«Δεν έχουμε άλλον τρόπο για να ακουστεί η φωνή μας, για να μάθετε το δίκιο μας. 300 από εμάς ξεκινάμε Πανελλαδική Απεργία Πείνας σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη, στις 25 του Γενάρη. Βάζουμε τη ζωή μας σε κίνδυνο, γιατί έτσι κι αλλιώς δεν είναι ζωή αυτή για έναν αξιοπρεπή άνθρωπο. Προτιμούμε να πεθάνουμε εδώ, παρά τα παιδιά μας να ζήσουν αυτά που περάσαμε εμείς». Με αυτές, μεταξύ άλλων τις λέξεις, τριακόσιοι εργάτες μετανάστες γνωστοποίησαν για πρώτη φορά στην ελληνική κοινωνία την πρόθεσή τους να παλέψουν μέχρις εσχάτων για τη νομιμοποίηση όχι μόνο τη δική τους αλλά και όλων των μεταναστών. Για τα όσα ακολούθησαν, αλλά και το τι, τελικά, κέρδισαν μιλήσαμε με τον Νίκο Γιαννόπουλο, μέλος του Δικτύου για τα Κοινωνικά και Πολιτικά Δικαιώματα και της Πρωτοβουλίας Αλληλεγγύης.
Η αρχική αυτή ανακοίνωση των πρώτων ημερών του Ιανουαρίου θα μπορούσαμε να πούμε πως αντιμετωπίστηκε μάλλον χλιαρά, καθώς πέρασε στα ψιλά των εφημερίδων και άφησε παγερά αδιάφορους τους μεγαλοδημοσιογράφους των καναλιών. Το κλίμα άλλαξε άρδην όταν επιλέχθηκε ένας χώρος της Νομικής Σχολής της Αθήνας ως κατάλυμα και κέντρο συντονισμού της κινητοποίησης. Άξιζε στους μετανάστες να σηκώσουν στους ώμους τους το βάρος της χρήσης -ή κατ’ άλλους κατάχρησης- του πανεπιστημιακού ασύλου;
Στη Θεσσαλονίκη, όπου φιλοξενήθηκαν 50 μετανάστες στο Εργατικό Κέντρο, τα πράγματα ήταν πιο απλά. Στην Αθήνα της ιδιωτικοποίησης και του τσιμέντου, ήταν δύσκολο να βρεθεί ένας χώρος ασφαλής, κατάλληλος να στεγάσει όλους τους υπόλοιπους απεργούς. Οι ιδιωτικοί χώροι αποκλείστηκαν εξαρχής, το Εγατικό Κέντρο Αθήνας ήταν ακατάλληλο, από τους δημοτικούς αρκετά μεγάλο ήταν το Δημαρχείο, όπου σε περίπτωση κατάληψης θα μπαίναν, όπως καταλαβαίνετε, με τανκς... Καταλήξαμε λοιπόν στους πανεπιστημιακούς χώρους, από τους οποίους αυτός ήταν ο μόνος όπου δεν πραγματοποιούταν καμία εκπαιδευτική δραστηριότητα. Το θέμα με το άσυλο δημιουργήθηκε από τη λυσσαλέα επίθεση, τη συκοφαντία, την αντιστροφή δεδομένων, την κινδυνολογία, που αφενός εξυπηρετούσαν τη μεταναστευτική πολιτική της κυβέρνησης και αφετέρου την επίδειξη μιας πολιτικής ισχύος και πυγμής, προκειμένου στην εποχή του Μνημονίου να μην τολμήσει κανείς να σηκώσει κεφάλι. Το άσυλο είναι για αυτούς που το χρειάζονται. Οι εξετάσεις δεν χρειάζονται άσυλο. Ακόμα στην Ελλάδα οι φοιτητικές εξετάσεις και η έρευνα είναι νόμιμες. Θεσπίστηκε μετά το Πολυτεχνείο του ’73 για να προστατεύει τις κοινωνικές κατηγορίες, και όχι αποκλειστικά την πανεπιστημιακή κοινότητα, που βάλλονται από την αυθαιρεσία της εξουσίας. Μπροστά ωστόσο στον κίνδυνο να διακοπεί ο αγώνας, ο οποίος ήταν για τη νομιμοποίηση, ορθώς, κατά τη γνώμη μου, αποφάσισαν μετανάστες και αλληλέγγυοι να αποχωρήσουν από τη Νομική παρόλο που καταλήξαμε στο γκέτο της Υπατίας.
