Πολλά κλαδιά, αδύναμος κορμός. Αναμενόμενο με αγωνία, εξωφρενικά καθυστερημένο, φορτωμένο με δυσβάσταχτες προσδοκίες, το Δέντρο της Ζωής του Τέρενς Μάλικ φτάνει στις αίθουσες έχοντας κάνει μια στάση στις Κάννες, διχάσει τους κριτικούς και κερδίσει (όπως ήταν πιο σίγουρο κι από το ό,τι θα ξημερώσει και σήμερα) τον Χρυσό Φοίνικα. Κάτι που όμως δεν δίνει μια εύκολη απάντηση στο ερώτημα αν είναι καλή ταινία ή όχι, ή ακόμη και στο τι είδους ταινία είναι. Γιατί το φιλμ του Μάλικ κατορθώνει να περιέχει ταυτόχρονα στιγμές απόλυτης συναισθηματικής καθαρότητας και άλλες γεμάτες ενοχλητικά προφανείς συμβολισμούς. Ίχνη μιας βαθιάς φιλοσοφημένης σκέψης και απλοϊκά, σχεδόν αστεία, σλόγκαν, που θα ταίριαζαν σε ένα διαφημιστικό για ασφάλειες ζωής ή ένα κυριακάτικο κήρυγμα. Και την ίδια στιγμή κατορθώνει να είναι μαζί ένα μαγικό, αλλά κι άμορφο κινηματογραφικό κατασκεύασμα, μια ασπόνδυλη ταινία σε αναζήτηση αφηγηματικής ραχοκοκαλιάς, μια συρραφή από υπέροχες εικόνες που σε απογειώνουν και σε εξουθενώνουν μαζί, μια σειρά από όχι και τόσο δύσκολες στην αποκρυπτογράφησή τους ιδέες που θέλουν να μιλήσουν ταυτόχρονα για το μηδαμινό και το απόλυτο, για το άγγιγμα μιας πεταλούδας στο χέρι σου και τη γέννηση του σύμπαντος. Ή την ίδια μας την ψυχή. Κάτι παραπάνω από φιλόδοξες προθέσεις, τόσο, που μοιάζει μοιραίο να αποτύχουν. Γιατί ακόμη κι αν το φιλμ του Μάλικ σε πετύχει κατευθείαν στην καρδιά, δεν γίνεται να μην αναγνωρίσεις τις αδυναμίες του. Η βασικότερη; Μια προβληματική δομή που ξεκινά περιγράφοντας τη γέννηση του σύμπαντος και την εξέλιξη της ζωής (από το τίποτα στους δεινόσαυρους), προσγειώνεται σε μια πατριαρχική οικογένεια στο Τέξας των 50s και καταλήγει στο σήμερα ενός από τους γιους της, κατορθώνοντας να κάνει το κάθε μέρος της «ιστορίας» του να μοιάζει αποκομμένο και ασύνδετο. Μια εντυπωσιακή εικονογραφία που στο πρώτο της κομμάτι δεν μπορεί να μη φέρει στο νου το 2001 (ο Ντάγκλας Τράμπολ άλλωστε υπογράφει κι εδώ τα εφέ), αλλά που λειτουργεί καλύτερα σαν οπτικό ποίημα παρά σαν κινηματογραφικό φιλμ. Χαρακτήρες-σύμβολα που εκφράζονται κυρίως μέσα από voice-over που μοιάζουν βγαλμένα από βιβλία του Πάουλο Κοέλιο και μια μυστικιστική ατμόσφαιρα που φέρνει στο νου new age προφήτες και που στο τελευταίο κομμάτι της ταινίας, όταν ο Σον Πεν περνά από μια πόρτα στην έρημο, για να βρεθεί με όλους τους ανθρώπους από το παρελθόν του σε μια παραλία, αγγίζει απλά την περιοχή του ντροπιαστικού. Το τελικό αποτέλεσμα θα μπορούσε να διαβαστεί σαν μια βαθιά προσωπική ταινία, μια βύθιση στον καναπέ του ψυχαναλυτή του, μόνο που ο Μάλικ μοιάζει να φιλοδοξεί να φτιάξει κάτι πανανθρώπινο και μεγαλειώδες. Ο βασικότερος λόγος που αποτυγχάνει; Το γεγονός ότι αν μια παραβολή βασίζεται στην απλότητα για να χωρέσει μέσα της κάτι αρχετυπικό, ο Μάλικ συσσωρεύει στο αμετροεπές του φιλμ μια σειρά από αρχέτυπα που δεν αποκαλύπτουν τίποτα παραπάνω απ’ όσα ο καθένας μας ξέρει, ή, καλύτερα, νιώθει ήδη.
- ΣΚΗΝΟΘΕΣΙΑ: Τέρενς Μάλικ
- ΗΘΟΠΟΙΟΙ: Σον Πεν, Μπραντ Πιτ, Τζέσσικα Τσάστειν