Mπαίνει δυνατά ο χειμώνας τελικά και συμφωνεί επιτέλους με τον ημερολογιακό σχεδιασμό. Πάμε για το τέλος του χρόνου αυτού και άρχισε τελικά να κάνει κρύο. Κακομάθαμε βλέπεις με φθινοπωρινές ψηλές θερμοκρασίες μέχρι σήμερα, Δεκέμβρη μήνα. Άλλωστε οι εποχές πάνε από τέσσερις να γίνουν δύο τελικά, όπως ακριβώς και οι κοινωνικές αλλαγές στις δύσκολες οικονομικά μέρες που ζούμε. Δύο θα είναι πια και οι κοινωνικές τάξεις, οι πάμπλουτοι και οι πάμπτωχοι. Επιστροφή στη φεουδαρχία σε κοινωνικό επίπεδο και αυτό το μοντέλο φαίνεται ότι ακολουθεί κατά πόδας η μετεωρολογική συμπεριφορά. Τέρμα στις γκρίζες ζώνες και τα ενδιάμεσα, όλα θα είναι πλέον δίπολα, άσπρα και μαύρα.
Τώρα, τι να κάνουμε, με άρπαξε από το μαλλί και πάλι η νοσταλγία και θυμήθηκα το αισθητικό αριστούργημα των παιδικών μου χρόνων, το "Αλφαβητάρι" της πρώτης τάξης δημοτικού (δεκαετία του 60), έργο των Γιαννέλη-Σακκά με εικονογράφηση του αειμνήστου Κώστα Γραμματόπουλου.
Τέτοια εποχή οι δάσκαλοι μας είχαν προχωρήσει στα θέματα του χειμώνα θυμάμαι, το διδακτικό πρόγραμμα ήταν εναρμονισμένο με τις αλλαγές των εποχών. Διατηρώ ένα ανάτυπο αυτού του αριστουργήματος και το ξεφυλλίζω συχνά, ανατρέχω αυτές τις μέρες στα θέματα που εικονίζουν τον χειμώνα. Τα παιδιά σκληραγωγημένα τότε, μερικά φορούσαν ακόμη κοντά παντελόνια το χειμώνα, μια εποχή που τα μέσα θέρμανσης ήσαν ολίγα και πρωτόγονα. Ξυλόσομπες ή τζάκι και βέβαια θέρμανση είχε μόνον ένα μεγάλο κεντρικό δωμάτιο του σπιτιού. Στα υπόλοιπα δωμάτια πούντιαζες αλλά το σημαντικό ήταν ότι και το άντεχες και δεν γκρίνιαζες (δεν είχες δικαίωμα να γκρινιάξεις στη μητέρα και αδιανόητο βέβαια να θέσεις οποιοδήποτε θέμα στον πατέρα). Δεν υπήρχαν υπολογιστές, φορητοί ή σταθεροί, δεν υπήρχαν κινητά, υπήρχε σταθερό τηλέφωνο, το κλασικό μαύρο ή μπεζ βρετανικής τεχνολογίας 60-70, και βέβαια δεν υπήρχαν tablets, iPhones και iPads.
Έτσι τα παιδιά τότε μπορούσαν να απασχολούνται σε ομαδικότερα παιχνίδια τα οποία στα σημερινά παιδιά της ψηφιακής εποχής φαντάζουν τόσο απλοικά ώστε να τους προκαλούν ξεκαρδιστικά γέλια. Υπήρχε παππούς και γιαγιά μέσα στο σπίτι ενώ σήμερα οι ηλικιωμένοι είτε (όταν είναι παρόντες) παρεξηγούνται αν τους αποκαλέσεις παππού και γιαγιά είτε κατοικούν μόνιμα σε οίκους ευγηρίας. Κι όμως σήμερα όλα τα μέλη της οικογένειας, εφόσον ο μπαμπάς και η μαμά ζουν ακόμη μαζί (γεγονός που στατιστικά συμβαίνει σήμερα στο 50% των οικογενειών περίπου) συμπεριφέρονται ως μοναχικοί άνθρωποι. Ζουν δηλαδή τυπικά μαζί αλλά ουσιαστικά ο καθένας βιώνει τη μοναξιά του. Ο καθένας αγκαλιά με την προσωπική ηλεκτρονική του συσκευή βιώνει την αδιέξοδη ατομικότητα του. Αυτός ο βοριάς του αναγνωστικού με την ηχητική του ανάμνηση Βββ.... Βββ.... ήταν τελικά τόσο ζεστός κατά την άποψη μου! Αντιθέτως, σήμερα με όλες αυτές τις πολύπλοκες θερμαντικές τεχνολογίες υπάρχει μια αίσθηση παγωνιάς, μια βαθειά και εσωτερική αίσθηση παγωνιάς παρά την εξωτερική ζέστη που μας παρέχει η σύγχρονη τεχνολογία θέρμανσης. Και δεν έχει μυρωδιές. Ενώ αυτό το χαρτί από το οποίο ήταν καμωμένο το "Αλφαβητάρι" μύριζε τόσο υπέροχα. Και τα μολύβια και οι ξύστρες μύριζαν υπέροχα και φωτίζονταν υπέροχα, ιδιαίτερα τον χειμώνα που τα χρωμάτιζε κοκκινωπά η ακτινοβολία της φλόγας από το τζάκι. Και τόσο ωραία μύριζε το τζάκι ενώ σήμερα στις πόλεις απαγορεύουν τα τζάκια διότι παράγουν βλαβερή αιθαλομίχλη. Δεν λέω ότι όλα ήταν τόσο καλά εκείνα τα χρόνια. Και όταν μεγαλώσαμε αρκετά καταλάβαμε ότι κάθε εποχή έχει πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα. Εκείνη η εποχή ήταν όμως πιο δομημένη, μια οικογένεια ολόκληρη η κάθε γειτονιά, περισσότερο στενές οι σχέσεις, μεγαλύτερη ασφάλεια. Σήμερα περισσότερο χάος, χαλαροί δεσμοί, διάλυση κάθε μορφής σχέσης, κυριαρχία μιας ναρκισιστικής ατομικότητας, λιγότερη ασφάλεια, περισσότερη ανεξαρτησία.
