Λέγεται ότι σχεδιάζοντας την ηρωική έξοδο του Μεσολογγίου οι Έλληνες έπρεπε να λύσουν το πρόβλημα των βρεφών. Ήταν πολύ επικίνδυνο να τα πάρουν μαζί, καθώς ένα ανεξέλεγκτο κλάμα θα οδηγούσε στην αποκάλυψη αυτών που προσπαθούσαν να διαφύγουν. Λέγεται, λοιπόν, ότι οι μητέρες τότε πήραν μια σκληρή, για να δικά μας δεδομένα, απόφαση. Ανακοίνωσαν ότι, αν χρειαζόταν, θα σκότωναν τα μωρά τους! Τελικά αυτό δεν χρειάστηκε καθώς τα παιδιά κοιμήθηκαν με λάβδανο.
Η παραπάνω ιστορία ήρθε στο νου μου παρακολουθώντας τις πρόσφατες σκηνές στο λιμάνι του Πειραιά, όπου διαμαρτυρόμενος πρόσφυγας ταρακουνούσε με μανία και απειλούσε να πετάξει ένα βρέφος. Αλλά και στη συνέχεια από τις ψύχραιμες, έως ψυχρές, δηλώσεις της μητέρας του παιδιού, όπου σε σχετική ερώτηση πρόταξε την ανάγκη να ανοίξουν τα σύνορα (open the borders). Όταν δε η δημοσιογράφος ρώτησε για την υγεία του μωρού της, απάντησε με ένα απλό «είναι εντάξει» (it’s OK).
Η έννοια της παιδικής ηλικίας όπως και των δικαιωμάτων του παιδιού, όπως τις καταλαβαίνουμε και στη χώρα μας, είναι σχετικά σύγχρονες για το δυτικό κόσμο. Άλλωστε μόλις μετά το 12ο αιώνα η παιδοκτονία θεωρήθηκε δολοφονία στη χριστιανική Ευρώπη. Όμως, από το 1896, όταν ο Ανδρέας Καρκαβίτσας έγραφε στο Ζητιάνο για τον Μουτζούρη, το δεκαπεντάχρονο σακάτη από τον Άγιο Πέτρο, χωριό που φημιζόταν για τη «σακατοπαραγωγή» βρεφών και το «ζητιανοεμπόριο», έχουν περάσει κάτι παραπάνω από εκατό χρόνια.
Όσο και να σοκάρει το περιστατικό στον Πειραιά, άλλο τόσο θα πρέπει να μας υπενθυμίσει ότι με τους συνανθρώπους μας –πρόσφυγες και λαθρομετανάστες– που ζητούν καταφύγιο στην Ελλάδα, είτε για λίγο, είτε για πολύ, έχουμε και σημαντικές πολιτιστικές διαφορές. Έχουμε για παράδειγμα διαφορές στον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε τη θέση και το ρόλο των φύλων στην κοινωνική, οικονομική και οικογενειακή ζωή, αλλά και τη θέση των παιδιών. Ενώ πριν από εκατό χρόνια οι διαφορές αυτές ίσως ήταν πολύ μικρές, σήμερα είναι αρκετά μεγάλες.
Τα παραπάνω δεν έχουν θέση αξιολογικής κρίσης. Η κατανόησή τους όμως, πιστεύω, είναι σημαντική για τον πολιτικό σχεδιασμό που αφορά τη διαχείριση της προσφυγικής κρίσης και των προσφυγικών ροών. Αν οι πρόσφυγες θεωρούν τις ευρωπαϊκές χώρες ασφαλέστερο καταφύγιο, αν δε θέλουν να γυρίσουν πίσω στην Τουρκία ή αλλού, θα πρέπει να αντιληφθούν ότι συγκεκριμένες αξίες: ανθρωπιστικές, κοινωνικές και πολιτικές συμβάλλουν στη διαμόρφωση της εικόνας ευημερίας και ασφάλειας που έχουν. Με την προοπτική της μετεγκατάστασης και παραμονής χιλιάδων προσφύγων στις χώρες της Ευρώπης το να γίνουν κοινωνοί των αξιών αυτών είναι μάλλον το ζητούμενο. Αυτό όμως δεn γίνεται αν οι πρόσφυγες παραμένουν στοιβαγμένοι σε πρόχειρα στημένους αλλά «πανάκριβους» καθώς φαίνεται καταυλισμούς, αποκλεισμένοι από κάθε επαφή με τον πολιτισμό μας και τις αξίες του.
Αν θέλουμε να αποφύγουμε στο μέλλον φαινόμενα εξτρεμιστών με ευρωπαϊκό διαβατήριο, όπως είδαμε να συμβαίνει, η δημιουργία γκέτο, η στοχοποίηση, η περιθωριοποίηση και απομόνωση των προσφύγων δεν είναι σοφός οδηγός. Αυτό όμως ακριβώς γίνεται στη χώρα μας. Η κυβέρνηση με την παροιμιώδη ολιγωρία της και την ανικανότητα ανάπτυξης οποιουδήποτε σοβαρού σχεδίου διαχείρισης της προσφυγικής κρίσης μας φέρνει μπροστά σε εικόνες, εκ των τηλεοπτικών μας δεκτών όπως μας κατηγόρησε πρόσφατα και κορυφαίο στέλεχός της, όπου βασιλεύει η απελπισία και η παραπληροφόρηση. Άνθρωποι στοιβαγμένοι κατά χιλιάδες, χωρίς στοιχειώδεις συνθήκες υγιεινής και αξιοπρεπούς διαβίωσης, χωρίς κανένα σχεδιασμό για το μέλλον, απλά ζουν περιμένοντας…
Φαίνεται παράξενο για μια χώρα όπως η δική μας, η οποία δέχεται εκατομμύρια επισκέπτες κάθε χρόνο, να μη μπορεί να προσφέρει προσωρινό κατάλυμα σε 50.000 πρόσφυγες. Ότι δεν υπάρχουν δηλαδή, σε ολόκληρη τη χώρα 10.000 γειτονιές όπου οι οικογένειες των προσφύγων θα μπορούσαν να στήσουν το νοικοκυριό τους, είτε για τρεις μήνες, είτε για ένα χρόνο, είτε για περισσότερο.
Για να γίνει όμως αυτό θα πρέπει πρώτον η οικονομική βοήθεια για την προσφυγική κρίση να φτάσει στους ίδιους τους πρόσφυγες και δεύτερον ο σχεδιασμός να εστιάζεται στην ένταξη, έστω και προσωρινή, των προσφύγων στον κοινωνικό ιστό της χώρας. Μια σχετική οικονομική ανεξαρτησία των προσφύγων θα διασφαλίσει συνθήκες αξιοπρέπειας για τους ανθρώπους που δοκιμάζονται, θα τους δώσει την ευκαιρία να φροντίσουν σωστά τις οικογένειές τους, θα αποδυναμώσει τα φαινόμενα γκετοποίησης όπου είναι εύκολο να κυριαρχήσει η παραπληροφόρηση και η παραπλάνηση και θα δημιουργήσει συνθήκες ώστε οι άνθρωποι αυτοί να γνωρίσουν τη χώρα μας, τους ανθρώπους της και τις αξίες τους. Θα ήταν καλό να μελετήσουμε επιτυχημένες πρακτικές άλλων χωρών, όπως ο Καναδάς για παράδειγμα, που κατάφερε να ενσωματώσει χωρίς τριγμούς στην κοινωνία του δεκαπλάσιους μετανάστες από όσους έχουμε εμείς συμφωνήσει να φιλοξενήσουμε.
13°
