Άγνωστος παραμένει και συνεχώς αυξάνει ο αριθμός των νεκρών στη Λιβύη. Οι ευθύνες αποδίδονται αποκλειστικά στο συνταγματάρχη Καντάφι, αλλά αποτελεί επίσης εκτίμηση κοινής αποδοχής το γεγονός ότι η διεθνής κοινότητα, και κυρίως η ευρωπαϊκή κοινότητα, άργησε δραματικά να αντιδράσει. Εκτίμηση που γίνεται ακόμα πιο σαφής αν συλλογιστεί κανείς την άμεση παρέμβαση της Διεθνούς Κοινότητας στα αντίστοιχα γεγονότα στην Αίγυπτο – όταν από την πρώτη μέρα της εξέγερσης το επιτελείο του Ομπάμα προέβαινε σε δηλώσεις, διαπραγματεύσεις και μυστικά τηλεφωνήματα. Αυτό όμως που δεν είναι σαφές, είναι ο λόγος της δραματικής ολιγωρίας.
Το προφανές αίτιο είναι το πετρέλαιο και ο ορυκτός πλούτος της Λιβύης. Όμως παρακολουθώντας τις δηλώσεις των ηγετών των κρατών μελών, αντιλαμβάνεται κανείς ότι υπήρξε κι ένας άλλος λανθάνων παράγοντας που θα μας στοιχειώνει εφ’ έξης. Και δεν είναι άλλος από το φόβο του «λαθρομετανάστη». Τη 19η Φεβρουαρίου ο συνταγματάρχης Καντάφι διεμήνυσε πως αν συνεχίσει η Ευρωπαϊκή Ένωση να στηρίζει τις «αντικυβερνητικές διαδηλώσεις», η Λιβύη θα διακόψει τη συνεργασία της στην καταπολέμηση της παράνομης μετανάστευσης. Και η δήλωση αυτή δεν πέρασε απαρατήρητη από τα επιτελεία των κυβερνήσεων των κρατών μελών. Άλλωστε δεν θα ήταν η πρώτη φορά που θα ενέδιδαν σε εκβιασμούς του συνταγματάρχη Καντάφι, θυσιάζοντας ανθρώπινα δικαιώματα, ειρήνη και ασφάλεια στο όνομα του φόβου του μετανάστη. Ας εξετάσουμε όμως τα γεγονότα από την αρχή.
Το 2004 η ΕΕ ήρε το επί 18 έτη εμπάργκο όπλων προς τη Λιβύη, το οποίο είχε επιβληθεί εξαιτίας της αποδεδειγμένης υποστήριξής που παρείχε σε διάφορες τρομοκρατικές οργανώσεις. Ο επίσημος λόγος της άρσης του εμπάργκο ήταν η πρόθεση της Λιβύης να τερματίσει το πρόγραμμα χημικών και πυρηνικών όπλων, καθώς και να συνταχθεί στον αγώνα κατά της τρομοκρατίας. Ο τότε υπουργός Εξωτερικών της Μεγάλης Βρετανίας, Jack Straw, είχε χαρακτηρίσει την απόφαση ως «λαμπρή μέρα για την ειρήνη και την ασφάλεια στον κόσμο» και αρνήθηκε σφόδρα πως η απόφαση αυτή ελήφθη σε βάρος των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, δεδομένου ότι η θανατική ποινή και τα βασανιστήρια των αντιφρονούντων εξακολουθούσαν να συνιστούν κυβερνητική πολιτική της Λιβύης.
Την ημέρα βέβαια της ανακοίνωσης της άρσης του εμπάργκο εξαγγέλλονταν και μια άλλη απόφαση, η οποία παραδόξως δεν συσχετίστηκε με την πρώτη: η συνεργασία της ΕΕ με την Λιβύη για την από κοινού προσπάθεια αναχαίτισης της παράνομης μετανάστευσης. Εξάλλου, δυο μήνες πριν από την απόφαση της άρσης του εμπάργκο, η Ιταλία είχε συνάψει με τη Λιβύη την περίφημη διακρατική συμφωνία για την καταπολέμηση της μετανάστευσης, το περιεχόμενο της οποίας ουδέποτε έγινε γνωστό στις λεπτομέρειές τους. Συνεπώς, λαμβάνοντας υπόψη ότι η Λιβύη του Καντάφι δεν έγινε ξαφνικά πιο δημοκρατική χώρα, μήτε ο Καντάφι του 2004 ήταν διαφορετικός από τον Καντάφι του 2000 ή του 2011, ο εξής ένας παράγοντας που έδρασε καταλυτικά στην άρση του εμπάργκο δεν ήταν άλλος από την πρόθεση της Λιβύης να γίνει ο gatekeeper της ΕΕ. Προς επίρρωση της υποψίας, αρκεί να επισημανθεί ότι η απόφαση άρσης του εμπάργκο έγινε υπό το βάρος της πίεσης της Ιταλίας ώστε να μπορεί να εξοπλίσει τη Λιβύη για την καταπολέμηση της «λαθρομετανάστευσης». Άλλωστε στο προοίμιο του «Σύμφωνου Φιλίας και Συνεργασίας» μεταξύ Ιταλίας και Λιβύης του 2008 η Λιβύη εξυμνεί τη συνεισφορά της Ιταλίας στην άρση του εμπάργκο. Βάσει του Συμφώνου, η Ιταλία θα αποζημίωνε τη Λιβύη με 5 δις για την περίοδο της αποικιοκρατίας. Στην πραγματικότητα, βέβαια, το Σύμφωνο συνιστούσε το πρόσχημα για τη χρηματοδότηση της Λιβύης ώστε να κρατάει τους αλλοδαπούς μακριά από την Ιταλία, με όποιο τρόπο. Και κάπως έτσι η Λιβύη του Καντάφι μετατράπηκε από κράτος-παρία που υποθάλπει τρομοκρατικές οργανώσεις και παραβιάζει ανθρώπινα δικαιώματα σε προνομιακός συνομιλητής και συνεργάτη της ΕΕ, στο όνομα του αγώνα κατά της παράνομης μετανάστευσης.
