Προσφάτως ο γενικός γραμματέας του Υπουργείου (Α)Παιδείας Χασάπης στην τηλεόραση του ΣΚΑΪ και ο Π. Καμμένος στο debate των πολιτικών αρχηγών υποστήριξαν ότι δεν θα υπάρξει κανένα πρόβλημα με τις ελλείψεις καθηγητών στην πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση και ότι έχει δρομολογηθεί η πρόσληψη περίπου 19.000 καθηγητών, ως επί το πλείστον αναπληρωτών.
Οι δηλώσεις αυτές δεν έχουν καμιά σχέση με την πραγματικότητα. Οι πραγματικές ελλείψεις σε εκπαιδευτικούς στην πρωτοβάθμια, δευτεροβάθμια εκπαίδευση και στα σχολεία ειδικής αγωγής ξεπερνούν κατά τις μετριοπαθέστερες εκτιμήσεις τις 20.000, αποτέλεσμα της πλήρους διαχειριστικής ανικανότητας που επέδειξε η κυβέρνηση και ειδικότερα η ηγεσία του Υπουργείου Παιδείας στο θέμα για ένα οκτάμηνο. (Για να γίνει αντιληπτό το χάος που επικρατεί υπενθυμίζω ότι η υπουργός υπολογίζει 20.000 ελλείψεις εκπαιδευτικών, ο γ.γ. Χασάπης 17.000, οι ομοσπονδίες των εκπαιδευτικών 21.000 και διάφοροι άλλοι κυβερνητικοί 25.000). Οι επαναστατικές εμμονές και ο σχεδιασμός αλλαγών που θα οδηγούσαν την εκπαίδευση δεκαετίες πίσω δεν τους άφησαν χρόνο για στοιχειώδη έστω υπηρεσιακό σχεδιασμό. Επιπλέον, στα πλαίσια των κομματικών διευκολύνσεων και συναλλαγών με τους «πελάτες» του κόμματος, αύξησαν τους αποσπασμένους εκπαιδευτικούς κατά τριακόσιους (300) περίπου σε διάφορους φορείς του Υπουργείου Παιδείας και ακύρωσαν και τις ελάχιστες προγραμματισμένες συγχωνεύσεις σχολείων.
Θυμίζω ότι κάθε χρόνο οι προσλήψεις αναπληρωτών καθηγητών ξεκινούσαν το αργότερο την 1η Σεπτεμβρίου. Φέτος δεν έχει ακόμη προσληφθεί κανείς. Τι θα συμβεί λοιπόν;
1. Η υπουργός ανακοίνωσε ότι έχει εξασφαλίσει μέσω ΕΣΠΑ την πρόσληψη 12.000 αναπληρωτών εκπαιδευτικών. Προσφιλής τακτική και των προηγουμένων ηγεσιών του υπουργείου, να χρησιμοποιούν με διάφορα τρικ παρανόμως κονδύλια του ΕΣΠΑ για να προσλαμβάνουν εκπαιδευτικούς για το βασικό πρόγραμμα. Η αλήθεια είναι όμως ότι μόνο στα ολοήμερα σχολεία, στην ειδική αγωγή και σε κάποια προγράμματα που προάγουν την καινοτομία καταρχήν επιτρέπεται να χρησιμοποιηθούν κοινοτικά χρήματα, δεδομένου ότι σύμφωνα με τον σχεδιασμό τους αναπτύσσουν νέες δραστηριότητες και εκπαιδευτικές καινοτομίες. Λεπτομέρεια βεβαίως για το υπουργείο αποτελεί το ότι ελλείψεις προσωπικού δεν έχουν μόνο τα ολοήμερα αλλά και τα υπόλοιπα πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια σχολεία. Στα υπόλοιπα δεν επιτρέπονται προσλήψεις μέσω ΕΣΠΑ. Βεβαίως, θα μπορούσε το υπουργείο να μεταφέρει όλους τους καινούργιους αναπληρωτές δασκάλους στα ολοήμερα σχολεία και να μεταφέρει τους μονίμους από αυτά για να καλύψει τις ανάγκες των υπόλοιπων δημοτικών, κάτι τέτοιο όμως προϋποθέτει ότι θα καμφθούν οι αντιρρήσεις των υπό μεταφορά εκπαιδευτικών, ενώ συγχρόνως απαιτεί χρονοβόρο, δύσκολο και εξαιρετικά λεπτομερή σχεδιασμό ο οποίος είναι αδύνατον να επιτευχθεί σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα. Για την οικονομία της συζήτησης δεχόμαστε πάντως ότι θα επιτύχουν το αδύνατον και θα καλυφθούν 12.000 θέσεις εκπαιδευτικών.
