Τελικά είμαστε ό,τι ψηφίζουμε; Η απάντηση στο ερώτημα αυτό δεν είναι εύκολη, όσο κι αν μοιάζει. Ένα σχόλιο-υστερόγραφο βασισμένο σε μετρήσεις μεταξύ της πρώτης και δεύτερης Κυριακής των αυτοδιοικητικών εκλογών φανερώνει παραμέτρους που έκριναν τελικά το αποτέλεσμα, αλλά στις περισσότερες των περιπτώσεων οι πολιτικοί σχηματισμοί τις αγνόησαν. Άλλωστε το ζητούμενο για τα κόμματα ήταν να «αποδείξουν» ότι κέρδισαν τις εκλογές. Είναι όμως έτσι;
Μια άλλη εικόνα από αυτήν που τελικά επικράτησε σε επίπεδο εντυπώσεων προκύπτει από έρευνα των εκλογών για τα κριτήρια και τις «κρυφές γωνίες» των αποτελεσμάτων. Ας σταθούμε για λίγο στην πρώτη Κυριακή των εκλογών, στην πιο «πολιτικοποιημένη» αναμέτρηση που έγινε στην περιφέρεια της Αττικής, στη μεγαλύτερη της χώρας. Στο ερώτημα «πότε αποφασίσατε τι θα ψηφίσετε», τα αποτελέσματα είναι ανάγλυφα στον πίνακα 1.
Ιδού λοιπόν τα αποκαλυπτήρια. Μόλις ο ένας στους δύο ψηφίζει κατασταλαγμένος από καιρό – όπως δηλαδή ψηφίζαμε κάποτε... Αντίθετα, οι δύο στους τρεις (30%) αποφάσισαν την τελευταία εβδομάδα και από αυτούς οι μισοί λίγο πριν από την κάλπη. Είναι αυτοί που με τον πρωινό τους καφέ ζύγισαν πρώτον αν θα πάνε να ψηφίσουν ή όχι και δεύτερον τι και ποιον θα ψηφίσουν. Πολύ ρευστό κοινό για να θεωρείται πλέον δεδομένο...
Ως γνωστόν, πολλοί, πάρα πολλοί τελικά αποφάσισαν να απέχουν και αυτό είχε τη σημασία του ιδιαίτερα την πρώτη Κυριακή των εκλογών, που, υποτίθεται, το νόημα της ψήφου ήταν και πιο πολιτικό λόγων των επιλογών των κομμάτων – ο Γ. Παπανδρέου είχε θέσει δίλημμα εκλογών και ο Α. Σαμαράς ήταν κάθετος κατά του μνημονίου. Οι λόγοι της αποχής είναι αποκαλυπτικοί στον πίνακα 2.
Εδώ αναδεικνύεται η βαθύτερη –και η πιο διαχρονική– αιτία της αποχής, που ολοφάνερα είναι ευθέως ανάλογη με την κρίση που περνούν τα κόμματα γενικότερα. Η άρνηση είναι θεμελιακή για το υπάρχον πολιτικό σύστημα και άκρως ανησυχητική, όσο τα κόμματα δεν παίρνουν το μήνυμα.
Τι έγινε, όμως, τελικά την πρώτη Κυριακή; Πόσο επηρέασαν αυτούς που προσήλθαν στις κάλπες το δίλημμα του πρωθυπουργού «ψήφος εμπιστοσύνης στην κυβέρνηση ή εκλογές» ή ο αγώνας κατά του μνημονίου που έκανε το σύνολο σχεδόν των κομμάτων της αντιπολίτευσης; Οι απαντήσεις των ψηφοφόρων, μετά την κάλπη, εκπλήσσουν.
Κριτήρια επιλογής Α΄ γύρου
Το πρόσωπο του υποψηφίου 43,8%
Το κόμμα που τον υποστηρίζει 27,8%
Ψήφος δυσαρέσκειας 12,6%
Ψήφος κατά του μνημονίου 12,7%
Ψήφος υπέρ της σταθερότητας 3,1%
{Πίνακας 3, πηγή MARC}
Τα «διλήμματα των διλημμάτων» καταλαμβάνουν τις δύο τελευταίες θέσεις στις προτιμήσεις όλων όσοι προσήλθαν στις κάλπες. Φαίνεται πως τα πρόσωπα –και εμμέσως τα αυτοδιοικητικά κριτήρια– έπαιξαν σοβαρό ρόλο ακόμα και στη «μητέρα των μαχών», στην περιφέρεια Αττικής. Σε κάθε περίπτωση η «κομματική ψήφος» εμφανίζει σημάδια έντονης κρίσης.
Η ανάγνωση των δεδομένων του πρώτου γύρου επέβαλε μια πολιτική αποφόρτιση ενόψει του δεύτερου. Η κυβέρνηση «διάβασε» το μήνυμα και έσπευσε να δώσει αυτοδιοικητικά χαρακτηριστικά στην κάλπη, την ώρα που η ΝΔ εξακολούθησε τον «ανένδοτο» κατά του μνημονίου. Τι μέτρησε τελικά;
Ερμηνεία ψήφου Β΄ γύρου
Υπέρ του καταλληλότερου υποψηφίου 63,2%
Κατά του μνημονίου 23,3%
Δυσαρέσκεια/διαμαρτυρία 10,3%
Κομματικά 3,2%
{Πίνακας 4, πηγή MARC}
Με βάση αυτή την ερμηνεία, ιδού ποια κριτήρια επικράτησαν στην τελική αναμέτρηση Σγουρού-Κικίλια.
Κριτήρα επιλογής υποψηφίου
Γ. Σγουρός Β. Κικίλιας
Το πρόσωπο/ικανότητες υποψηφίου 59,4% 35,1%
Το κόμμα που τον υποστηρίζει 23,7% 41,3%
Δεν θέλω τον «άλλον» 15,6% 20,4%
Άλλο 1,2% 3,2%
{Πίνακας 5, πηγή MARC}
Επιβεβαιώθηκε δηλαδή πως μέτρησε η ικανότητα του κάθε υποψηφίου να διοικήσει την περιφέρεια Αττικής και εκεί νίκησε κατά κράτος ο Γ. Σγουρός. Τα έντονα κομματικά χαρακτηριστικά στα κριτήρια ψήφισης του Β. Κικίλια δεν μπόρεσαν να αντισταθμίσουν τη βασική διαφορά. Ούτε επίσης η αρνητική ψήφος κάποιων ψηφοφόρων για το πρόσωπο του άλλου.
Από τους πολίτες της Αττικής που επέλεξαν να ψηφίσουν –θυμίζουμε ότι η αποχή στην περιφέρεια έφτασε στο 45%– και αν εξαιρέσουμε το 9% περίπου που ψήφισε άκυρο/λευκό, το προφίλ του ψηφοφόρου περιγράφεται ως εξής: Αναποφάσιστος συχνά μέχρι το τέλος, απογοητευμένος από τα πολιτικά κόμματα, με δυσπιστία στις πολιτικές τους προτάσεις, επιλέγει τελικά να επιλέξει υποψήφιο με αυτοδιοικητικά και προσωπικά κριτήρια. Είναι ένα ερώτημα αν το προφίλ αυτό θα κυριαρχήσει ή αν τα κόμματα, έστω και τώρα, μπορούν να βρουν διόδους επικοινωνίας με ένα κοινό που δεν τα παρακολουθεί...
