Οι Δύο Αι-Βασίληδες: Ο καρδιολόγος, συνθέτης και συγγραφέας Θανάσης Δρίτσας γράφει μια χριστουγεννιάτικη ιστορία για τον υπερκαταναλωτισμό
Την ιστορία που ακολουθεί την πρωτοέγραψα πριν από αρκετά χρόνια προκειμένου να γίνει ένα χριστουγεννιάτικο (μονόπρακτο) σκετσάκι το οποίο θα είχε πρωταγωνιστές τα τρία παιδιά μου και την ανιψιά μου. Ήθελα να τους δώσω την ευκαιρία μέσα από μια θεατρική δράση να κατανοήσουν τα δύο διαφορετικά πολιτισμικά μοντέλα του Άι Βασίλη που προσφέρουν και στις δύο περιπτώσεις κάποια δώρα. Επίσης ήθελα να τους δώσω να καταλάβουν ότι μια σημαντική δωρεά δεν συνίσταται πάντα σε παροχή υλικών αγαθών (βλ. το μοντέλο του Σάντα ως παράδειγμα ευδαιμονισμού της κοινωνίας μας σήμερα) αλλά μπορεί να είναι και ανιδιοτελής προσφορά αγάπης, ηθικής συμπαράστασης και συμπόνοιας (βλ. το μοντέλο του δικού μας Βασίλη από την Καισάρεια, όπως το βίωσα εγώ στα παιδικά μου χρόνια).
Στα πλαίσια της χρησιμοθηρικής κοινωνίας του ευδαιμονισμού, η αντίληψη μιας ανιδιοτελούς προσφοράς χωρίς αναζήτηση ανταλλάγματος θεωρείται σήμερα αδιανόητο γεγονός και συνώνυμο ψυχιατρικής διαταραχής! Έτσι όταν ο Σάντα ρωτάει τον Βασίλη, κατά τη διάρκεια της απρόσμενης συνάντησής τους σε μια χριστουγεννιάτικη αυλή, τι κερδίζει από τη δική του αποστολή, εκείνος του απαντάει: «Τίποτε διότι, αν πάρω χρήματα, δεν πιάνουν οι θεραπείες μου». Ο Σάντα μένει άφωνος διότι η ανιδιοτέλεια δεν περιλαμβάνεται μέσα στη δική του κοσμοθεωρία ζωής, θεωρεί μάλιστα ψυχικά ασθενή τον Βασίλη και του προτείνει ψυχιατρική εξέταση με επείγουσα έναρξη θεραπείας με ψυχοφάρμακα! Η φανταστική αυτή ιστορία, διανθισμένη με αρκετό χιούμορ, εμπεριέχει σαφώς την προσωπική μου άποψη πάνω στο θέμα του αλόγιστου καταναλωτισμού των ημερών μας και της φτώχειας που πλήττει (βαρύτατα πλέον) και τη μεσαία τάξη σε όλα τα γεωγραφικά μήκη και πλάτη. Ο αυριανός κόσμος θα χάσει, όπως φαίνεται, τα ενδιάμεσα χρώματά του. Θα υπάρχει ίσως αποκλειστικά το μαύρο και το άσπρο: Δυστυχείς πτωχο-Λάζαροι που θα τρέφονται από τα ψυχία του τραπεζιού των ηγεμόνων και μια ακόρεστη Ολιγαρχία που θα συγκεντρώσει στα χέρια της όλο τον παγκόσμιο πλούτο. Θα έλεγα (πιο παραστατικά ίσως) ότι στο μέλλον θα υπάρχουν κυρίως