2. Το Γενικό Λογιστήριο του Κράτους ενέκρινε ακόμη 2.000 θέσεις εκπαιδευτικών με χρηματοδότηση από τον Προϋπολογισμό του Υπουργείου Παιδείας και άντε να βρούμε και 1.000 ακόμη θέσεις αναπληρωτών από τα κενά που δημιουργούνται από τις άδειες άνευ αποδοχών εκπαιδευτικών, όπως ανακοίνωσε προσφάτως ο γ.γ. Χασάπης.
Με όλα αυτά και υπό ιδανικές συνθήκες (που δεν συντρέχουν στην περίπτωσή μας) φτάσαμε στις 15.000. Μπορούμε να μάθουμε πώς θα καλυφθούν οι υπόλοιπες 6.000 έως 8.000 θέσεις εκπαιδευτικών; Βρισκόμαστε στις 11 Σεπτεμβρίου 2015 και δεν έχει ολοκληρωθεί η τεχνική επεξεργασία του αιτήματος του Υπουργείου Παιδείας προς το Γενικό Λογιστήριο του Κράτους για την έγκριση κονδυλίων πρόσληψης 6.000 επιπλέον εκπαιδευτικών. Άλλωστε μια τέτοια διαδικασία θα διαρκέσει τουλάχιστον δύο μήνες και με εξαιρετικά αμφίβολο αποτέλεσμα. Το πλέον σίγουρο είναι ότι το ΓΛΚ, για λόγους αποκλειστικά δημοσιονομικούς και υπό την αυστηρή επιτήρηση των Θεσμών, δεν πρόκειται να εγκρίνει στην καλύτερη περίπτωση περισσότερες από 2.000 προσλήψεις. Επομένως, κι αν όλα πάνε καλά, στα μέσα ή στο τέλος Νοεμβρίου οι ελλείψεις εκπαιδευτικών στα σχολεία θα κυμαίνονται μεταξύ 5.000 με 7.000. Το πρόβλημα θα είναι εντονότατο σε όλο το νησιωτικό τόξο, από τη Σαμοθράκη έως την Κέρκυρα. Προβλήματα θα υπάρξουν ακόμη στην Αττική, στην Ήπειρο, στην Πελοπόννησο και στη Θράκη.
Ενώπιον του αδιεξόδου η επομένη κυβέρνηση θα αναγκαστεί να πράξει για τη νέα σχολική χρονιά σωρευτικά τα ακόλουθα:
- να αυξήσει τον αριθμό των μαθητών και να περιορίσει τον αριθμό των σχολικών τμημάτων
- να προσλάβει εκπαιδευτικούς μόνο των κυρίων ειδικοτήτων (μαθηματικούς, φιλολόγους, φυσικούς) και
- να περιορίσει τον αριθμό των ολοήμερων σχολείων.
Η αρνητική επίπτωση στο εκπαιδευτικό αποτέλεσμα θεωρείται σε κάθε περίπτωση δεδομένη. Υπεύθυνη για την κατάσταση αυτή είναι η κυβέρνηση Τσίπρα που προτίμησε να εξαντλήσει το όριο των 15.000 προσλήψεων στο Δημόσιο το 2015 με ρουσφετολογικές προσλήψεις ημετέρων «πελατών» (επαναλειτουργία ΕΡΤ, διοικητικοί ΑΕΙ, καθαρίστριες, σχολικοί φύλακες κ.ο.κ.), αγνοώντας τις ανάγκες νευραλγικών τομέων του δημοσίου τομέα και κυρίως της εκπαίδευσης και της υγείας.
