Όταν ένα επαγγελματικό ταξίδι σε ξεναγεί κανονικότατα στο Λονδίνο.
Αυτό που έχει σημασία σε ένα ταξίδι δεν είναι πόσο χρόνο έχεις ή τι ξεναγήσεις έχεις κλείσει. Αυτό που έχει σημασία είναι να πιάσεις τον αέρα της πόλης σε κάθε λεπτό.
Στο μισάωρο διάλειμμα από το meeting όταν βγεις από την αίθουσα για λίγο αέρα, όταν περπατάς για το σημείο συνάντησης και κοντοστέκεσαι στους μουσικούς του δρόμου ή στα γραφικά μαγαζιά που μόλις που προλαβαίνεις να τα προσέξεις και να τα φωτογραφίσεις.
Αλλά μήπως και στην καθημερινή ζωή στην πόλη μας δεν είναι έτσι; Καθημερινά περνάνε δίπλα μου τέτοιες στιγμές.
Soho & Covent Garden
«Λία είσαι στο Λονδίνο; θα χαρώ να σε συναντήσω για καφέ», ήρθε μήνυμα στο Messenger από την Κατερίνα. Η Κατερίνα κατάγεται κι αυτή από την ιδιαίτερη πατρίδα μου το Σαραντάπορο και τα τελευταία χρόνια ζει στο Λονδίνο.
Το ραντεβού κανονίστηκε άμεσα στην πλατεία Piccadily Circus κοντά στην Ύπατη Αρμοστεία της Κύπρου στο ΗΒ στην οποία εργάζεται η Κατερίνα. Ο καφές βέβαια έγινε πρώτα βόλτα και ξενάγηση στο Soho και μετά μπύρα.
Οι περισσότεροι γνωρίζουμε το Soho ως μια περιοχή διασκέδασης όπου παλαιότερα φιλοξενούσε οίκους ανοχής και ιερόδουλες. Ήδη από τη δεκαετία του ‘50 οι οίκοι ανοχής έδωσαν τη θέση τους σε νυχτερινά μαγαζιά και σε εναλλακτικούς καλλιτέχνες - δημιουργούς. Ακόμη παλαιότερα, το 17ο αιώνα το Soho ήταν εξοχή και ήταν μια περιοχή που η βασιλική αυλή χρησιμοποιούσε για κυνήγι. Θυμίζω ότι «Soho» είναι κραυγή των κυνηγών.
Απόγευμα Δευτέρας και οι δρόμοι στο Soho είναι γεμάτοι από Λονδρέζους που μόλις έχουν τελειώσει με τις επαγγελματικές τους υποχρεώσεις και έχουν βγει για την καθιερωμένη μπύρα μετά. Όλη η περιοχή ανάμεσα στην Oxford Street και Τrafalgar Square και τις Regend Street και Charing Cross Street, σφύζει από Λονδρέζους αλλά και επισκέπτες για ψώνια και διασκέδαση.
Καθόμαστε σε μια όμορφη γωνιακή pub και η Κατερίνα μου μιλάει για τη ζωή της στο Λονδίνο. Για τους Έλληνες και Κύπριους φίλους της, για το πόσο εύκολο είναι από εδώ να ταξιδέψεις αλλά και τις δυσκολίες όπως αυτές του να έχεις και να μπορείς να πληρώνεις ένα αξιοπρεπές σπίτι στο Λονδίνο και την υγειονομική περίθαλψη. Η συζήτηση βέβαια δεν γίνεται να μην έρθει και στα της χώρας μας, στις εκλογές, στο όμορφο χωριό μας, στο παρελθόν, σε στιγμές. Νοσταλγία.