αναξιοπαθούντες Σταχομαζώχτρες (όπως η ηρωίδα στο περίφημο διήγημα του Αλέξ. Παπαδιαμάντη) και στον αντίποδα οι αλαζονικές Αντουανέτες που δεν καταλαβαίνουν για ποιο λόγο δεν μοιράζεται «παντεσπάνι» στον λαό που πεινάει. Η αντιπαράθεση του ταπεινού Βασίλη και του ευτραφούς Σάντα αρθρώνει μια στιβαρή κριτική στην κοινωνική ανισότητα και τονίζει τη διαχρονική αξία της φιλανθρωπίας, της κοινωνικής αλληλεγγύης και της αγάπης. Αξίες που πρέπει να ξαναβρούμε προκειμένου να επιβιώσουμε απέναντι σε μια ισοπεδωτική σημερινή κοινωνία που προβάλλει ως μοναδική στόχο το χρήμα. Θα μου μείνει ως αξέχαστη ανάμνηση εκείνη η χριστουγεννιάτικη «παγκόσμια πρώτη» της ιστορίας των «Δύο Αι-Βασίληδων» με πρωταγωνιστές τα τρία μικρά παιδιά μου και την ανιψιά μου (οι ηθοποιοί είναι σήμερα όλοι πλέον ενήλικες), παρουσία των περήφανων παππούδων και όλης της οικογένειας, με μοναδικό θεατρικό φωτισμό να προέρχεται από τη φωτιά στο τζάκι. Ακολουθεί το κείμενο της ιστορίας:
Αυτός και ο άλλος Αι-Βασίλης συναντήθηκαν για πρώτη φορά σε μια χιονισμένη αυλή έξω από ένα φτωχόσπιτο. Ο ένας έμπαινε και ο άλλος έβγαινε από την αυλή. Ο ένας, αυτός που έμπαινε στην αυλή, κουρελής και ρακένδυτος με όψη ζητιάνου, κρατούσε στα χέρια του ένα μπαλωμένο και φθαρμένο σάκο που είχε μέσα πολύ λίγα πράγματα, λάδι, αγιασμό, βασιλικό, ένα μπουκαλάκι με φάρμακο, ένα κερί για να βλέπει στα παγωμένα σκοτάδια και μια βασιλόπιτα με φλουρί. Αυτός ο Αι-Βασίλης μπορούσε να πολλαπλασιάζει τα πράγματα που είχε μέσα το σακί του μόνο με την προσευχή του. Αυτός ο Βασίλης δεν επισκεπτόταν τις αγορές και τα παλάτια με τα μεγάλα φώτα, δεν προτιμούσε τις μεγάλες πόλεις με τους θορύβους και τα πολυτελή αυτοκίνητα. Θα τον έβρισκες να ταξιδεύει συχνά, και δεν ξέρω καν πώς ταξιδεύει, στην πεινασμένη Νότιο Αμερική, στις μίζερες γειτονιές του Μπαγκλαντές, στα ορυχεία διαμαντιών του Κονγκό. Εκεί που οι φιλότιμοι φτωχοί μοιράζουν το λίγο ψωμί τους, δηλαδή τα μικρά τίποτα. Δεν μιλάει πολύ, είναι αδύνατος, λιπόσαρκος, προσεύχεται, λένε οι γλώσσες τη νοερή προσευχή δηλαδή την ώρα που εργάζεται μπορεί να προσεύχεται παράλληλα, είναι τόσο αδύνατος ώστε όταν περπατάει ακούγεται ο θόρυβος που κάνουν τα κόκκαλά του.