Πολλοί, μεταξύ των οποίων και πολλά μέσα ενημέρωσης, μίλησαν για υποκινούμενη κινητοποίηση από άτομα που επιδιώκουν με κάθε τρόπο την αναταραχή...
Αποτελεί πάγια τακτική, όχι μόνο στην Ελλάδα, η δαιμονοποίηση των αγώνων ώστε να συσκοτίζονται οι λόγοι για τους οποίους ξεκινούν και να αποδίδονται σε ταπεινά κίνητρα. Πέρα από αυτό, για υποκίνηση μίλησαν άνθρωποι που δεν έχουν κάνει ποτέ αγώνες και τους είναι αδύνατο να καταλάβουν πώς κάποιοι από της Γης τους κολασμένους μπορούν να πάρουν τις τύχες τους στα χέρια τους και να διεκδικήσουν την αξιοπρέπειά τους. Ξέρετε, πριν φτάσουν να πάρουν αυτή την απόφαση και διαδηλώσεις και καταλήψεις είχαν κάνει, αλλά το κράτος κώφευε. Μόνοι τους αποφάσισαν λοιπόν για τον τόπο και τα μέσα του αγώνα, και μάλιστα στην Κρήτη. Εμείς εμπλακήκαμε πολύ αργότερα. Και κάτι άλλο. Κανέναν δεν μπορείς να υποκινήσεις να κάνει απεργία πείνας. Είναι γελοία πράγματα αυτά που ειπώθηκαν. Η απεργία πείνας ήταν ένα μάθημα αντίστασης, αλληλεγγύης και αξιοπρέπειας. Έχουμε φτάσει σε μία εποχή που όποιος διεκδικεί το δίκιο του και την ανθρωπιά του θέλει την κοινωνική αναταραχή. Αλήθεια, αυτοί που πρεσβεύουν την κοινωνική ομαλότητα τι εννοούν; Εννοούν να διαλύονται χιλιάδες οικογένειες από τις απολύσεις, να ζητιανεύουν οι ηλικιωμένοι συνταξιούχοι, να κλείνουν εκατοντάδες μαγαζιά, να χάνονται τα χρήματα των ασφαλισμένων στο χρηματιστήριο; Αυτό είναι κοινωνική ομαλότητα; Η κοινωνική ειρήνη δεν εξασφαλίζεται με την τάξη του νεκροταφείου, αλλά με τη δικαιοσύνη. Και δικαιοσύνη για τους χιλιάδες μετανάστες που εργάζονται στη χώρα, προσφέροντας στην οικονομία δεν υπάρχει. Υπάρχει εμπαιγμός. Γιατί το κράτος τούς προτιμάει αόρατους, εύκολους στην εκμετάλλευση, αλλά και αποδιοπομπαίους τράγους για όλα τα δεινά που το ίδιο προκαλεί στην ελληνική κοινωνία.
