Ο δημόσιος χώρος, με την έννοια του σημείου στο οποίο οι πολίτες συναθροίζονται, κοινωνικοποιούνται και ανακαθορίζουν τη σχέση τους με τα κοινά και την πολιτεία, αποτελεί σίγουρα το σημαντικότερο συστατικό στοιχείο της ίδιας της πόλης, τόσο για τους κατοίκους της όσο και για τους επισκέπτες της. Ως εκ τούτου, η υπεράσπιση και, κατά το δυνατόν, αναβάθμιση του δημόσιου χώρου της Αθήνας, αλλά και κάθε άλλης πόλης στη χώρα, οφείλει να παραμένει ιδιαίτερα ψηλά στις προτεραιότητές μας. Η δυσχερής δημοσιονομική συγκυρία αποτελεί ασφαλώς πρόβλημα, αλλά δεν μπορεί να γίνει το άλλοθι για την εγκατάλειψη από μέρους της πολιτείας του δημόσιου χώρου. Το αποτέλεσμα μιας τέτοιας εγκατάλειψης είναι να παραδοθούν οι πλατείες, οι γειτονιές, οι πόλεις μας σε εξωθεσμικές και εξωσυστημικές ομάδες, που αποκτούν έτσι το δικαίωμα να καθορίζουν την ατζέντα του δημόσιου διαλόγου με συνέπειες βαθιά διαβρωτικές για τη δημοκρατία και την κοινωνία των πολιτών.
Η πολιτεία οφείλει λοιπόν να δώσει έμπρακτα το παράδειγμα ότι «νοιάζεται» για το δημόσιο χώρο, αντιμετωπίζοντάς τον ως ένα μέσο σύσφιξης των σχέσεων μεταξύ των διάφορων κοινωνικών ομάδων, καταπολεμώντας τον κοινωνικό αυτοματισμό εναντίον του «ξένου», του «διαφορετικού», του «άλλου». Στο ίδιο πλαίσιο, ο δημόσιος χώρος γίνεται το βήμα στο οποίο οι πολίτες «συνομιλούν» με την οργανωμένη πολιτεία και διεκδικούν τα συμφέροντά τους με σεβασμό στη δημοκρατία και το διάλογο.
Πώς, όμως, θα μπορέσουμε να αναδείξουμε τα χαρακτηριστικά αυτά του δημόσιου χώρου, μέσα στο κλίμα απαξίωσης του κράτους και της πολιτείας που έχει παγιωθεί σε όλες τις πτυχές του δημόσιου βίου; Όταν το κυρίαρχο αίτημα είναι το «λιγότερο κράτος», πώς μπορούμε να εξηγήσουμε τις παρεμβάσεις της πολιτείας σε όλες τις εκφάνσεις της (ΟΤΑ, κεντρικό κράτος) με σκοπό την ενίσχυση του δημόσιου χώρου;
Έχουμε, λοιπόν, το χρέος να μην παγιδευτούμε στην κυρίαρχη συζήτηση για την εκποίηση της δημόσιας περιουσίας, αλλά να βρούμε τους τρόπους εκείνους που στο σύγχρονο οικονομικό και κοινωνικό περιβάλλον θα καταφέρουν να ενεργοποιήσουν συνέργειες σε όλα τα επίπεδα, με σκοπό την ουσιαστική αναβάθμιση των δημόσιων χώρων και, τελικά, της ποιότητας ζωής όλων των κατοίκων του Λεκανοπεδίου. Η αρμονική συνεργασία δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, κράτους, οικονομικής ζωής και της κοινωνίας των πολιτών είναι ο μοναδικός δρόμος που οδηγεί στην πρόοδο και την ανάπτυξη, όχι μόνο σε ό,τι αφορά το θέμα της αναβάθμισης του χώρου της Πόλης, αλλά και γενικότερα.
Στο πλαίσιο αυτό, πέρα από την αποτελεσματική παρέμβαση σε επίπεδο ασφάλειας, οφείλει η πολιτεία σε όλες τις εκφάνσεις της να εντατικοποιήσει την εφαρμογή των αποφάσεων που η ίδια προώθησε για αναβαθμισμένες υποδομές (έργα ενταγμένα στο ΕΣΠΑ κτλ.) δίνοντας έμπρακτα το παράδειγμα ότι «νοιάζεται» για το δημόσιο χώρο, αντιμετωπίζοντάς τον ως σημείο απ’ όπου υπάρχει δυνατότητα να ξεκινήσει μια νέα σχέση ανάμεσα στον πολίτη και την πολιτεία. Παράλληλα με την αισθητική αναβάθμιση, θα δώσει την ευκαιρία σε νέους αρχιτέκτονες ή ενασχολούμενους με την αρχιτεκτονική να αποκτήσουν ενεργό ρόλο στη χώρα, τη στιγμή μάλιστα που, πέρα από κάποιες εξαιρέσεις, έχει εξοβελιστεί η αρχιτεκτονική από την αστική καθημερινότητα, με τους νέους ειδικά αρχιτέκτονες συχνά να ασφυκτιούν, χωρίς αντικείμενο.
Μια άλλη δράση που μπορεί να προωθήσει η πολιτεία, ώστε να ενδυναμώσει τη διαδικασία οικειοποίησης του δημόσιου χώρου της πόλης από τους πολίτες της, είναι η αξιοποίηση πολλών κτιρίων και χώρων, που φιλοξενώντας πολιτισμικές δράσεις μπορούν να πυροδοτήσουν συνέργιες κλίμακας με πολλαπλή προστιθέμενη αξία. Μπορεί δηλαδή ένας χώρος ιστορικής μνήμης που παραχωρείται κατά καιρούς για δράσεις πολιτισμού ή ένα κτίριο που έχει δυνατότητες πολυχρησίας να αποτελέσουν εφαλτήριο για τη συνάντηση τοπικών παραγόντων πολιτισμού και ιδιωτικών χορηγών. Όλα αυτά με την εποπτεία της πολιτείας που καθορίζει τους κανόνες, που δεν είναι άλλοι από την τόνωση της τοπικής πρωτότυπης πολιτιστικής παραγωγής και το σεβασμό στην ιστορική κληρονομιά του χώρου. Τα παραδείγματα είναι πολλά ανά τη χώρα, ωστόσο λειτουργούν κυρίως λόγω του πατριωτισμού ορισμένων και συχνά χωρίς καν την ηθική στήριξη της πολιτείας.
Σε μια περίοδο, λοιπόν, που το δημόσιο χρήμα αναζητείται χωρίς να βρίσκεται, μπορεί η πολιτεία, σε ρόλο συντονιστή, να δώσει έναυσμα για παραγωγή πολιτισμού με έμφαση στον τοπικό χώρο, που αλλάζει το κλίμα δίνοντας το αισιόδοξο μήνυμα ότι, δηλαδή, στη μοιρολατρία της συρρίκνωσης του δημόσιου τομέα, αντιτάσσεται η πρωτοβουλία της συνέργειας για την αναβάθμισή του.
*Υποψήφια βουλευτής του ΠΑΣΟΚ στη Β΄ Περιφέρεια Αθηνών
23°
