Η αλήθεια είναι ότι η τέχνη δεν έχει ανάγκη από πολλά στολίδια για να εκτεθεί. Ωστόσο οι αίθουσες τέχνης που σχεδιάστηκαν εξαρχής γι’ αυτόν το σκοπό ξεχωρίζουν από τις άλλες, γιατί προσφέρουν ένα μόνιμο έκθεμα στον επισκέπτη: την γκαλερί ως αρχιτεκτόνημα. Έτσι, επισκεφθήκαμε οκτώ αίθουσες της Αθήνας με κύριο κριτήριο το ότι ξεχωρίζουν για την αρχιτεκτονική τους διαμόρφωση και ζητήσαμε από τους γκαλερίστες και τους αρχιτέκτονες που τις σχεδίασαν να μας αποκαλύψουν, οι μεν πρώτοι, ποιο αρχιτεκτονικό στοιχείο του χώρου έχουν αγαπήσει περισσότερο μέσα από την καθημερινή, βιωματική τους σχέση με το χώρο, οι δε δεύτεροι, εκείνο που τους ενθουσιάζει περισσότερο στο συγκεκριμένο έργο τους.
Δυνατά σημεία: Η επιτυχημένη ανάμειξη του παλιού με το νέο (βλ. modern classic).
Κοινό εγκαινίων: Το μητροπολιτικό κοινό της Γκαλερί Ζουμπουλάκη της πλατείας Κολωνακίου, εμπλουτισμένο με περισσότερους αρχιτέκτονες και διακοσμητές.
Αξιοσημείωτο αρχιτεκτονικό κλου: Η επιλογή του χρωματικού φόντου (στο δάπεδο και τους τοίχους), που αναδεικνύει και ταυτόχρονα «ενώνει» τα ετερόκλητα εκθέματα.
Πέγκυ Ζουμπουλάκη: Μου αρέσει το “A Point Of View” – ο μικρός χώρος-βιτρίνα με θέα στο δρόμο, όπου πάντα παρουσιάζουμε το έργο ενός καλλιτέχνη.
Ο αρχιτέκτων για την γκαλερί
Θοδωρής Ζουμπουλάκης: Μου αρέσει η σκάλα, γιατί με εκφράζει η αρχιτεκτονική της.
Xippas Gallery
Σοφοκλέους 53 Δ, Αθήνα,210 3319.333
Προφίλ: Εκλεκτικιστική και ανιχνευτική διάθεση προς όλα τα πεδία του διεθνούς καλλιτεχνικού στερεώματος.
Δυνατά σημεία: Η παρουσίαση σπουδαίων «υπερατλαντικών» καλλιτεχνών (π.χ. Λουκάς Σαμαράς, Peter Halley, David Reed, Vik Muniz).
Κοινό εγκαινίων: Χωρίς σταθερά. Μεταβλητό με την εξαίρεση ενός σκληρού πυρήνα πολύ πιστών φαν.
Έκθεση που τρέχει: André Butzer – καρτουνίστικες φιγούρες και γεωμετρικά μοτίβα στριμώχνονται μέσα σε ένα πανδαιμόνιο εκτυφλωτικών χρωμάτων. Μέχρι 7/2.
Αξιοσημείωτο αρχιτεκτονικό κλου: Το επιτοίχιο έργο του Felice Varini που στολίζει πλέον μόνιμα την γκαλερί.
Ο γκαλερίστας για την γκαλερί του
Ρένος Ξίππας: Μου αρέσουν οι δύο ατελείωτοι διάδρομοι, απ’ όπου με δυο ματιές έχεις την προοπτική ολόκληρου του χώρου.
Η αρχιτέκτων για την γκαλερί
Ελένη Κωστίκα: Μας ενδιέφερε η δημιουργία ενός λευκού εσωτερικού χώρου που ενώ βρίσκεται τόσο κοντά στο πιο θορυβώδες και υπερδραστήριο σημείο της πόλης, παρέχει στον επισκέπτη μια αίσθηση αυτόματης απόστασης - παύσης από τον περίγυρο, όπου μέσα σε μια ατμόσφαιρα ηρεμίας και ησυχίας, χωρίς εξωτερικά ερεθίσματα, με διάχυτο έμμεσο φυσικό φως μπορεί να απολαύσει έργα σύγχρονης τέχνης.