Φεύγοντας από την pub περπάτησα πάλι μέσα στους όμορφους δρόμους. Τον πεζόδρομο Cecil Court, που υπήρξε το κέντρο της πρώτης βρετανικής κινηματογραφικής βιομηχανίας με τις γραφικές προσόψεις των καταστημάτων που δεν έχουν αλλάξει εδώ πολλά χρόνια. Την Charing Cross Street, με τα χαρακτηριστικά βιβλιοπωλεία και την Berwick Street γεμάτη χρώματα, μυρουδιές, φαγητά απ’ όλο τον κόσμο δίπλα σε δισκοπωλεία με δυσεύρετα βινύλια. Την Gerrard Street στην China Town, την ιστορική Carnaby Street σύμβολο της ποπ κουλτούρας και του Λονδίνου τις δεκαετίες του 60 και του 70, τη Soho Square καθώς και τη πολυσύχναστη Lester Square και το West end που είναι η περιοχή με τα θέατρα του Λονδίνου. Από το West End μπήκα στο Covent Garden. Γραφικά δρομάκια, καλλιτέχνες του δρόμου, καταστήματα μόδας, η Βασιλική Όπερα και μια όμορφη πλατεία με μικρά εστιατόρια και καφέ.
Cannary Wharf
Τη δεύτερη μέρα τελειώνοντας την επαγγελματική μου υποχρέωση είχα κλείσει ραντεβού με την ανιψιά μου - κόρη πρώτης μου ξαδέρφης, τη Στεργιανή ή Σάντζι όπως τη φωνάζουν η Άγγλοι φίλοι της γιατί πως να πουν το Στεργιανή - στο Canary Wharf όπου εργάζεται. Πήγα εύκολα και γρήγορα με το μετρό και μόλις ανέβηκα από το σταθμό την κυλιόμενη σκάλα βρέθηκα πραγματικά σε έναν άλλο κόσμο. Ουρανοξύστες παντού με πινακίδες στην κορυφή τους όπως JP Morgan, Reuters, HSBS, City κτλ, εδώ είναι το οικονομικό κέντρο του Λονδίνου. Η Στεργιανή δουλεύει στην Barclays και είχαμε δώσει ραντεβού στην είσοδο - του κτιρίου θα έγραφα - αλλά ας πω ουρανοξύστη... Εδώ κανένα κτίριο δεν το λες απλά κτίριο. Περπατούσα και είχα την αίσθηση ότι βρίσκομαι σε εσωτερικό χώρο και όχι εξωτερικό. Όλα καθαρά και τακτοποιημένα, δέντρα και γκαζόν κουρεμένα, συντριβάνια που θυμίζουν λίγο αυτά τα μικρά που τα παίρνουμε για φενγκ σούι και εσωτερική διακόσμηση στο σπίτι μας.
Κι ένας αστικός κήπος που βρίσκεται πέντε ορόφους πάνω από το σιδηροδρομικό σταθμό, στον τελευταίο όροφο του Crossrail Place ο οποίο ενώνει το Canary Wharf με τη γειτονιά Poplar. Εδώ ήταν ο τόπος όπου έφταναν τα φορτία με τα εξωτικά φυτά από τα διάφορα μέρη του κόσμου, η αποβάθρα της Δυτικής Ινδίας. Γι αυτό και σήμερα εδώ έχουν φυτευτεί μεγάλης ποικιλίας εξωτικά φυτά και η οροφή του μοιάζει με θερμοκήπιο.
Και πάλι ήταν η ώρα που οι εργαζόμενοι σε όλη αυτή την περιοχή μόλις σχολούσαν και γέμιζαν τα κομψά wine bar και club ενώ έβλεπες άλλους να ξεφορτώνονται τα κοστούμια τους, να φοράνε αθλητική ενδυμασία και να ξεκινάνε τη διαδρομή μέχρι το σπίτι τους κάνοντας jogging. Αυτοκίνητα ελάχιστα αλλά οι δρόμοι ήταν γεμάτοι από ποδήλατα τελευταίας τεχνολογίας, ηλεκτρικά πατίνια, σκηνικό λίγο σαν ταινία επιστημονικής φαντασίας για όσους ζούμε εδώ στην Ελλάδα.
Περπατάμε με τη Στεργιανή και με ξεναγεί. Ο ουρανοξύστης One Canada Square είναι ο πιο εντυπωσιακός της περιοχής ενώ στο πάρκο Canada Square το καλοκαίρι γίνονται συναυλίες ακόμη και άμμο φέρνουν και παίζουν beach volley ενώ το χειμώνα λειτουργεί παγοδρόμιο.