Οι ροές προς την Ιταλία μειώθηκαν, πράγματι, κατά 83% το περασμένο έτος, αλλά με υψηλότατο τίμημα – σε ανθρώπινες ζωές και σε ευρωπαϊκά ιδεώδη. Όχι μόνο διεθνείς μη κυβερνητικές οργανώσεις, αλλά ακόμα και το Βατικανό κατήγγειλαν τη διακρατική συμφωνία εξαιτίας των συνθηκών κράτησης στη Λιβύη, τη μη ύπαρξη δυνατότητας αιτήσεως πολιτικού ασύλου (η Λιβύη δεν έχει υπογράψει τη Συνθήκη της Γενεύης), τα βασανιστήρια και τις δολοφονίες αλλοδαπών (έχει καταγραφεί ότι συχνά οι Αρχές εγκαταλείπουν τους αλλοδαπούς στη Σαχάρα, όπου και βρίσκουν βέβαιο θάνατο). Τον Απρίλιο του 2010 το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο με ψήφισμά του κατήγγειλε τη Λιβύη και κάλεσε τα κράτη μέλη που απελαύνουν μετανάστες στη Λιβύη σε συνεργασία με τη Frontex να διακόψουν άμεσα αυτή την πρακτική. Η απάντηση του κράτους του Καντάφι ήταν να κλείσει το τμήμα της Ύπατης Αρμοστείας για τους Πρόσφυγες της Λιβύης.
Παρ’ όλα αυτά, τον Σεπτέμβριο του 2010 ο Καντάφι, ικανός χειριστής των ευρωπαϊκών συμπλεγμάτων και ιδεοληψιών, προέβη σε νέο εκβιασμό, απαιτώντας από την ΕΕ να λαμβάνει 5 δις ευρώ ετησίως για να συνεχίσει τον αγώνα του κατά της παράνομης μετανάστευσης, προειδοποιώντας ότι σε διαφορετική περίπτωση η Ευρώπη θα γεμίσει «πεινασμένους και άξεστους Αφρικανούς». Κι αν η πρώτη αντίδραση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής ήταν αρνητική, τονίζοντας ότι δεν προτίθεται να συνεργαστεί με τη Λιβύη ενόσω η τελευταία παραβιάζει βασικά ανθρώπινα δικαιώματα, ένα μήνα αργότερα, υπό το βάρος της πίεσης κρατών μελών, η επίτροπος κ. Malmström ενέδωσε παρέχοντας στη Λιβύη 50 εκ. ευρώ για την αποτροπή της παράνομης μετανάστευσης.
