Designer και συλλέκτης ευρύτερα γνωστός ως ο ιδρυτής του Μουσείου Design Θεσσαλονίκης. Ο Στέργιος Δελιαλής άφησε την τελευταία του πνοή σε ηλικία 75 ετών. Διαβάστε εδώ όσα είχε πει στην ATHENS VOICE, ο σκηνοθέτης του αφιερωματικού ντοκιμαντέρ «How to steal a chair» Κωνσταντίνος Καμπούρογλου αλλά και ένα παλιότερο άρθρο του με αφορμή την έκθεσή του στο Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης.
Πενήντα πέντε χρόνια στο κουρμπέτι που λέγεται graphics, χώροι, κατασκευές, σχεδιασμός, αφίσες, έντυπα, αντικείμενα, μονογραφίες, εταιρικές ταυτότητες και τυπογραφικά πρότζεκτ. Ναι, η τιμητική προσωνυμία «ο Πάπας του θεσσαλονικιώτικου ντιζάιν», αφού έτσι αποκαλεί η πόλη και τα «παιδιά του», εν προκειμένω όλοι όσοι ασχολούνται με την άνωθεν παράθεση δημιουργικών σπορ, τον Στέργιο Δελιαλή, κάθε άλλο παρά άστοχος ή υπερβολικός είναι.
Το 1993 ίδρυσε το Μουσείο Design, μιας και η τεράστια συλλογή του, που περιλαμβάνει μνημειακές στιγμές-αντικείμενα και υπογραφές δημιουργών που καθόρισαν εποχές, λειτουργίες και στιλ, έπρεπε κάπου να στεγαστεί. Θυμάμαι ακόμα τον μακρύ σαν φυσούνα χώρο, που φιλοξενούσε ένα μικρό κομμάτι από την τεράστια συλλογή του εκεί στην οδό Μητροπόλεως. Και με πόση χαρά πληροφορηθήκαμε το 1997 πως σχεδιάστηκε και κατασκευάστηκε ειδικός νέος χώρος στο λιμάνι, προορισμένος για αυτήν. Φευ! Γραφειοκρατία, «κενά αέρος» και σκαλώματα συνεχίζουν έως και σήμερα να κρατούν άστεγη τη συλλογή του Δελιαλή, που παρ' όλα τα αντίξοα, μεγαλώνει, εμπλουτίζεται και συνεχίζει να κολεκτάρει επί παντός του όμορφου και λειτουργικά αισθητικού.
Μίνιμαλ ή μάξιμαλ, αυστηρό ή παιχνιδιάρικο σε γραμμή και χαρακτήρα, πολύπλοκο ή πάναπλο, το ντιζάιν για τον Στέργιο Δελιαλή, σε συνδυασμό με την τεχνολογία αλλά και την προπατορικά γενεσιουργή χειροτεχνία, δεν είναι παρά η απόδειξη του αξιώματος πως στο βάθος του σύμπαντος ακόμα και τα ζάρια που ρίχνει ο Θεός καθώς παίζει με τους ανθρώπους, δεν μπορεί, κι αυτά σχεδιασμένα από κάποιον θα είναι.
Ντιζάινερ, λοιπόν, αλλά και συλλέκτης όπως δηλώνει και πράττει 55 χρόνια τώρα. Και πόσο μεγάλη, τιμητική αλλά και ύψιστη ως ευκαιρία για τη Θεσσαλονίκη είναι η έκθεση που διοργανώνεται στο Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης στο λιμάνι, αφιερωμένη στον Δελιαλή. Υπό την επιμέλεια και την παραγωγή του 6ου Παγκόσμιου Συνέδριου Τυπογραφίας και Επικοινωνίας, που πραγματοποιείται στη Θεσσαλονίκη από 5 έως και 9 Ιουλίου.
Ο περιμετρικός διάδρομος του μουσείου μεταμορφώνεται στο εργαστήρι του καλλιτέχνη. Ειδικές κατασκευές ταμπλό από μονωτικό υλικό στους τοίχους, στις οποίες παρελαύνουν γραφιστικές παραγγελίες από πελάτες και δουλειές του Στέργιου, οργανωμένες ανά δεκαετίες, φτιάχνουν ένα δημιουργικό Α ως Ω λεξικό δημιουργίας και ζωής.
Τρόπος εργασίας, μηχανισμός σκέψης και εκφάνσεις έργου που συνδύασε και συνδυάζει τα… ασυνδύαστα! Γιατί τι μπορεί να συνδέει το εξώφυλλο από το «Περιβόλι του Τρελού» του Σαββόπουλου με τις φρυγανίες «Βοσινάκη»; Πώς συγγενεύουν αισθητικά η επιγραφή του μπαρ «On The Road» της Λεωφόρου Νίκης ή του παρακείμενου «Cafe 35» με την αφίσα του μιούζικ χολ «Medusa»! Είναι το ντιζάιν και ο Στέργιος Δελιαλής ο δημιουργός τους, ανόητε, για να παραφράσω και τον Κλίντον αντικαθιστώντας την οικονομία με τον σχεδιασμό, παρά του ότι η λέξη οικονομία, υπό άλλη συνθήκη, αυτήν της λειτουργικότητας δηλαδή, εμπεριέχεται στο σύνολο του έργου του.