Ο άλλος ο χοντρός, ο υπέρβαρος Σάντα, είναι ντυμένος με κόκκινη στολή, ζώνη, γυαλιστερές μπότες και μάλλινο σκούφο. Όλα τα ρούχα του έχουν πάνω τους τη σφραγίδα γνωστών οίκων μόδας. Πάνω στη στολή του φέρνει, αναγκαστικά, χαραγμένα τα λογότυπα των εταιρειών που είναι οι χορηγοί στο ταξίδι του. Χρησιμοποιεί όλα τα ηλεκτρονικά μέσα, μπαίνει στο Google Earth για να παίρνει συντεταγμένες και να μαθαίνει συνέχεια τη θέση του κάθε στιγμή στον παγκόσμιο χάρτη, στα ταξίδια του ακούει μουσική από το iPod του. Μετακινείται με όχημα που σχεδίασε ειδικά για κείνον η NASA. Φέρνει δώρα στα παιδιά μόνο αν οι γονείς τους είναι συνδρομητές στο πρόγραμμα «Santa», το οποίο προβλέπει ετήσια δόση του ύψους των 5000$. Aκόμη, τα παιδιά δεν παίρνουν δώρο από τον χοντρο-Σάντα αν οι γονείς δεν είναι κάτοχοι της πιστωτικής κάρτας «Α Christmas Present». Παίρνει ακόμη ποσοστό 10% από τις κατασκευάστριες εταιρείες για το κάθε δώρο που δωρίζει και αποφεύγει, βέβαια, να λέει τη λέξη «χαρίζω».
Τι έχουν όμως να πουν οι δύο Αι-Βασίληδες κατά τη διάρκεια της εντελώς τυχαίας και σύντομης συνάντησής τους θα το δούμε στη συνέχεια της ιστορίας μας. Συναντήθηκαν δίπλα στο χριστουγεννιάτικο δέντρο που ήταν στολισμένο στην αυλή.
ΣΑΝΤΑ: Ποιος είσαι εσύ, ζητιάνε; Τι κάνεις εδώ με τέτοια παγωνιά τέτοια ώρα; Δεν κρυώνεις καθόλου με αυτά τα άθλια κουρέλια που φοράς; Και, Θεέ μου, πόσο αδύνατος είσαι. Πρέπει να είσαι, τουλάχιστον, εκατό κιλά πιο αδύνατος από μένα. Σαν ακτινογραφία είσαι! Πώς σε λένε δύστυχε;
ΣΑΝΤΑ: Χαίρω πολύ! Να σου συστηθώ. Σάντα Κλάους, το γενναιόδωρο πνεύμα των Χριστουγέννων! (τον χτυπά δυνατά αλλά φιλικά στην πλάτη). Τι κάνεις εδώ όμως;
ΒΑΣΙΛΗΣ: Ήρθα επείγουσα επίσκεψη σ’ έναν άρρωστο, ένα άρρωστο μικρό παιδί που κατοικεί στο σπίτι αυτό.
ΣΑΝΤΑ: Μπα! Δεν πήρα τίποτα είδηση. Δεν έχω χρόνο για συναισθηματισμούς, αγαπητέ δύστυχε. Άφησα τα δώρα στο χριστουγεννιάτικο δέντρο και βγήκα γρήγορα. Δεν έχω καθόλου χρόνο, έχω πολύ στρες τις μέρες αυτές. Αν δεν προλάβω, θα φάω χοντρό πρόστιμο από τους χορηγούς. Αλλά τι να κάνω δουλεύω πολύ μια μέρα τον χρόνο και βγάζω καλά λεφτά (πολύ καλά στ’ αλήθεια!) για να αράζω τις υπόλοιπες μέρες του χρόνου. Έχω μια καταπληκτική βίλα στη Λαπωνία, χίλια τετραγωνικά μέτρα σε τρία επίπεδα, πισίνες, σκάφη, ρολς-ρόις αυτοκίνητα, ιδιωτικό αεροπλάνο. Ίσως σε καλέσω μια μέρα.
Φίλε βγάζω 10% από κάθε παιχνίδι! Καταλαβαίνεις, είναι μια χρυσή συμφωνία. Μεγάλη επένδυση, φίλε μου, ο Αι-Βασίλης. Και να σκεφτείς ότι βασίζεται σε ένα παραμυθάκι, χα, χα, χα, χα, χα, χα!!!
Αλλά πολύ μιλάω για μένα. Πες μου, μπορώ να βοηθήσω σε κάτι;
BΑΣΙΛΗΣ: Όχι, σ’ ευχαριστώ. Πρέπει να ψάξω γρήγορα για τον άρρωστο. Βιάζομαι να αγγίξω το μέτωπο του και να του βάλω λίγο από το λαδάκι αυτό, και να του δώσω τρείς σταγόνες απ’ το φάρμακο.