Η επόμενη κυβέρνηση, η οποία θα έχει έτσι κι αλλιώς πολλή δουλειά να την περιμένει στα εκπαιδευτικά ζητήματα, θα πρέπει να αντιμετωπίσει και τις αιτίες των ελλείψεων προσωπικού στην εκπαίδευση. Όσο κι αν ακούγεται αντιφατικό, η αλήθεια είναι ότι το εκπαιδευτικό προσωπικό της χώρας, εάν κατανεμηθεί σωστά, επαρκεί και με το παραπάνω για την κάλυψη των αναγκών των σχολικών μονάδων. Οι κύριες αιτίες των ελλείψεων, που παρατηρούνται κάθε χρόνο και με μεγάλη οξύτητα φέτος, είναι η εσφαλμένη κατανομή του εκπαιδευτικού προσωπικού και ο πληθωρισμός των σχολικών μονάδων. Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία, στην Ελλάδα κάθε εκπαιδευτικός αντιστοιχεί σε λιγότερους από 10,5 μαθητές –όταν ο μέσος όρος των χωρών του ΟΟΣΑ ξεπερνά τους 12–, ενώ υπάρχουν περιοχές της χώρας με μεγάλο πλεόνασμα εκπαιδευτικών (Μακεδονία, Θεσσαλία) και περιοχές με τεράστια κενά (νησιά). Την ίδια στιγμή, η Ελλάδα κατατάσσεται πρώτη μεταξύ όλων των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης στον αριθμό των σχολικών μονάδων κατ’ αναλογία πληθυσμού (πάνω από 14.000) και πρώτη μεταξύ όλων των χωρών του ΟΟΣΑ με 114 ειδικότητες εκπαιδευτικών όταν ο μέσος όρος δεν ξεπερνά τις 36.
Οι πρόνοιες του τελευταίου Μνημονίου θα είναι και στα εκπαιδευτικά θέματα ο καθοδηγητής της νέας κυβέρνησης. Πιο συγκεκριμένα, η νέα Συμφωνία Διάσωσης της χώρας υποχρεώνει την Ελλάδα, στο πλαίσιο της επικαιροποίησης της αξιολόγησης του εκπαιδευτικού της συστήματος που διενήργησε ο ΟΟΣΑ το 2011, να καταρτίσει εκπαιδευτικό σχέδιο δράσης, το οποίο θα υποβάλλει στους Θεσμούς το αργότερο μέχρι τον Μάιο του 2016. Για την εκπόνηση του σχεδίου αυτού η επόμενη κυβέρνηση θα εργαστεί σε συνεργασία με τον ΟΟΣΑ και ειδικούς διεθνείς εμπειρογνώμονες, σύμφωνα πάντοτε με τις βέλτιστες πρακτικές της ΕΕ για την ποιοτική αναβάθμιση και αλλαγή των δομών όλων των βαθμίδων του εκπαιδευτικού μας συστήματος.
Οι μεταρρυθμίσεις αυτές, εφόσον υλοποιηθούν, θα επιτρέψουν μεταξύ άλλων την αξιοποίηση των ανθρώπινων πόρων της εκπαίδευσης, θα μετατρέψουν το εκπαιδευτικό σύστημα από σύστημα μηδενικής επιλογής σε σύστημα πολλαπλών επιλογών, προς όφελος των γονέων και των μαθητών, και θα βελτιώσουν σημαντικά το εκπαιδευτικό αποτέλεσμα, στοιχείο αναγκαίο εκτός των άλλων και για την ανταγωνιστικότητα της χώρας.
* Ο Τάσος Αβραντίνης είναι αντιπρόεδρος της Δράσης και υποψήφιος με το Ποτάμι στην Α΄ Περιφέρεια Πειραιώς και Νήσων.
13°