Πέρα, ωστόσο από τις επικρίσεις, δεδομένη είναι και η ανάπτυξη ενός μαζικού κινήματος αλληλεγγύης. Ποιοι το αποτελούσαν και με ποιους τρόπους εκφράσανε τη συμπαράστασή τους;
Tις πρώτες ημέρες, με την ιστορία περί ασύλου και τη διαστέβλωση από τους τηλεεισαγγελείς, είχε δημιουργηθεί στην κοινωνία -που ούτως ή άλλως σε μεγάλο βαθμό έχει ξενοφοβικά αισθήματα- η εικόνα πως πρόκειται για πραξικόπημα κάποιων «εισβολέων» που πρέπει να παταχθούν. Στη συνέχεια όμως με την εξωστρέφεια και τη μαζική καμπάνια, με τις απευθύνσεις του κινήματος αλληλεγγύης, αλλά και εξαιτίας των άθλιων συνθηκών που επικρατούσαν στην Υπατία, οι οποίες δεν μπορούσαν να κρυφτούν κι εντελώς από τα κατά τα άλλα αρνητικά Μέσα, άρχισε να αντιστρέφεται το κλίμα. Η αλληλεγγύη είχε πολλές πλευρές. Πολλές πολιτικές συλλογικότητες στήριξαν εξαρχής χωρίς οικονομία δυνάμεων τον αγώνα, στις οποίες προστέθηκαν και συνδικαλιστικές συλλογικότητες, ΜΚΟ, πολλοί διανοούμενοι και καλλιτέχνες. Συγκινητική όμως ήταν η συμμετοχή του απλού κόσμου στις καμπάνιες, τις εκδηλώσεις αλλά και τη συγκέντρωση χρημάτων για τις ανάγκες του αγώνα. Χαρακτηριστικό είναι ότι οι ποικίλες κινήσεις αλληλεγγύης που έγιναν στο εξωτερικό ξεπέρασαν σε αριθμό τις αντίστοιχες του Δεκέμβρη του 2008, που ήταν και μια εξέγερση.
Τι έχετε να πείτε για τις διώξεις που ασκήθηκαν ενάντια σε συμπαραστάτες των απεργών πείνας;
Πρόκειται για μείγμα ενός φτηνού, παιδιάστικου εκβιασμού κατά των μεταναστών και των αλληλέγγυων και μιας επίσης φτηνής επικοινωνιακής πολιτικής ότι «να, αυτοί είναι τόσο επικίνδυνοι που κινητοποιούνται, που εμπίπτουν στον ποινικό κώδικα». Μα, εντέλει, στον ποινικό κώδικα, αν εξαιρέσουμε τους υπουργούς τους, έχουν βάλει όλη την κοινωνία. Απεργούς, διαδηλωτές, καταληψίες, αγωνιστές. Μάλλον περιποιεί τιμή δηλαδή να σε κατηγορούν ότι παρέβεις τον ποινικό κώδικα, παρά το αντίστροφο... Όσο για τα δύο πλημελλήματα, είναι αυτά της διατάραξης ειρήνης -των άδειων τοίχων της Νομικής- και της φθοράς - ενός λουκέτου που αντικαταστήσαμε.
Δημιουργήθηκαν εντάσεις μεταξύ όσων συναποτελούσαν το κίνημα συμπαράστασης;
Σε κάθε δύσκολο αγώνα δημιουργούνται διαφωνίες για το πώς πάμε παρακάτω, τι μορφές χρησιμοποιούμε, πόσο πιέζουμε, πόσο υποχωρούμε, με ποιους μιλάμε, ποιους θέλουμε για συμμάχους κ.λπ. Ήταν ωστόσο αναμενόμενες και σε καμία περίπτωση δεν δημιούργησαν πρόβλημα στην απεργία πείνας και την εξέλιξή της.
Έντονη ήταν, μετά το πρώτο 15ήμερο στην Υπατία, η φημολογία περί ενδεχόμενης εισβολής αστυνομικών δυνάμεων στο κτίριο... για υγειονομικούς, κυρίως, λόγους. Ανησυχήσατε;
Όχι. Μια τέτοια εισβολή θα ήταν πολιτικό Βατερλό για την κυβέρνηση. Η είδηση μιας τέτοιας κτηνωδίας με αστυνομικούς να σέρνουν απεργούς πείνας έξω από τις σκηνές θα έκανε το γύρο του κόσμου. Από κει και πέρα διαμηνύσαμε προς κάθε κατεύθυνση πως μια τέτοια εισβολή θα μπορούσε, ακριβώς επειδή οι απεργοί δεν ήταν υποκινούμενοι, να οδηγήσει σε ανεξέλεγκτες καταστάσεις.