Την Κυριακή 20 Φεβρουαρίου, υπό τον απόηχο του νέου εκβιασμού του συνταγματάρχη Καντάφι κι ενώ το μακελειό ήταν εν εξελίξει, ο υπουργός Εξωτερικών της Μεγάλης Βρετανίας, William Hague, ενημέρωνε ότι μίλησε με το γιο του συνταγματάρχη Καντάφι, Seif al-Islam Gaddafi, και του εισηγήθηκε να προχωρήσει σε μεταρρυθμίσεις, ενώ ο πρωθυπουργός της Ιταλίας ενημέρωνε ότι δεν επιθυμεί να επικοινωνήσει με το συνταγματάρχη για να μην τον ενοχλήσει (disturb) σε αυτή τη δύσκολη περίοδο. Την επομένη, 21 Φεβρουαρίου, κι ενώ μαχητικά αεροσκάφη βομβάρδιζαν την Τρίπολη, οι υπουργοί Εξωτερικών στις Βρυξέλλες συζητούσαν το θέμα της παράνομης μετανάστευσης με αφορμή τα γεγονότα σε Τυνησία, Αίγυπτο και Λιβύη. Σύμφωνα με σχετικά δημοσιεύματα, οι υπουργοί Εξωτερικών εξέφρασαν την ανησυχία τους για τα γεγονότα στη Λιβύη αλλά και για την πιθανότητα δημιουργίας μεγάλου κύματος λαθρομεταναστών από τη Βόρεια Αφρική εάν ο κ. Καντάφι πραγματοποιήσει την απειλή του και διακόψει τη συνεργασία του με την ΕΕ στο ζήτημα της αντιμετώπισης παράνομων μεταναστών. Ο υπουργός Εξωτερικών της Ιταλίας, κ. Frattini, υποστήριξε ότι οι Ευρωπαίοι είναι ιδιαιτέρως ανήσυχοι από την απειλή εισβολής μεταναστών στην ΕΕ λόγω της αναταραχής (unrest) και προειδοποίησε ότι αν υπάρξει κενό εξουσίας στη Λιβύη, θα εισέλθουν στην Ευρώπη 300.000 Λίβυοι. Θέση που υιοθέτησε και η Μάλτα, τονίζοντας ότι η πιθανή πτώση του καθεστώτος Καντάφι θα έχει ως αποτέλεσμα την εισβολή μεταναστών από την Αφρική στην Ευρώπη. Ο δε κ. Berlusconi, σε σχετική δήλωσή του επισήμανε πως θα πρέπει «να είμαστε προσεκτικοί ώστε να μην δώσουμε την εντύπωση στον κ. Καντάφι ότι προσπαθούμε να εξαγάγουμε τη δημοκρατία μας». Η μοναδική φωνή λογικής ήρθε από τον Γερμανό αναπληρωτή υπουργό Εξωτερικών κ. Werner Hoyer, ο οποίος τόνισε πως η ΕΕ δεν θα πρέπει να υποκύπτει στους εκβιασμούς του κ. Καντάφι. Στη συζήτηση ενεπλάκη και η Frontex, διαβεβαιώνοντας τους υπουργούς ότι είναι σε θέση να χειριστεί το ζήτημα των μεταναστών.
Όπως αναφέρει σχετικό δημοσίευμα της European Voice της 24ης Φεβρουαρίου, «η απειλή της μαζικής μετανάστευσης περιπλέκει τη θέση της ΕΕ όσον αφορά την προοπτική της πτώσης του καθεστώτος Καντάφι».
***
Το μακελειό στη Λιβύη δεν οφείλεται αποκλειστικά στον Καντάφι. Η ΕΕ έχει ιστορικές ευθύνες: Τα όπλα αυτά με τα οποία ο Καντάφι δολοφονεί τους πολίτες του είναι όπλα που η Δύση του προμήθευσε, όχι εξαιτίας της γνωστής ανάγκης πώλησης όπλων, αλλά για κάτι χειρότερο… για να μετατραπεί σε θεματοφύλακας της ΕΕ και εγγυητής της «καθαρής» ταυτότητάς μας. Το ίδιο δε το καθεστώς του Καντάφι διατηρήθηκε στην εξουσία και επιβλήθηκε στους Λίβυους ακριβώς για να προστατεύει την Ευρώπη μας από τους «βρομιάρηδες Αφρικανούς», όπως τους αποκαλούσε ο Καντάφι. Και φυσικά η Ευρώπη συνειδητά καθυστέρησε να εμπλακεί και να αποτρέψει τις δολοφονίες των πολιτών, διότι συλλογιζόταν τα πιθανά επακόλουθα της πτώσης του Καντάφι: την εισβολή των λαθρομεταναστών. Και ήταν το μήνυμα-κραυγή που έστειλε στο BBC μια Ελληνίδα: Diana Gariany, from Athens, Greece, writes: “My father, who’s Libyan, is in Tripoli... I don’t know whether what I see on the news and what my father tells me is true... One thing I do know is that instead all of you to worry about the oil prices and the wave of refugees, you –the European Union and the United States– are sitting back and doing nothing to help the Libyans who are being killed”.
Έτσι επιβλήθηκε και το νέο εμπάργκο. Και κάποια στιγμή ο Καντάφι θα συλληφθεί και θα αντιμετωπίσει τις κυρώσεις… κι όλα θα τελειώσουν; Μάλλον. Όχι πως περιμένω να αποδοθούν ευθύνες στην ΕΕ. Αυτό όμως που ελπίζω είναι να καταλάβουμε, εμείς, οι πολίτες: Οι δολοφονίες των Λίβυων είναι οι πρώτες μαζικές δολοφονίες του 21ου αιώνα που επιτράπηκαν στο όνομα της Καθαρής Ευρωπαϊκής Ταυτότητας. Κι αυτό είναι κάτι που θα πρέπει τουλάχιστον να θυμόμαστε.
Μπορεί ο Καντάφι να ήταν κάθαρμα, αλλά ήταν το δικό μας κάθαρμα!
13°