ΣΑΝΤΑ: Μα... είσαι γιατρός; Δε μοιάζεις, φίλε, για γιατρός. Πρώτη φορά βλέπω γιατρό με τόσο άθλια εμφάνιση!
ΒΑΣΙΛΗΣ: Ο άγγελος μού έστειλε μια ειδοποίηση για το παιδί αυτό και πρέπει να βιαστώ. Κρατάω μαζί μου το κατάλληλο φάρμακο και πρέπει να βιαστώ. Όμως έχω ξεπαγιάσει. Βλέπεις χρησιμοποιώ αποκλειστικά τα πόδια μου σαν μεταφορικό μέσο και, καταλαβαίνεις..., βιάζομαι.
ΣΑΝΤΑ: Ο άγγελος σε ειδοποίησε; Τι τρελά πράματα είναι αυτά! My God! I don’t believe you, my friend! Tώρα κατάλαβα. Πρέπει ν’ ανήκεις σε αυτούς τους τρελούς αιρετικούς που παίρνουν όλη την ώρα μηνύματα από αγγέλους κι αλλόκοτες θεότητες. Φίλε, την έχεις ψωνίσει! Να ρωτήσω μια σημαντική λεπτομέρεια: Ποιος σε πληρώνει για τη δουλειά που κάνεις, φίλε μου;
ΒΑΣΙΛΗΣ: Κανείς. Βάζω όλα τα έξοδα του ταξιδιού από την τσέπη μου. Αν δε το κάνω αυτό, δεν πιάνουν οι θεραπείες μου. Αν πληρωθώ από κάποιον, η θεραπεία είναι καταδικασμένη.
ΣΑΝΤΑ: Τώρα καταλαβαίνω ότι έχεις πράγματι χάσει τα λογικά σου, δύστυχε ήρωα. Μου λες το πιο τρελό πράγμα που έχω ως σήμερα. Δεν πληρώνεσαι για τις υπηρεσίες σου!!! Δεν καταλαβαίνω αυτό το δίνω χωρίς να παίρνω, είναι σίγουρα μια τακτική που θα σε βλάψει σύντομα. Ήδη βλέπω το μίζερο τέλος σου, ανόητη ακτινογραφία ανθρώπου! Μήπως είσαι εισοδηματίας από πλούσιο σπίτι; Αλλά τι λέω, αν αυτό συνέβαινε δεν θα είχες τέτοια χάλια. Πες μου, τι τρως εσύ; Πού μένεις, αθλιότατε σημαιοφόρε της ελεημοσύνης;
ΒΑΣΙΛΗΣ: Μπορώ να μην απαντήσω; Δεν νομίζω ότι θα καταλάβεις τίποτε.
ΣΑΝΤΑ: Αν δεν μου απαντήσεις, μισότρελε, δεν θα σ’ αφήσω να ξεφύγεις!!! (μοιάζει να τα έχει πάρει στο κρανίο)
ΒΑΣΙΛΗΣ: Έχω ζήσει το μεγαλύτερο μέρος της ζωής μου, κατά κόσμον, στην Καισάρεια της Καππαδοκίας. Το σπίτι μου ήταν μια σπηλιά ανάμεσα σε βράχια που δύσκολα έφτανε ανθρώπου πόδι. Ζούσα ήσυχα πολύ. Δεν τρώω κρέας, τρώω λίγο μόνο από τους καρπούς της γης. Νιώθω καλύτερα, όταν μοιράζω τα αγαθά μου στους φτωχούς.