Φοβηθήκατε, ειδικά τις τελευταίες μέρες, ότι παρά την ιατρική παρακολούθηση, θα μπορούσε να χαθεί ανθρώπινη ζωή;
Ναι, γιατί ο κάθε απεργός πείνας στοιχηματίζει με τη ζωή του. Με πρωταγωνιστές τους γιατρούς κάναμε ό,τι μπορούσαμε για να μη συμβεί κάτι τέτοιο, αλλά και ανήκεστες βλάβες. Η αποφασιστικότητα ωστόσο των μεταναστών, ενισχυμένη από την ακαμψία της κυβέρνησης οδήγησε κάποιους να κάνουν και απεργία δίψας. Είμαστε ευτυχισμένοι που ο αγώνας νίκησε χωρίς θύματα. Δεν θεωρούμε την ανθρώπινη ζωή εργαλείο, αλλά αναντικατάστατη.
Τελικά τι κέρδισαν οι εργάτες μετανάστες απεργοί πείνας μετά από 44 μέρες αγώνα;
Καταρχήν έφεραν το μεταναστευτικό στο κέντρο της δημόσιας συζήτησης και ανέβασαν το φρόνημα χιλιάδων άλλων μεταναστών. Έπειτα, πραγματοποίησαν έναν αγώνα-υπόδειγμα για όλους μας και μάλιστα νικηφόρο στην Ελλάδα του Μνημονίου. Τι κέρδισαν; Χαρτιά. Δεν είναι τα χαριά που θέλανε και θέλαμε. Πήραν μια ειδική άδεια παραμονής, εξάμηνη που ανανεώνεται. Δικαιούνται επίσης να ταξιδέψουν στις χώρες τους. Κέρδισαν ακόμη μείωση του αριθμού των ενσήμων που απαιτούνται για τη νομιμοποίηση αλλά και για τη περίθαλψη όχι μόνο των μεταναστών αλλά και των Ελλήνων. Από κει και πέρα, τα πάντα είναι θέμα ενός συνεχούμενου συσχετισμού δύναμης. Το δικαίωμα είναι ενεργό όσο υπάρχουν πολλοί άνθρωποι που αγωνίζονται για αυτό. Το προνόμιο είναι κλειστό και το κρατάει επτασφράγιστο μια κάστα. Με αυτή την έννοια κέρδισαν χαρτιά και γι’ αυτό πανηγύρισαν, αλλά για να μην έχουμε σε έναν, π.χ., χρόνο υπαναχώρηση, όπως έγινε με την 8ετία, από αυτή ή άλλη κυβέρνηση, απαιτείται κλιμάκωση των αγώνων του αντιρατσιστικού και εργατικού κινήματος.
Τι απαντάτε σε όσους είπαν πως η κινητοποίηση αυτή έριξε νερό στο μύλο της Ακροδεξιάς;
Σίγουρα χωρίς μετανάστες δεν θα ειχαμε φυλετικό ρατσισμό. Θα είχαμε βέβαια και πάλι ρατσισμό απέναντι σε άλλες κατηγορίες, όπως π.χ. τους ομοφυλόφιλους. Αυτά τα ακούω δεκαετίες τώρα. Αστεία πράγματα. Άλλωστε η κατασκευή του φράκτη στον Έβρο, ενός σύγχρονου τείχους του αίσχους, είχε ανακοινωθεί πριν ξεκινήσει αυτή η απεργία πείνας. Ο ρατσισμός προκαλείται από τους κυρίαρχους και τη διάθεση εκμετάλλευσης και όχι από τους αγώνες. Και η προσπάθεια για εθνική και θρησκευτική καθαρότητα το μόνο που κάνει είναι να εντείνει τη θρησκευτική ταυτότητα των καταπιεσμένων και την ξενοφοβία.
12°