Προφίλ: Τόσο διακριτική, όσο και ενθουσιώδης. Μια γκαλερί που ανέπνευσε καλλιτεχνικά (και εμπορικά) εγκαταλείποντας το δεσμευτικά μικρό χώρο της στο Κολωνάκι κι έτσι έχει αρχίσει να ξετυλίγει το νήμα των πολλαπλών δυνατοτήτων της, οι οποίες αφήνουν περιθώρια δράσης σε λογικούς και εμπνευσμένους επιμελητές σαν τον Σωτήρη Μπαχτσετζή.
Δυνατά σημεία: Χαμογελά εγκάρδια σε όλους (βλ. καλλιτέχνες, επιμελητές, δημοσιογράφους, άλλους γκαλερίστες, κοινό). Έχει καθιερώσει πρόγραμμα φιλοξενίας ξένων καλλιτεχνών, οι οποίοι στη συνέχεια εκθέτουν τα έργα που δημιούργησαν στην Ελλάδα.
Κοινό εγκαινίων: Ποικίλο, χαρούμενο, χωρίς συμπλέγματα.
Έκθεση που τρέχει: Μια έκθεση με σχέδια για το σχέδιο. Με τη συμμετοχή των Λίλιαν Λυκιαρδοπούλου, Ελένης Πανουκλιά και Παύλου Νικολακόπουλου. Μέχρι 30/1.
Αξιοσημείωτο αρχιτεκτονικό κλου: Το δωμάτιο που εγγράφεται μέσα στο δωμάτιο και τα λειτουργικά έπιπλα στο χώρο του ντεπό.
Η γκαλερίστα για την γκαλερί της
Μυρτιά Νικολακοπούλου: Τα αγαπημένα στοιχεία του χώρου; Πολλά! Η χειροποίητη πόρτα της γκαλερί, το μυστικό πέρασμα από το γραφείο στον εκθεσιακό χώρο, τα κρυφά σημεία της γκαλερί (που είναι πολλά) και φυσικά η θέα από το παράθυρο και οι ήχοι της αγοράς.
Ο αρχιτέκτων για την γκαλερί
Χρήστος Παπούλιας: Μου αρέσει η ιδέα του λευκού κύβου μέσα σε ένα λευκό κύβο. Επιτυγχάνει δύο στόχους: πρώτον, μια λόγια αναφορά στη θεωρία της τέχνης –και συγκεκριμένα στη θεωρία του λευκού κύβου– και δεύτερον, τριπλασιασμό του μήκους της εκθεσιακής επιφάνειας. Ένα επιπλέον κέρδος είναι η δημιουργία δευτερευόντων χώρων. Ο εκάστοτε καλλιτέχνης μπορεί να απαντά σ’ αυτή την πρόκληση που γεννά η αρχιτεκτονική διαρρύθμιση. Χαίρομαι επίσης που η γκαλερί είναι το πρώτο εφήμερο αρχιτεκτονικό έργο που κρίθηκε «διατηρητέο» από τη νέα ιδιοκτήτριά του, τη Μυρτιά.
Bernier / Eliades
Επταχάλκου 11, Θησείο, 210 3413.935-7
Προφίλ: Η πλέον διεθνώς καταξιωμένη αθηναϊκή γκαλερί. Κάτι σαν τον πάπα στο κονκλάβιο των καρδιναλίων. Εισήγαγε το αθηναϊκό κοινό στην Arte Povera, τον Μινιμαλισμό, τη Land Art και την Εννοιολογική Τέχνη.
Δυνατά σημεία: Ένα πρόγραμμα εκθέσεων ξένων καλλιτεχνών, που διαφορετικά θα βλέπαμε μόνο με δυνατό τηλεσκόπιο.
Κοινό εγκαινίων: Οπωσδήποτε όλοι οι connaisseurs της τέχνης και οι «προσκυνητές» που τους εμπιστεύονται.
Έκθεση που τρέχει: Ry Rocklen, “Good Grief”, παράδοξα γλυπτά με χιούμορ και αναρχοαυτόνομες διαθέσεις απέναντι στα όρια που θέτει η ιστορία της τέχνης. Μέχρι 24/1.