Ανάγκες, προβλήματα, ιδέες, λύσεις, εφαρμογές, και ορίστε μια έκθεση φόρος τιμής σε έναν αναγεννησιακό Θεσσαλονικιό, με την νταβιντσική έννοια, που όλη του η ζωή και η ιστορική καλλιτεχνική διαδρομή του είναι μια ευγένεια, ένα πάθος κι ένας διαρκής, διακαής πόθος για ομορφιά και χρηστικότητα. Και τι τιμή! Να παραβρεθώ μετά από πρόσκλησή του στο λιμάνι, λίγο πριν τα εγκαίνια της έκθεσης, όπου μαζί με τον συνεπιμελητή του Κώστα Καλογήρου, είδα την έκθεση να στήνεται και να συνομολογεί καρέ καρέ τούτη την υπέροχη και αιώνια λιακάδα του φωτεινού μυαλού του.
Δημιουργικός αναβρασμός, μακετινίστικη σαφήνεια, οργασμός βλεμμάτων και ανθρώπων της ομάδας που στήνει, μαρκάρει, καδράρει, ισιώνει και τοποθετεί στους τοίχους. Ο Κώστας Καλογήρου με ξεναγεί στον χώρο και καθώς λίγο παραπέρα ο καθηγητής της Σχολής Καλών Θεσσαλονίκης Δημήτρης Φράγκος παλεύει να λουστράρει την αυθεντική πινακίδα του μπαρ «On The Road», που για τις ανάγκες της έκθεσης «ξεκαβαλίκεψε» από τη γνώριμη θέση στην παραλία.
«Κάπου στον Φεβρουάριο, έχοντας ήδη πάρει παρέα με τον Κλήμη Μαστορίδη την απόφαση για την έκθεση-ρετροσπεκτίβα στον Στέργιο, μπήκαμε στα αρχεία του. Και διαλέξαμε μόνο ένα 30 τοις εκατό από τη δουλειά του. Προσχέδια, σημειώσεις, τελικό αποτέλεσμα, ένα χάος, που όμως καταφέραμε να του προσδώσουμε γραμμή και νήμα αφήγησης». Καρφιά, κόλες, σελοτέιπ, κορίτσια και αγόρια που μετρούν, «γεια, να σε απασχολήσω λίγο;»
Ο Κωνσταντίνος Καμπούρογλου, Θεσσαλονικιός που ζει στη Νέα Υόρκη, σκηνοθέτης και ντοκιμαντερίστας, μαζί με το συνεργείο του περιφέρεται, παρακολουθεί και καταγράφει τα συμβάντα. «Το “How to steal a chair” είναι μια ταινία αφιερωμένη στον Δελιαλή. Και η ιστορία τελειώνει ακριβώς με τα εγκαίνια της έκθεσης, όταν δηλαδή ο ήρωας μπαίνει στο Μουσείο Design, ασχέτως αν δεν είναι Μουσείο Design. Έχω παλιό αρχειακό αλλά και νέο footage, συνεντεύξεις, συνευρέσεις και συμπορεύσεις του Στέργιου με άλλους «αδελφούς», και κάπου τον Σεπτέμβριο θα ολοκληρώσω το μοντάζ. Έμαθα πως θα πείτε μερικές κουβέντες και, αν δεν σε πειράζει, θα ήθελα να τις φιλμάρω. «Τιμή μου. Και χαρά μου, χα, σε ταινία για τον Στέργιο Δελιαλή. Κάθομαι απέναντί του. Χαιρετιόμαστε εγκάρδια, ανάβω το rec, από εδώ και κάτω ακολουθεί ένα μέρος της κουβέντας μας. Για την αισθητική και τις πόλεις, τις φόρμες και τη μαστοριά, τα υλικά και... τη σακούλα του Κατρακαλίδη.
«Ζωγράφιζα από μικρός. Στην αρχή πορτρέτα των συμμαθητών μου ή προσωπογραφίες του παικταρά του Παναθηναϊκού Λινοξυλάκη. Ή ερωτικές επιστολές που έστελναν οι φίλοι μου στα κορίτσια. Κι αλήτευα στη Θεσσαλονίκη. Στα κορνιζάδικα, τα σιδηρουργεία, τους καλαφάτηδες, όπου υπήρχε μάστορας χειρωνάκτης και επεξεργασία υλικών. Στα τυπογραφεία, έβλεπα τον τσίγκο κι όλη τη διαδικασία τυπώματος. Εγκατέλειψα το σχολείο, ήταν βαρετό και πληκτικό, κι άρχισα να καταπιάνομαι με τον σχεδιασμό, μιας και διδάχτηκα σχέδιο στα μαθήματα του Δήμου Θεσσαλονίκης. Στον στρατό σχεδίαζα Κ.Ψ.Μ. κι ό,τι χώρο μου ανέθεταν οι καραβανάδες, άρεσαν οι ιδέες μου, τσιμπούσα άδειες, επέστρεφα στη Θεσσαλονίκη κι ασχολιόμουνα με τα δικά μου. Με το που απολύθηκα, κατέβηκα Αθήνα, ο Μαρινόπουλος άνοιγε τα Πριζουνίκ, που τα σχεδίαζαν Γάλλοι ειδικοί, πήρα θάρρος και τους ζήτησα να μαθητεύσω. Με δέχτηκαν. Σχολείο. Στην Αθήνα έκανα παρέα με τον Σαββόπουλο, γνωστοί από μικροί, πριν κατεβεί με το “Φορτηγό”, στη Θεσσαλονίκη μας έδεναν οι δρόμοι και τα στέκια, η πόλη, η κοινή μας ρίζα. Μου ζήτησε να σχεδιάσω το εξώφυλλο του “Περιβολιού”, μετά ο Πατσιφάς της Λύρα, που πολύ του άρεσε η γραμμή μου, μου ζήτησε κι άλλα.