Πραγματικά το Living or working in Canary Wharf είναι μια πρόκληση. Δύσκολο να μην γοητευτεί κάποιος από αυτή τη διαφορετικότητα. Θεωρείται από τα πιο πετυχημένα master plan στον κόσμο και χρειάστηκαν περίπου 30 χρόνια για τον σχεδιασμό και την κατασκευή του. Το σχέδιο ήταν να φιλοξενήσει μεγάλης έκτασης επαγγελματικούς χώρους του χρηματοπιστωτικού τομέα. Εντοπίστηκαν οι οικοδομικές τοποθεσίες, δημιουργήθηκε ένα σημαντικό δίκτυο δημόσιων συγκοινωνιών, προβλέφθηκαν οι χρήσεις του δημόσιου χώρου και σχεδιάστηκαν σε συνεργασία με καλλιτέχνες με στόχο τη μοναδικότητά τους.
Στο τέλος της βόλτας καθόμαστε σε ένα όμορφο εστιατόριο για φαγητό. Η Στεργιανή μόνο δουλεύει εδώ. Τα ενοίκια, πόσο μάλλον η αγορά ενός σπιτιού εδώ απαιτεί ποσά που σε εμάς τους κοινούς θνητούς μας προκαλούν ζάλη. Πρόσφατα μετακόμισε σε προάστιο του Λονδίνου και η καθημερινή διαδρομή της για τη δουλειά είναι περίπου μία ώρα. Μία φορά τη βδομάδα η εταιρία της δίνει τη δυνατότητα να εργάζεται από το σπίτι.
Notting Hill
Στην Ελλάδα μάλλον μάθαμε όλοι το Notting Hill από την ταινία «Μια βραδιά στο Νότινγκ Χιλ», στην οποία πρωταγωνιστούν ο Hugh Grant και η Julia Roberts. Σήμερα θεωρείται ιδανικό μέρος για να ζει κάποιος αλλά δεν ήταν πάντα έτσι. Στα μέσα του 20ού αιώνα κατοικούνταν κυρίως από φτωχούς μετανάστες. Ήταν μια κακόφημη γειτονιά με ναρκωτικά, εγκληματικότητα και ρατσιστικές επιθέσεις. Όλα άλλαξαν στη δεκαετία το 1960 όταν προς τιμήν των κατοίκων που κατάγονταν από τα νησιά της Καραϊβικής ξεκίνησε να διοργανώνεται εκεί το καρναβάλι του Notting Hill. Και κάπως έτσι η συνοικία έγινε μόδα.
Αυτή τη μόδα ήρθα κι εγώ να συναντήσω που προφανώς μετά και την ταινία ενισχύθηκε ακόμη περισσότερο. Αναζήτησα το “The Notting Hill Bookshop” όπου ο άσημος ιδιοκτήτης ταξιδιωτικού βιβλιοπωλείου Γουίλ Θάκερ γνώρισε και ερωτεύτηκε τη διάσημη Αμερικανίδα ηθοποιό Άννα Σκοτ και τη γνωστή μπλε πόρτα του σπιτιού του Γουίλ που μοιράζονταν με τον συγκάτοικό του Σπάικ.
Παρατηρώ ότι εδώ υπάρχει η αίσθηση της γειτονιάς. Εδώ μοιάζουν όλα να κινούνται πιο χαλαρά και δε χορταίνω να φωτογραφίζω τα χρωματιστά κτίρια. Μόλις αποτυπώσω με το φακό ένα κτίριο το οποίο μου φαίνεται το καλύτερο απ'όσα έχω δει, αμέσως στα επόμενα βήματα στην επόμενη γωνία, συναντώ κάποιο άλλο το οποίο νομίζω ότι επισκιάζει το προηγούμενο και πάει λέγοντας. Στο μυαλό μου έρχεται η μελωδία του “She” που ο Elvis Costello ερμήνευσε για το soundtrack της ταινίας.
