Η Ευρωπαϊκή Ένωση βρίσκεται αντιμέτωπη με μια τεράστια δομική κρίση. Μια κρίση αυτοπροσδιορισμού που, με αφορμή το προσφυγικό, βγήκε με ορμή στην επιφάνεια. Μια κρίση που αναδείχθηκε ήδη από το 2009, εντάθηκε τα προηγούμενα χρόνια, και έφτασε σε σημαία νευρικού κλονισμού για μεγάλο τμήμα των Ευρωπαίων ηγετών το περασμένο καλοκαίρι στις διαπραγματεύσεις ελληνικής κυβέρνησης κα θεσμών.
Στο πλαίσιο αυτό, έπρεπε να κατασκευαστεί μια δήθεν προσπάθεια προστασίας των κεκτημένων της ΕΕ και διαμόρφωσης ενός πλαισίου δήθεν σκληρών διαπραγματεύσεων με τη Μεγάλη Βρετανία για την επίτευξη μιας συμφωνίας που υποτίθεται ότι θα ήταν αμοιβαία επωφελής και, κυρίως, δηλωτική της μεγάλης προσπάθειας των γερασμένων και κουρασμένων ηγετών της ΕΕ για να διασώσουν το ταλαιπωρημένο και χωρίς έμπνευση και όραμα ευρωπαϊκό οικοδόμημα.
Τρία είναι τα στοιχεία που καταδεικνύουν πως η συμφωνία δεν έχει κανένα ουσιαστικό περιεχόμενο ή, καλύτερα, κανένα απολύτως ενδιαφέρον, ειδικά σε περίπτωση που οι Βρετανοί ψηφίσουν τον προσεχή Ιούνιο υπέρ της παραμονής στην ΕΕ. Το πρώτο είναι πως μέσα στον επόμενο χρόνο, μέχρι δηλαδή το τέλος του 2017, τα κοινοβούλια των κρατών-μελών θα πρέπει να ψηφίσουν και να εντάξουν στην εθνική τους νομοθεσία τη συμφωνία. Την ίδια στιγμή η Μεγάλη Βρετανία θα νομοθετεί σκληρότερα μέτρα για τα κοινωνικά επιδόματα των μεταναστών, εκείνων που ήδη βρίσκονται στη χώρα και εκείνων που θα καταφθάνουν. Με δεδομένο ότι η προσφυγική κρίση και η ασυνεννοησία εντός της ΕΕ για τον επιμερισμό των προσφύγων δεν προβλέπεται να έχει λυθεί επιτυχώς, είναι πολύ πιθανό αυτό που «απείλησε» η ελληνική κυβέρνηση να κάνει στις σχετικές συνομιλίες ΕΕ-Μεγάλης Βρετανίας, την άσκηση βέτο δηλαδή, να το επιχειρήσουν σε πρακτικό επίπεδο, μέσα από τις ψηφοφορίες στα εθνικά τους κοινοβούλια, πολλά άλλα κράτη-μέλη της ΕΕ. Μια τέτοια εξέλιξη θα μπλοκάρει τη συμφωνία όπως υπάρχει σήμερα.
Τι δεύτερο στοιχείο είναι πως το 2017 θα ξεκινήσει εντός της Ευρωζώνης η συζήτηση για την λεγόμενη «φορολογική ένωση» στην οποία η Μεγάλη Βρετανία, μολονότι εκτός Ευρωζώνης, έχει δεσμευθεί ήδη από το 2011 ότι θα συμμετάσχει εναρμονίζοντας την εθνική φορολογική της πολιτική με εκείνη της Ευρωζώνης. Γνωρίζοντας τους συσχετισμούς στο πεδίο της φορολογικής πολιτικής και τις τεράστιες δυσκολίες σύγκλισης που έχουν παρουσιασθεί μέχρι τώρα, όπως επίσης και το γεγονός ότι η Μεγάλη Βρετανία αναλαμβάνει την Προεδρία της Ευρωπαϊκής Ένωσης το δεύτερο εξάμηνο του 2017, φαίνεται εξαιρετικά δύσκολο όχι μόνο να συγκλίνει το Λονδίνο προς τις Βρυξέλλες, αλλά πλέον να επιβάλει και τους δικούς του όρους σε ένα ευρωπαϊκό περιβάλλον που δείχνει όλο και πιο αλλεργικό στη μεταφορά βαρών από τη φορολογία στην παραγωγικότητα και την ανάπτυξη. Το βρετανικό φορολογικό μοντέλο είναι εξαιρετικά ανταγωνιστικό και ευνοεί την επιχειρηματικότητα, σε αντίθεση με το μέσο ευρωπαϊκό που ενδιαφέρεται ως επί το πλείστων για τυφλή αύξηση των δημοσίων εσόδων. Και εδώ προβλέπεται μπλοκάρισμα το οποίο θα πάει ακόμη πιο πίσω την περιβόητη σύγκλιση που επιχειρείται εξισορροπητικά έναντι της ελλειμματικής νομισματικής πολιτικής.
Το τρίτο στοιχείο έχει να κάνει με την αναθεώρηση των Συνθηκών της ΕΕ με στόχο την περαιτέρω σύγκλιση, συζήτηση που θα ξεκινήσει το πιο πιθανό στα τέλη του 2017, αρχές του 2018. Τα βασικά χαρακτηριστικά της συμφωνίας ΕΕ-Μεγάλης Βρετανίας, όπως παρουσιάστηκαν τις προηγούμενες εβδομάδες, θα ξαναμπούν στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων και θα απαιτηθεί εκ νέου νομιμοποίηση από τα εθνικά κοινοβούλια, στο πλαίσιο βέβαια μια συνολικής αναθεώρησης. Μια διαδικασία που δεν θα ολοκληρωθεί σε λιγότερο από ένα χρόνο. Και κάπου εκεί εμφανίζεται και ένα παράλληλο ζήτημα: η προσπάθεια σύγκλισης της ΕΕ άπτεται της πρωτοβουλίας που θα αναλάβει ο στενός πυρήνας της Ευρωζώνης για μεγαλύτερη σύγκλιση και εντός της νομισματικής ένωσης. Και όπως αντιλαμβανόμαστε, μια τέτοια εξέλιξη δεν θα είναι καθόλου εύκολη και ομαλή στην υλοποίησή της, εάν και εφόσον η Ευρωζώνη υπάρχει όπως την γνωρίζουμε σήμερα, σε πνεύμα ακραίας λιτότητας και τυφλής εφαρμογής αντιπαραγωγικών πολιτικών.
Δεν εξετάσαμε καθόλου το σενάριο οι Βρετανοί να ψηφίσουν ενάντια στη συμφωνία στο προσεχές δημοψήφισμα. Όχι γιατί δεν το θεωρούμε πιθανό, αλλά γιατί η παραμονή της Μεγάλης Βρετανίας στην ΕΕ θα έχει πολύ μεγαλύτερο ενδιαφέρον για την ΕΕ συνολικά. Και κυρίως θα νοηματοδοτήσει ευρύτερες πολιτικές ομάδες και σχηματισμούς για να επιδιώξουν με μεγαλύτερη θέρμη τη θεσμική αλλαγή του ευρωπαϊκού οράματος.
15°
