όποιο κράτος δεν τις τηρεί (πχ. με απώλεια δικαιώματος ψήφου). Επίσης οι ΗΠΑ, ο Καναδάς και άλλες χώρες θα πρέπει να δεχτούν σημαντικό αριθμό. Έτσι θα ανακουφιστούν και οι όμορες με τη Συρία χώρες, γιατί δεν είναι δυνατόν η Τουρκία να έχει δύο κατομμύρια πρόσφυγες και από ένα ο Λίβανος και η Ιορδανία, και να υπάρχουν χώρες στην Ε.Ε. που να μη θέλουν να φιλοξενήσουν ούτε έναν! Δεν είναι μόνο ζήτημα δικαιοσύνης, υπάρχει και ο κίνδυνος κοινωνικής και πολιτικής αποσταθεροποίησης στη διπλανή μας πόρτα.
- Νόμιμη είσοδος των προσφύγων στην Ε.Ε., αν πράγματι θέλουμε να αποτρέψουμε τις θαλάσσιες τραγωδίες. Τα κέντρα καταγραφής-διαλογής-παροχής ασύλου να δημιουργηθούν στις όμορες με τη Συρία χώρες. Η Ε.Ε. έχει τα διπλωματικά εργαλεία για να πιέσει αποτελεσματικά προς αυτή την κατεύθυνση. Οπότε, όσοι παίρνουν άσυλο, στη συνέχεια θα ταξιδεύουν με ασφαλή και νόμιμα μέσα στις χώρες προορισμού τους, σύμφωνα με το σύστημα κατανομής.
Οι μουσουλμανικοί πληθυσμοί της Ευρώπης
Το ζήτημα με τους μουσουλμάνους πολίτες της Ευρώπης απαιτεί πιο λεπτές ισορροπίες. Τα κρούσματα νεαρών ανθρώπων –όχι μόνο μουσουλμάνων– που φεύγουν από την Ευρώπη για να προσχωρήσουν στους Τζιχαντιστές έχουν δημιουργήσει μεγάλη ανησυχία στις αρχές και απελπισία στις οικογένειες. Ήδη σε διάφορες χώρες έχουν δημιουργηθεί αστυνομικές, κοινωνικές και ψυχολογικές δομές για την αποτροπή του φαινομένου, ώστε αυτά τα παιδιά να βρίσκονται έγκαιρα, να αποτρέπεται η φυγή τους και να δίνεται η κατάλληλη βοήθεια στους ίδιους και στις οικογένειές τους.
Παράλληλα έχει ανοίξει η συζήτηση περί πολυπολιτισμικής κοινωνίας και κατά πόσον αυτή ευνοεί το φονταμενταλισμό. Η συνύπαρξη ανθρώπων διαφορετικών εθνών, πεποιθήσεων, ηθών και εθίμων στις σύγχρονες κοινωνίες είναι γεγονός μη αναστρέψιμο. Ωστόσο πρέπει οι κοινωνίες μας να παραμείνουν ανοιχτές και πλουραλιστικές. Οι δημοκρατικές ελευθερίες, που κατακτήθηκαν με αίμα, να διαφυλαχθούν ως κόρη οφθαλμού. Η πολυπολιτισμική κοινωνία θα πρέπει να εμπλουτίζει τον πολιτισμό και όχι να τον φτωχαίνει. Ωστόσο στην πράξη η πολυπολιτισμικότητα συχνά εφαρμόζεται ως κοινοτισμός, δηλαδή υπερέχουν τα συλλογικά δικαιώματα μιας κοινότητας (συγκεκριμένα της μουσουλμανικής) έναντι των ατομικών δικαιωμάτων. Όσο και αν τα Συντάγματα και οι νόμοι επισήμως ισχύουν, εντούτοις συχνά οι δυτικές κοινωνίες ανέχονται ως αυτονόητη την υποχρεωτική ένταξη των ατόμων στην θρησκευτική ή/και εθνική τους κοινότητά εις βάρος της ταυτότητάς τους ως πολιτών μιας ευρωπαϊκής χώρας. Συχνά οι οργανωμένες κοινότητες διεκδικούν εναν επιθετικό εξαιρετισμό, που αντιμάχεται την κουλτούρα των ευρωπαϊκών κοινωνιών, τους κανόνες της ισονομίας, ακόμα και τους ίδιους τους νόμους της δημοκρατίας. Δεν είναι πολιτισμός να φοράνε ανήλικα κορίτσια μαντήλες, ούτε να παντρεύονται με το ζόρι, ούτε να εξαιρούνται από το μάθημα της βιολογίας ή τη σχολική πισίνα. Είναι βαρβαρότητα. (Και ας μη μιλήσουμε για τη κλειτοριδεκτομή, που είναι μεν κακούργημα κατά τον νόμο, αλλά στην πράξη δεν έχει εξαλειφθεί εντελώς!) Όσο και αν είναι μεμονωμένες, ίσως και γραφικές, κάποιες υπερβολικές απαιτήσεις λόγω «θρησκευτικής ευαισθησίας», οπωσδήποτε πρέπει να επαγρυπνούμε. Σε πολλές μουσουλμανικές κοινότητες της Ευρώπης, έχει παρατηρηθεί πισωγύρισμα σε σύγκριση με τους γονείς ή τους παπούδες τους.
Παρόλα αυτά η μεγάλη πλειοψηφία των μουσουλμάνων της Ευρώπης και ενταγμένοι είναι και νομοταγείς και προσφέρουν σε όλους τους τομείς της κοινωνίας όπου ζούν. Ωστόσο τα φυτώρια του φανατισμού που γεννούν τρομοκράτες δεν είναι μόνο δουλειά της αστυνομίας. Μπαίνει πλέον καθήκον στους θρησκευτικούς ηγέτες των μουσουλμανικών κοινοτήτων της Ευρώπης να διαχωρίσουν πλήρως τη θέση τους από τις εγκληματικές ενέργειες και τα κηρύγματα μίσους του Ισλαμοφασισμού, όχι μόνο με δηλώσεις και προσευχές, αλλά έμπρακτα: να ξεκινήσουν μια γενναία μεταρρύθμιση των σχέσεων μεταξύ πιστού και πολίτη. Το αφήγημα της μουσουλμανικής θρησκείας, που έχει μείνει παγωμένο επί αιώνες, είναι απαραίτητο να μπεi στο μικροσκόπιο των μετριοπαθών λογίων του Iσλάμ. Μακάρι η θυσία των αθώων θυμάτων της Τρομοκρατίας να γίνει αφορμή για μια δημιουργική μεταρρύθμιση στους κόλπους του ευρωπαϊκού Iσλάμ, όπως έκαναν στους περασμένους αιώνες οι χριστιανικές Εκκλησίες υπό την πίεση του Διαφωτισμού και των κοινωνικών επαναστάσεων.