She, who always seems so happy in a crowd
Whose eyes can be so private and so proud
No one's allowed to see them when they cry
She may be the love that cannot hope to last
May come to me from shadows in the past
That I remember 'till the day I die
She maybe the reason I survive
The why and wherefore I'm alive
The one I'll care for through the rough in many years
Στην αγορά Portobello βρήκα όμορφα ρούχα γνωστών brands από 10 λίρες μα κυρίως σπάνια αντικείμενα διακόσμησης, κοσμήματα, δερμάτινα είδη, παλιές βαλίτσες, παλιές φωτογραφικές μηχανές, καπέλα, ρολόγια, παιχνίδια, παλιές φωτογραφίες, παλιές αφίσες, κ.α. Αναζήτησα στην οδό Golborne Gardens τον αριθμό 8 όπου βρίσκεται το κατάστημα Rellik, ένα από τα καλύτερα μαγαζιά παγκοσμίως για vintage shopping. Κι αφού ψώνισα πράγματα που σίγουρα δε θα έβρισκα στην Ελλάδα και κουράστηκα από το περπάτημα αποφάσισα να φάω στο ταιλανδέζικο εστιατόριο "Brown Rice" που το είχα εντοπίσει στη βόλτα. Έχει έναν πλούσιο μπουφέ από τον οποίο μπορείς να δοκιμάσεις τα πάντα και να ξαναγεμίσεις το πιάτο σου με ότι σου άρεσε πληρώνοντας μόνο 8,95 λίρες.
Η βραδιά μου κατέληξε στην ιστορική pub Portobello Star όπου ένας νεαρός με την ωραία φωνή του και την κιθάρα του ερμήνευε τραγούδια όπως το "Get back" των Beatles και χρειάστηκε και μια δεύτερη μπύρα India Pale Ale πριν παρθεί η απόφαση για επιστροφή με το μετρό στο ξενοδοχείο.
Hyde Park
Μετά από ένα ολόκληρο πρωινό σε δύο μουσεία, το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας και το Μουσείο Επιστημών δηλαδή απόγευμα σχεδόν, η προοπτική της βόλτας στο Hyde Park ήταν η καλύτερη ιδέα. Όσο για τα δύο παραπάνω Μουσεία, το πρώτο μπορεί να έχει την τόσο εντυπωσιακή Hintze Hall με τον αιωρούμενο σκελετό γαλάζιας φάλαινας αλλά το δεύτερο μου προξένησε πολύ μεγαλύτερο ενδιαφέρον. Όχι μόνο γιατί φιλοξενεί την σεληνάκατο Eagle που προσεδαφίστηκε στο φεγγάρι το 1969 αλλά γιατί πραγματικά εκεί βλέπει κανείς την εξέλιξη των επιστημών και της τεχνολογίας και την επίδρασή τους στην καθημερινότητά μας.
Μπήκα στο πάρκο από την Exhibition Road εκεί όπου η λίμνη Serpentine χωρίζεται στα δύο καθώς η μισή είναι στο Hyde Park και η άλλη μισή στους Κήπους του Kensington. Λίγο πιο κάτω αριστερά το Princess Diana Memorial Fountain ένα ήσυχο συντριβάνι 210 μέτρων, εις μνήμη της πριγκίπισσας Νταϊάνα.
Περπατούσα στο πάρκο παρέα με μια τόσο γνώριμη και οικεία αίσθηση. Μεγάλωσα στο Μόναχο και το σπίτι μας ήταν κοντά στο ανάλογο αστικό πάρκο του Μονάχου τον Αγγλικό Κήπο. Εικόνες γνώριμες από την παιδική μου ηλικία: Κάποιοι απολάμβαναν τη βόλτα στη λίμνη με ποδήλατα νερού, άλλοι μια μπύρα ή έναν καφέ στα όμορφα μαγαζιά γύρω από τη λίμνη, κόσμος που απλά περπατούσε, έκανε πικ νικ, ιππασία, ποδηλασία, ηλιοθεραπεία στις σεζ λογκ που νοικιάζοναι για 1,80 λίρες την ώρα ή απλά διέσχιζε το πάρκο για να πάει στον προορισμό του.
Αναζήτησα την Speakers’ Corner, τη "γωνιά του ομιλητή", μια ιστορική γωνιά. Από το 1855 πολλοί άνθρωποι έχουν μιλήσει εδώ ανάμεσά τους οι: Winston Churchill, George Orwell, Karl Marx και George Bernard Shaw. Από το 1982 εργάτες, πολιτικοί, ιδεολόγοι, συγγραφείς, λογοτέχνες βρήκαν σ’ αυτή τη γωνιά βήμα να μιλάνε με πλήρη ελευθερία λόγου, για κάθε θέμα. Αρκεί να σέβονται την αντίθετη άποψη και ομιλία τους να μην ξεπερνά τα δέκα λεπτά. Ανεβαίνουν σε ένα σκαμνάκι, μιλάνε και όσοι θέλουν τους παρακολουθούν και συζητάνε μετά. Φυσικά υπάρχουν και πολλοί γραφικοί, προφήτες κτλ. Κανείς δεν ενοχλείται ούτε τους χλευάζει γιατί αυτό είναι ελευθερία λόγου.