Πρόσφατα διάβασα την άποψη αρθρογράφου δημοφιλούς ιστοσελίδας ο οποίος υποστήριζε σε άρθρο του (με τίτλο/Η χριστουγεννιάτικη πλάνη μιας φωτογραφίας) ότι ήταν πολύ χειρότερη η κιθαρίτσα και η νταμιζάνα κοκκινέλι (εποχής 60) από την σημερινή εποχή του Netflix. Στο άρθρο αυτό, περί πλάνης μιας φωτογραφίας, ο συγγραφέας ασκεί συγκριτική κοινωνική κριτική, μεταξύ τότε και σήμερα, με αφορμή μια κλασική φωτογραφία του Κώστα Μπαλάφα που απεικονίζει την εορταστική Χριστουγεννιάτικη Αθήνα του 1960. Κάπου θεωρεί ο αρθρογράφος ότι αποτελεί ευτύχημα η εποχή του Netflix και ότι δεν ήταν όλα υπέροχα το 1960. Ευτύχημα για ποιους όμως άραγε; αυτό είναι το δικό μου ερώτημα. Πάντως κατά την εποχή που απεικονίζει ο Μπαλάφας οι άνθρωποι ήσαν πιο κοινωνικοποιημένοι και υπήρχε πάντα η θεραπευτική γειτονιά, κάπου εκεί δίπλα υπήρχε ο συν-άνθρωπος γείτονας. Και όλοι εκείνοι οι παλαιοί Έλληνες είχαν κανονικό σωματικό βάρος, αν δεις παλαιές ασπρόμαυρες φωτογραφίες (εποχής 60) σπάνια εντοπίζεις υπέρβαρα άτομα. Σήμερα όμως, μέσα στην "ευδαιμονία" της εποχής του Netflix υπάρχει αφθονία προσφοράς θερμίδων που οδηγεί συχνά σε σακχαρώδη διαβήτη και αρτηριακή υπέρταση. Το 40-50% του πληθυσμού πάσχει σήμερα από νοσήματα της κοινωνίας της αφθονίας και επίσης αρκετά (μοναχικά και καταθλιπτικά άτομα) χαπακώνονται σήμερα με παυσίλυπα δισκία τα οποία χορηγούν (παροδική) τεχνητή χαρά. Μεγαλύτερη δε ευτυχία όλων βιώνουν στις μέρες μας οι φαρμακοβιομηχανίες! Κάποια προσόντα θα είχε και αυτή η ρημάδα η εποχή του 60, δεν μπορεί να ήταν δυστυχέστερη και να έφτιαξε τόσα θρυλικά τραγούδια, ποιήματα και στίχους που τραγουδούσαν όλα τα στόματα, παρεμπιπτόντως πίνοντας κοκκινέλι και παίζοντας κιθάρα....
Πάντως η ζωή μας σήμερα δεν έχει αυτές τις ιδιαίτερες και σπάνιες μυρωδιές όπως του χαρτιού των βιβλίων και των μολυβιών. Και αυτό το αισθητικό αριστούργημα το "Αλφαβητάρι" (των Γιαννέλη-Σακκά) παραμένει, για εμένα, ανεπανάληπτο ως έκδοση. Με έχει εκπαιδεύσει στο να βλέπω, να μυρίζω, να γεύομαι την ομορφιά. Και να καταλαβαίνω την ελληνική γλώσσα βέβαια, ένα ακόμη υπέροχο δημιούργημα του πολιτισμού. Μάλλον μεγαλώνω όμως και με έχει προσβάλει ο ιός της νοσταλγίας. Ευτυχώς υπάρχει ακόμη στη βιβλιοθήκη μου, ως παρηγοριά για τις κρύες νύχτες του χειμώνα, το Αλφαβητάρι. Να το ξεφυλλίζω και να ζεσταίνεται η ψυχή και το πνεύμα μου. Τι με νοιάζει αν έχει έξω κρύο.
17°