ΣΑΝΤΑ: Επιβεβαιώνεται η αρχική μου διάγνωση, το είχα υποθέσει: τρέλα λόγω έλλειψης πρωτεϊνών σε εκ πεποιθήσεως Vegetarian!!! Προφανώς ασπάζεσαι και το βουδισμό, χάρε, χάρε, χάρε Κρίσνα και τα λοιπά και τα λοιπά....(συνεχίζει, αφού πιάνει το μέτωπο του, δείχνει να συνεχίζει να τα παίρνει στο κρανίο)... Δεν έχουν καμία λογική αυτά που λες, ήρωα μου κουρελή. Μήπως έχεις παραλήρημα και πυρετό από την πείνα, καλή μου ακτινογραφία ανθρώπου; Μιλάς μάλλον για θεούς και αγγέλους. Μα πώς μπορεί να ασχοληθεί μαζί σου ο Θεός; Ο Θεός επισκέπτεται καθώς πρέπει ανθρώπους, ανθρώπους που έχουν κάνει τον αγώνα τους για κοινωνική καταξίωση. Από πού και ως πού θα κατέβει ο θεός τόσο χαμηλά να επισκεφθεί ένα πάμπτωχο, μίζερο και ψυχοπαθή vegetarian; Θα ήταν εξαιρετικά χαζό εκ μέρους του Θεού μας. Πες μου λοιπόν, ποιον Θεό λατρεύεις εσύ;
ΒΑΣΙΛΗΣ: Ο Θεός είναι ένας για όλους. Αν σκεφτείς με καθαρό μυαλό και δεις γύρω σου, θα καταλάβεις ότι ο Θεός είναι απλός, όμορφος, θα βρεις τη σοφία του στο ελάχιστο, είναι Θεός αγάπης. Κοίτα τη φύση γύρω σου και θα μπεις στη σκέψη του Θεού μας. Αν κάποιος ισχυριστεί ότι δεν έχει συναντήσει τον Θεό, θα διαψευσθεί. Εκείνος έχει πει με τα δικά του λόγια ότι αν δεν έχετε συναντήσει κάποιον φτωχό, άρρωστο και δύστυχο αδελφό μου τότε ούτε εμένα έχετε συναντήσει. Μπορείς να τα δεις όλα αυτά καθαρά αλλά πρώτα πρέπει να καθαρίσει το μυαλό σου από… τα πολλά λιπαρά!!!
ΣΑΝΤΑ: Είναι οριστικό, δεν αμφιβάλλω καθόλου. Τα έχεις εντελώς χαμένα, ακτινογραφία μου, και θα πρέπει να ειδοποιήσω το συντομότερο τις ψυχιατρικές υπηρεσίες για να σου αρχίσουν γρήγορα θεραπεία. Το αξίζεις το τρελο-φαρμακάκι σου!!! Βέβαια, στο πρόσωπό σου, όσο μιλάς, διακρίνω ένα ξεχωριστό φως που μου μεταφέρει μια αισιόδοξη νότα, βγάζεις στο βάθος-βάθος μια θετική αύρα. Σε αντίθεση με τα κουρέλια που φοράς. Αν σε είχα λοιπόν συναντήσει με διαφορετικά ρούχα, θα μπορούσα, στο βάθος-βάθος να πω ότι είσαι άνθρωπος με άποψη. Αλλά όμως, οι συγκυρίες βλέπεις...
ΒΑΣΙΛΗΣ: Συμπαθητικέ και αφελή χοντρούλη! Μου τρως κυριολεκτικά την ώρα. Όπως σου είπα, πρέπει ν’ αγγίξω το κεφαλάκι του άρρωστου μικρού, κάτι που δεν έχεις πάρει είδηση ακόμα, και να φύγω γρήγορα για το Μπαγκλαντές. Οι πλημμύρες έχουν καταστρέψει πολλά φτωχά σπίτια κι έχουν χαθεί πολλές ζωές. Όσοι έχουν επιβιώσει, πεινάνε, έχουν ανάγκη από το ελάχιστο φαγητό. Οι πάγοι στον Βορρά λιώνουν γρήγορα και το νερό ανεβαίνει επικίνδυνα στο νότιο ημισφαίριο. Η στάθμη ανεβαίνει στους ωκεανούς και το νερό πλημμυρίζει χωράφια, σπίτια. Οι άνθρωποι πεινάνε και πνίγονται. Ο πλανήτης, το όμορφο δημιούργημα του Θεού, πεθαίνει. Ο Θεός είχε αφήσει τον άνθρωπο κυβερνήτη αλλά αυτός έκανε πολύ κακή διοίκηση. Ο άνθρωπος είναι έξυπνος, αλλά όχι σοφός. Μένει η αγάπη του θεού να σώσει πάλι τον κόσμο. Εσύ όμως δεν είδες και δεν άκουσες τίποτε απ’ όλα αυτά στα ταξίδια που κάνεις; Και μάλιστα με τα γρήγορα μέσα και την επιστήμη που χρησιμοποιείς!