Αξιοσημείωτο αρχιτεκτονικό κλου: Η επιλογή ξύλινου δαπέδου και το ύψος στο οποίο βρίσκεται σε σχέση με τον επισκέπτη, όταν αυτός μπαίνει από την είσοδο. Κατ’ επέκταση και η «άλλη» οπτική γωνία που δημιουργείται στιγμιαία προς τον εκθεσιακό χώρο.
Οι γκαλερίστες για την γκαλερί τους
Μαρίνα Ηλιάδη: Μου αρέσει το στοιχείο του κήπου. Ο κήπος και το αίθριο αποτελούν μέρος της γκαλερί, αλλά συγχρόνως δημιουργούν μια ξεχωριστή αύρα στο χώρο.
Οι αρχιτέκτονες για την γκαλερί
Κώστας Καραδήμας & Γιώργος Ξύδης: Tο αρχικό νεοκλασικό κέλυφος έφερε όλες τις δεσμεύσεις που προϋποθέτει η –αν όχι δαιδαλώδης, τουλάχιστον σαφής– διαμερισματοποίησή του. Αφαιρέσαμε φέροντα στοιχεία από παλιές τοιχοποιίες για να ανοίξει ο χώρος και ο καινούργιος φέρων οργανισμός έπρεπε να γίνει με υλικά συμβατά με την προϋπάρχουσα οικοδομή. Αυτό νομίζουμε ότι ήταν η πιο ενδιαφέρουσα πρόκληση του έργου: η σχέση του παλιού με το καινούργιο και τα αντίστοιχα φιλοσοφικά ζητήματα της επεμβάσεως. Παράλληλα το νέο κέλυφος έπρεπε να είναι ουδέτερο και «αφαιρετικό». Έτσι προέκυψε και μια σημαντική διαφοροποίηση μεταξύ των εξωτερικών όψεων –όπου διατηρήθηκαν όλα τα νεοκλασικά χαρακτηριστικά– και του εσωτερικού χώρου.
The Breeder
Ιάσονος 45, Μεταξουργείο, 210 3317.527
Προφίλ: Περιβάλλει με μια γλυκιά και διακριτική «πατρική» αγάπη τους νέους δημιουργούς (Έλληνες και ξένους) και έχει καταφέρει να συγκεντρώσει υπό τη σκέπη της καλλιτέχνες που προορίζονται για διεθνή καταξίωση.
Δυνατό σημείο: Είναι η πιο «εξωστρεφής» από τις νεότερες αθηναϊκές γκαλερί, καθώς συμμετέχει στις περισσότερες και σημαντικότερες διεθνείς φουάρ τέχνης.
Κοινό εγκαινίων: Νεανικό (δηλαδή, κυρίως κάτω των 45), που ανεβοκατεβαίνει εύκολα και με χάρη ολόκληρη την κοινωνική κλίμακα.
Έκθεση που τρέχει: Iris Van Dongen & Διονύσης Καβαλιεράτος «Η εκσπερμάτωση του δαίμονα», ζωγραφική και κεραμικά γλυπτά, όπου ο δαίμων πραγματικά εκσπερματώνει και γονιμοποιεί τον εγκέφαλο των θεατών. Μέχρι 24/12.
Αξιοσημείωτο αρχιτεκτονικό κλου: Η τσιμεντένια σκάλα που αναδύεται από το υπόγειο στον πρώτο όροφο. Είναι ζωντανή!
Οι γκαλερίστες για την γκαλερί τους
Στάθης Παναγούλης: Μου αρέσει που η γκαλερί είναι κλειστή προς τα έξω – δεν υπάρχουν πια τα ανοίγματα του αρχικού κτιρίου. Την κλείσαμε γιατί θέλαμε, όταν βρίσκεται μέσα ο επισκέπτης, να χάνει την επαφή με τον έξω κόσμο και να μπαίνει σε έναν άλλο κόσμο – αυτόν που προτείνουμε εμείς.
Γιώργος Βαμβακίδης: Εμένα μου αρέσει η ράμπα του υπογείου, γιατί κάνω εκεί σκέιτ.