»Σχεδίασα ένθετα κόμικς για τους δίσκους των Poll, παιδικά παραμύθια αλλά και για τις δουλειές του Πλέσσα. Μετά ήρθα στη Θεσσαλονίκη πάλι, αν και το πάνω κάτω δεν σταμάτησε ποτέ. Ρε, συ, θυμάσαι που κάναμε κι ένα εξώφυλλο με σχέδιο του Άλαν Φλέτσερ στην Άθενς Βόις, τι πλάκα, μου το ζητήσατε, ήμασταν στο σπίτι και τον έβαλα με μαρκαδόρο και ακουαρέλα να σχεδιάσει για εσάς, μην ξεχαστείς και δεν δώσεις χαιρετίσματα στον Φώτη. Τι λέγαμε; Ναι, εδώ σχεδιάζω και κυκλοφορώ και σχεδιάζω και κυκλοφορώ, αντιλαμβάνομαι ακόμα και σήμερα την πόλη και τις ανάγκες της ως πρωταρχικό σημείο δημιουργικής εκκίνησης. Τι κι αν δεν υπάρχει πια το “Cafe Do Brazil” στην Ικτίνου. Εγώ ακόμα το βλέπω, όπως και τις σακούλες του Κατρακαλίδη, η πόλη είναι η ανάγκη, η ανάγκη δημιουργεί την ιδέα, η ιδέα αναζητά τη φόρμα, η φόρμα ακολουθεί τη λειτουργικότητα, η λειτουργικότητα απεικονίζεται στην πόλη, αντανακλάται σε κάθε τι. Αυτή είναι η φιλοσοφία αλλά και του χούι μου. Πικρία; Μπα, ούτε οργή για το ότι τόσα χρόνια μετά την ανακοίνωση στέγασής του στο Λιμάνι, το Μουσείο Design παραμένει άστεγο. Μπήκα στον χώρο κι εντυπωσιάστηκα πάλι, που παραμένει δυναμικός όπως τον σχεδίασα, χμ, απορία έχω για το τι διάολο έγινε και κόλλησαν όλα ή θάφτηκαν σε κάποια υπουργικά γραφεία, αλλά πίκρα, επαναλαμβάνω, καμία και καθόλου. Θα έρθεις την Παρασκευή στα εγκαίνια;»
Αποχωρώ γιατί ο χρόνος του Στέργιου είναι περιορισμένος λόγω του στησίματος της έκθεσης. Χαιρετώ τα πλήθη και αναρτώνται στο fb δίκτυο μια φωτογραφία-πειστήριο επαφής και συνομιλίας. Στο λεπτό έρχεται το κόμεντ από τον digital εικαστικό Χρήστο Καλό. Δεν μπορώ να φανταστώ καλύτερο επίλογο. «Τρία πράγματα έκανα συστηματικά στη Θεσσαλονίκη. Βόλτα στα δισκάδικα, βόλτα στα βιβλιοπωλεία και μετά απαραιτήτως στοπ στη Μητροπόλεως για Παλαντίνο, μηχανές γραφής Ολιβέτι, αντικείμενα και αφίσες Μπάουχαους, Παρασκευή στο Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης και πάλι, ραντεβού όπως παλιά!»
«Στέργιος Δελιαλής, Designer. 55 Χρόνια Graphics - Χώροι - Κατασκευές - και ένα Μουσείο Design»
Στο Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης (Αποθήκη Β1, Λιμάνι)
Διάρκεια έκθεσης: 8 Ιουλίου - 1 Οκτωβρίου 2016
Εγκαίνια: Παρασκευή 8 Ιουλίου, 20:30, Μέρες & ώρες λειτουργίας έκθεσης: Τρίτη-Σάββατο 10;00-18:00 / Το ΚΣΤΘ θα παραμείνει κλειστό 7-15 Αυγούστου
Παραγωγή-Διοργάνωση: 6ο Παγκόσμιο Συνέδριο Τυπογραφίας & Οπτικής Επικοινωνίας / 5-9 Ιουλίου / www.ictvc.org/2016
15°