Βγήκα από το πάρκο από τη Marble Arch, την είσοδο που σχεδίασε ο John Nash το 1828 ως είσοδο στο Παλάτι του Μπάκιγχαμ. Αργότερα μετακινήθηκε στο πάρκο όταν η Βασίλισσα Βικτώρια επέκτεινε το παλάτι. Φεύγοντας αναζήτησα στην Green Street τον αριθμό 57. Εκεί βρίσκεται το σπίτι που μοιράστηκαν το 1963 τα τέσσερα μέλη των Beatles.
Greenwich
Kαι σ'αυτό το ταξίδι ο ελεύθερος χρόνος ήταν ελάχιστος και σκεφτόμουν πολύ αν πρέπει να μείνω στο Λονδίνο ή αν έπρεπε να αφιερώσω το τελευταίο απόγευμα στο Greenwich. Αποφάσισα τελικά να επισκεφτώ το Greenwich γιατί η επαγγελματική μου υποχρέωση την τελευταία μέρα ήταν στο Thamesmead που βρίσκεται στην ίδια κατεύθυνση ακόμη πιο μακριά από το Γκρίνουιτς. Επιστρέφοντας λοιπόν αργά το μεσημέρι από το Thamesmead με το τρένο κατέβηκα στη στάση Greenwich.
Το Greenwich είναι πραγματικά ένα περίεργο μέρος. Είχα στο νου μου να περπατήσω στο χωριό γρήγορα ώστε να έχω χρόνο για το Old Royal Naval College και το Αστεροσκοπείο αλλά γρήγορα διαπίστωσα ότι αυτό το χωριό δεν το περπατάς γρήγορα. Συνεχώς κάτι μου τραβούσε την προσοχή. Περπάτησα στο χωριό έχοντας την αίσθηση ενός σκηνικού ταινίας όπου πρωταγωνιστούσαν ναυτικοί. Αργότερα διάβασε ότι υπήρξε ντεκόρ για πολλές ταινίες και τηλεοπτικές σειρές.
Στο κέντρο της πόλης είναι το Queen's House μια βίλα ιταλικής αρχιτεκτονικής με όμορφο γεωμετρικό σχήμα, χαρακτηρισμένο μνημείο παγκόσμιας κληρονομιάς από την Unesco. Σε αυτό το παλάτι γεννήθηκε η Ελισάβετ Α΄ της Αγγλίας, η αποκαλούμενη και Παρθένος Βασίλισσα και σήμερα στεγάζει το Εθνικό Ναυτικό Μουσείο. Εκείνο που ήθελα εγώ να δω σ’ αυτό το πραγματικά εντυπωσιακό κτίριο ήταν η εντυπωσιακή «Tulip Staircase», η κομψή σπειροειδής σκάλα. Υπάρχει ο θρύλος ότι στην Tulip Staircase ζει ένα φάντασμα. Μάλιστα έχει αποτυπωθεί σε φωτογραφία ως μια αέρινη γυναικεία μορφή στη λαβή της σκάλας. Η φωτογραφία τραβήχτηκε Κυριακή 19 Ιουνίου 1966 από τον αιδεσιμότατο Ρεβ Χάρντυ από τον Καναδά που επισκέφθηκε το Ναυτικό Μουσείο.
Βγήκα από το Μουσείο εντυπωσιασμένη και άρχισα να ανηφορίζω το λοφίσκο πάνω στον οποίο είναι το βασιλικό Αστεροσκοπείο του Γκρίνουιτς. Από αυτό το σημείο δίνεται η ώρα σε όλο τον πλανήτη από τα τέλη του 19ου αιώνα. Σήμερα το «Βασιλικό Αστεροσκοπείο του Γκρίνουιτς» δεν υφίσταται ως επιστημονικός οργανισμός ή ίδρυμα καθώς το 1998 διαλύθηκε και τα αστρονομικά του όργανα και το επιστημονικό προσωπικό μεταφέρθηκε στο Αστεροσκοπείο του Σάσεξ. Λειτουργεί μόνο ως τμήμα του Εθνικού Ναυτικού.