Οι αρχιτέκτονες για την γκαλερί:
Άρης Ζαμπίκος (συνεργάτης Πουλχερία Τζόβα): «Οι Breeder επέλεξαν να μεταφερθούν σε εγκαταλειμμένο παγωτοποιίο του ’70, στο Μεταξουργείο, την αθηναϊκή “loft land”. Την περιοχή που δικαιολογημένα προσπέρασε η σύγχρονη Αθήνα, πολύ κοντά στο κέντρο για κατοικία και πολύ μακριά για κέντρο. Χαμηλή δόμηση, με κύριο δημόσιο κτίριο το πορνείο. Η πρόσφατη επιχειρηματική πρωτοβουλία προσπαθεί να πείσει εξαπλώνοντας ένα δίκτυο lofts. Ό,τι κι αν σημαίνει αυτό στην Αθήνα. Μια περίεργη no man’s land που όλοι επισκέπτονται και όσοι αντέχουν να την πληρώσουν ακόμη δεν θέλουν να ’ρθουν.
Εξού και η σημασία της στιγμής, σε μια περιοχή που ευτυχώς δεν έχει ακόμη σταθεροποιηθεί. Το κτίριο που παραλήφθηκε δεν κατασκευάστηκε για να στεγάσει τίποτα συγκεκριμένο. Το τελικό προϊόν της κατασκευής είναι αποτέλεσμα διαδικασίας που περιλαμβάνει οικονομικά, νόμο, παρανομία, σχεδιασμό και ένα γιαπί.
Το σύνολο της κατασκευής από το υπόγειο έως και την ταράτσα είναι επισκέψιμο και μπορεί να στεγάσει έργα. Όλα τα άλλα (λουτρά, ξυλουργικά) ανήκουν σε έναν ενιαίο, άτονο και αδιάφορο οργανισμό.
Αγαπημένο στοιχείο: Τα υδραυλικά.
Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης Ιλεάνα Τούντα
Αρματολών και Κλεφτών 48, Λυκαβηττός, 210 6439.466
Προφίλ: Magna mater των αθηναϊκών γκαλερί σύγχρονης τέχνης και η πρώτη που εισήγαγε την έννοια «πολυχώρος» τέχνης στην Αθήνα.
Δυνατά σημεία: Το εκλεπτυσμένο «ρεπερτόριο» νέων Ελλήνων δημιουργών. Η τόλμη τού να παρουσιάζει «μη εμπορικά» καλλιτεχνικά πρότζεκτ και το βιβλιοπωλείο τέχνης στο ισόγειο (με τη φροντίδα Κάουφμαν).
Κοινό εγκαινίων: Όλοι –από τον «οργισμένο» καλλιτέχνη των Εξαρχείων ως τον κοστουμαρισμένο Β.Π. φιλότεχνο– παρευρίσκονται πάντα εκεί όπου (επειδή το Broadway μετακινήθηκε προς το off) βρίσκεται πια το “off Broadway” ουσίας.
Έκθεση που τρέχει: Ομαδική έκθεση “ME(N)TAL” σε μια ιδιοσυγκρασιακή επιμέλεια του απρόβλεπτου (και άρα πάντα ενδιαφέροντα) Δημήτρη Αντωνίτση. Μέχρι τις 10/1.
Αξιοσημείωτο αρχιτεκτονικό κλου: Η εργονομία της γκαρνταρόμπας επισκεπτών και τα εντυπωσιακά WC.
Η γκαλερίστα για την γκαλερί της
Ιλεάνα Τούντα: Βασική μου επιθυμία ήταν να διατηρήσω ζωντανές κάποιες μνήμες από την προηγούμενη μορφή του κτιρίου. Πολύ πετυχημένα η Κατερίνα Διακομίδου και ο Νίκος Χαρίτος διατήρησαν την παλαιά πρόσοψη του κτιρίου, ενσωματώνοντας στη σύγχρονή της μορφή ένα μεταλλικό πλέγμα.