ΣΑΝΤΑ: Φίλε μου… Βασίλη (τώρα ξαφνικά τον είπε Βασίλη αντί για ακτινογραφία), αυτές οι ανοησίες είναι διαδόσεις των πολιτικών και των οικολόγων που εκμεταλλεύονται το σούσουρο που γίνεται για να εισπράξουν πολιτικά οφέλη. You know, my friend, always the same Mafia! Αγαπητέ μου, δυστυχισμένε φυτοφάγε φτωχούλη, ο πλανήτης και ο κόσμος είναι καλύτερος από ποτέ με τόσες ευκαιρίες που δίνει στους έξυπνους να γίνουν πλούσιοι και να ζήσουν ζωή χαρισάμενη. Νομίζω ότι υπάρχουν πολύ πιο χρήσιμα πράγματα να ασχοληθείς, αγόρι μου!
ΒΑΣΙΛΗΣ: Ματαιοπονούμε στη συζήτησή μας αυτή, εδώ μέσα, στο βασίλειο της παγωνιάς. Πήγαινε να ζεσταθείς, καλή σου τύχη, ευλογημένε, και καλό σου ταξίδι. Εγώ θα προχωρήσω μέσα να βοηθήσω τον άρρωστο. Άσε με λοιπόν, κοίταξε όμως να ξυπνήσεις και να ξυπνήσεις και τους άλλους κοιμισμένους γύρω σου. Μας σώζει όλους μόνο η προσευχή. Προσευχήσου για τον άρρωστο και για τον κόσμο, συμπαθητικέ χοντρούλη. Καλά Χριστούγεννα κι ας είναι ευλογημένος ο καινούργιος χρόνος!
Έχει αρχίζει να χαράζει, το χιόνι λάμπει στο πρώτο πρωινό φως. Ο Βασίλης από την Καππαδοκία ακούμπησε το μέτωπο του άρρωστου παιδιού, του έβαλε λαδάκι, το σταύρωσε και προσευχόταν δίπλα του μέχρι την ανατολή του ήλιου. Ο μικρός άρχισε μετά από πολλές ώρες να ιδρώνει, να πέφτει ο πυρετός του, να συνέρχεται. Το πρόσωπο των γονιών του φωτίστηκε, το χαμόγελο και η αγάπη άνθισε πάλι στο σπίτι. Ο φτωχός Βασίλης από την Καππαδοκία, η ακτινογραφία, έκοψε και μοίρασε τα κομμάτια της Βασιλόπιτας. Έκοψε και ένα κομμάτι για τον συμπαθητικό χοντρούλη, τον Σάντα. Ε, τον τυχερό! Ο Σάντα κέρδισε και το φλουρί. Καλά Χριστούγεννα σε όλους και Καλή Χρονιά με αγάπη και υγεία.
Υ.Γ: Η ιστορία του Θανάση Δρίτσα με τίτλο «Οι Δύο Αι-Βασίληδες» περιέχεται στο βιβλίο «Το Όνειρο της Αθηνούλας: παραμυθένιες ιστορίες για μικρά και μεγάλα παιδιά» που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Μπαρτζουλιάνος.
24°