Βρετανικό μουσείο
Παρόλο που το Μουσείο το επισκέφτηκα την πρώτη μέρα μου στο Λονδίνο αμέσως μετά το πρωινό στο ξενοδοχείο, εδώ στο άρθρο μου το άφησα για το τέλος. Για κάθε Έλληνα η επίσκεψη στο Βρετανικό Μουσείο είναι αλλιώς. Πρέπει να είναι αλλιώς. Δεν είναι απλά κάποια κλεμμένα αρχαία που κατέληξαν στην Αγγλία. Είναι τα μάρμαρα του Παρθενώνα. Σύμβολο αξιών όπως η δημοκρατία, η ελευθερία, η τελειότητα. Αξίες που γεννήθηκαν στην χώρα μου την Ελλάδα και αποτελούν αυτό που με μια λέξη θα λέγαμε “ελληνικότητα”. Κάποιος, γνωρίζουμε ποιος, μεταξύ 1801 με 1803. κατέστρεψε ένα παγκόσμιο μνημείο, το ακρωτηρίασε το απογύμνωσε. Αφαίρεσε ένα μεγάλο αριθμό γλυπτών από το μνημείο. Στέκομαι μπροστά τους, τώρα, εδώ στο Λονδίνο, στο Βρετανικό Μουσείο και σκέφτομαι πως ακόμη κι αυτά παραλίγο θα χάνονταν για πάντα καθώς το πλοίο που τα μετέφερε στην Αγγλία βούλιαξε έξω από τα Κύθηρα και χρειάστηκαν δύτες και πολλά χρήματα για να ανασυρθούν, να φτάσουν τελικά στην Αγγλία και τελικά να πουληθούν στο Βρετανικό Μουσείο. Στο μυαλό μου έρχεται η φωνή της Μελίνας να λέει τον David Wilson υπεύθυνο στο Βρετανικό Μουσείου σε μια τυχαία συνάντηση τους στο Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης που είχε καλέσει τη Μελίνα για να δώσει μια διάλεξη με θέμα “Η δημοκρατία στην τέχνη”: “They are part of an unic monument They have destroyed the monument” Νομίζετε ότι υπάρχουν πολλοί Παρθενώνες στον κόσμο;”
“Χορεύουν” τα γλυπτά μπροστά μου. Κι όπως είπε και η Μελίνα στην ομιλία της στο Oxford Union το 1986: "Σ' ευχαριστώ Βρετανικό Μουσείο τα φύλαξες δύο αιώνες. Φτάνει τώρα. Ήρθε η ώρα της δικαιοσύνης, της ηθικής μα κυρίως της επιστροφής στη θέση τους."
Στο Βρετανικό Μουσείο φυσικά δεν υπάρχουν μόνο τα μάρμαρα του Παρθενώνα. Πρόκειται για το παλαιότερο δημόσιο μουσείο του κόσμου και ένα μουσείο που δε μένει ποτέ στάσιμο. Εκθέματά του, περισσότερα από επτά εκατομμύρια αντικείμενα απ’ όλες τις ηπείρους, πολλά αντικείμενα αιγυπτιακής τέχνης καθώς και τα ασσυριακά ανάγλυφα που θεωρούνται από τα μεγαλύτερα αριστουργήματα της αρχαίας τέχνης.
Στο αεροπλάνο πια νιώθω γεμάτη από εικόνες και νέες εμπειρίες, κουρασμένη από τη δουλειά, τις βόλτες και την αδικαιολόγητη καθυστέρηση της πτήσης καθώς επέλεξα λόγω κόστους να ταξιδέψω με αυτή την εταιρία που όλοι τη βρίζουν αλλά τελικά στο επόμενο ταξίδι τους την επιλέγουν ξανά.
Ξέρω πως τις επόμενες μέρες μόνο αμυδρά θα θυμάμαι την καθυστέρηση, την ταλαιπωρία και την κούραση. Γιατί έτσι λειτουργεί το μυαλό. Τα ασήμαντα τα καταχωνιάζει και κρατά τα σημαντικά.