Οι αρχιτέκτονες για την γκαλερί
Κατερίνα Διακομίδου & Νίκος Χαρίτος: Μας αρέσουν οι μεγάλες περιστρεφόμενες πόρτες, που είναι σε διάλογο με τις αμμοβολημένες επιφάνειες των τοίχων προς τα έξω. Επίσης είναι πολύ ενδιαφέρουσα η λειτουργία αυτού του αμμοβολημένου τοίχου, που έρχεται και κλείνει το «κουτί» της γκαλερί σαν προέκταση του κτιστού τοίχου. Ενδιαφέρον παρουσιάζει επίσης η κατακόρυφη κίνηση και οι διαφυγές κατά την κίνηση αυτή.
Kalfayan Galleries
Χάριτος 11, Κολωνάκι, 210 7217.679
Προφίλ: Έχει ξεχωρίσει με εκθέσεις καλλιτεχνών που θα μπορούσε να πει κανείς, χωρίς να αυθαιρετεί πολύ, ότι συνεχίζουν με τον τρόπο τους το δρόμο που άνοιξε η ελληνική εκδοχή της pop art (π.χ. Τ. Παυλόπουλος, Κ. Κακανιάς). Συγχρόνως έχει δείξει μια εντυπωσιακή συλλογή Τσαρούχη και την τελευταία δουλειά του «σερ» της neon light γλυπτικής Στήβεν Αντωνάκου.
Δυνατά σημεία: Η κάθοδός τους από τη Θεσσαλονίκη στην Αθήνα τόνωσε το ενδιαφέρον για την εικαστική κίνηση του Κολωνακίου. Οι εκθέσεις τους απευθύνονται σε όλους και όχι στους λίγους «διαβασμένους»
Κοινό εγκαινίων: Το διευρυμένο κοινό Κολωνακίου (δηλαδή, αυτοί που τρώνε στην Πλουτάρχου και πίνουν στη Σκουφά).
Έκθεση που τρέχει: Στα πλαίσια των αφιερωμάτων της γκαλερί στους σημαντικούς Έλληνες εκπροσώπους του Μοντερνισμού, παρουσιάζονται έργα του Αλέξη Ακριθάκη, ενός «λυρικού παραμυθά» (όπως ο ίδιος είχε κάποια στιγμή αυτοπροσδιοριστεί). Μέχρι 17/1.
Αξιοσημείωτο αρχιτεκτονικό κλου: Το «υπερώο»-γραφείο, που κρατάει γκαλερίστες και προσωπικό τόσο κοντά και ταυτόχρονα τόσο μακριά απ’ τους επισκέπτες.
Οι γκαλερίστες για την γκαλερί τους
Ρουπέν Καλφαγιάν: Το αγαπημένο μου στοιχείο είναι η βιβλιοθήκη. Μια μεγάλη σιδηροκατασκευή σχεδιασμένη για να είναι άνετη, όμορφη και πρακτική. Μου αρέσει πολύ ότι τα ράφια είναι ενιαία από τη μια άκρη στην άλλη.
Αρσέν Καλφαγιάν: Μπορεί ο αδελφός μου να προτιμά τη βιβλιοθήκη, αλλά εκείνο που εγώ χαίρομαι είναι ότι ο χώρος είναι λιτός και χρηστικός. Τα υλικά, οι επιφάνειες, όλα μεταδίδουν αυτή την αίσθηση απλότητας και λειτουργικότητας, ενώ ταυτόχρονα αφήνουν να φανεί από την πρώτη ματιά ότι όλα είναι το αποτέλεσμα μιας μελέτης ακριβείας.
Οι αρχιτέκτονες για την γκαλερί
Ανδρέας Κούρκουλας και Μαρία Κοκκίνου: Μας αρέσει το ότι ο σχεδιασμός λύνει το πρόβλημα της «συσκευασίας» της σύγχρονης τέχνης. Η «συσκευασία» αυτή είναι ένα μεταλλικό κουτί με πολύ μεγάλη διαφάνεια, που μεταλλάσσεται συνεχώς από το φως, το οποίο το βράδυ αλλάζει χρώμα και ένταση χάρη σε ένα μηχανισμό με φώτα LED. Έτσι μπορεί κανείς να πει ότι συνταιριάζει τη «συσκευασία» με το τι εκτίθεται μέσα. Αυτό άλλωστε ήταν και η κεντρική ιδέα: η γκαλερί να είναι μια μεταλλασσόμενη «συσκευασία» τέχνης.
18°
