Το μεσημέρι της περασμένης Κυριακής δεν ήταν συνηθισμένο. Με έναν «Ζορμπά» να κάνει την Αττική ό,τι θέλει και τον κόσμο φοβισμένο να προτιμά τη σιγουριά στου σπιτιού, ήμουν κι εγώ έτοιμος να κάνω το ίδιο. Η πρόσκληση που είχα για να παρακολουθήσω από κοντά το Μεσκέλ στην πλ. Κουμουνδούρου, πίστευα ότι θα πάει χαμένη.
Πριν από χρόνια είχα μάθει για πρώτη φορά τη μεγάλη θρησκευτική γιορτή της αιθιοπικής κοινότητας, σχεδόν τυχαία, και έκτοτε το να γνωρίσω την κουλτούρα της είχε μπει στα must. Με τη βροχή να πέφτει σχεδόν όλο το πρωί και τις προβλέψεις για το απόγευμα να μην είναι αισιόδοξες, ήμουν σχεδόν σίγουρος ότι η γιορτή να αναβληθεί. Στην Κυψέλη, που σχεδόν κάθε Κυριακή φορά τα γιορτινά της, δεν έβλεπες κόσμο έξω. Μόνο μερικές εντυπωσιακές, χαρούμενες έγχρωμες κυρίες ντυμένες στα λευκά να κατεβαίνουν προς το κέντρο. Άλλες μόνες τους και άλλες με τα παιδιά τους. Όταν ρώτησα και έμαθα ότι κατάγονταν από την Αιθιοπία και σκόπευαν να παρακολουθήσουν τη γιορτή του φετινού Μεσκέλ και πως αυτή θα διεξαχθεί κανονικά, ξαφνιάστηκα. Αλλά δεν είχα δει τίποτα...
Φορώντας τα αδιάβροχά μου, κατηφόρισα και εγώ προς την Πλ. Κουμουνδούρου κοντά στις 17.00. Εκεί οι παλαβοί είχαν στήσει τον χορό. Παιδάκια με παραδοσιακές θρησκευτικές ενδυμασίες και μεγαλύτεροι, κομψότατοι, δεν καταλάβαιναν από Ζορμπάδες και βροχές. Αυτό σου έδιναν να καταλάβεις και οι ίδιοι. Με όποιον κι αν μιλούσες, σου εξηγούσε το πόσο σημαντική ήταν η γιορτή για τη χώρα και ότι δεν έπαιρνε αναβολή. Το βασικό ερώτημα αρχικά είναι ένα όμως: Τι είναι το Μεσκέλ;
Κάθε χρόνο στις 27 του Σεπτέμβρη οι Χριστιανοί Ορθόδοξοι Αιθίοπες γιορτάζουν στην Αντίς Αμπέμπα την εύρεση του Τιμίου Σταυρού από την Αγία Ελένη, μια γιορτή μεγαλοπρεπέστατη, αντίστοιχη –και ίσως μεγαλύτερη για τους ίδιους– με το Πάσχα και τα Χριστούγεννα. Στην πλατεία Μεσκέλ, στην πρωτεύουσα της Αιθιοπίας κάθε χρόνο, συγκεντρώνονται εκατοντάδες χιλιάδες πιστοί και μη οι οποίοι, αφού πρώτα λάβουν μέρος σε ένα εντυπωσιακό τελετουργικό, στη συνέχεια καίνε έναν τεράστιο σταυρό. Το έθιμο λέει ότι αυτό γίνεται έτσι ώστε να φτάσει το χαρμόσυνο μήνυμα στα καράβια. Και αφού πάρει φωτιά ο σταυρός, ένα ατέλειωτο πάρτι ξεκινά. Ένα πάρτι που αρχίζει στην Αντίς Αμπέμπα και μπορεί να φτάσει ως την Αθήνα και την Πλ. Κουμουνδούρου. Ας επιστρέψουμε στην τελευταία.
Η φετινή γιορτή ήταν ιδιαίτερη και ο λόγος δεν ήταν μόνο οι αντίξοες καιρικές συνθήκες. Η πολιτική κατάσταση στην ευρύτερη περιοχή της Αιθιοπίας δεν επέτρεπε για πολλά χρόνια στους Αιθίοπες και τους Ερυθραίους να γιορτάζουν μαζί το Μεσκέλ. Οι δύο λαοί μοιράζονται κοινή κουλτούρα και σαν λαοί δεν είχαν τίποτα απολύτως να χωρίσουν όλα αυτά τα χρόνια της κόντρας, της αιματοχυσίας και του πολέμου. Ενός πολέμου που έλαβε τέλος τον φετινό Ιούλιο, όταν και οι δύο χώρες σταμάτησαν και επίσημα τις εχθροπραξίες. Τόσο κόσμος από την Ερυθραία, όσο και οι Αιθίοπες έδειχναν να το απολαμβάνουν και, ιδιαίτερα, όταν στην πλατεία εμφανίστηκαν ενωμένες οι σημαίες και των δύο κρατών, τα «Αλληλούια» (χαρακτηριστική έκφραση χαράς στην ευρύτερη εποχή) ακούστηκαν παντού.
19 μέρες μετά τον ερχομό του 2011, οι Αιθίοπες γιόρταζαν χορεύοντας και τραγουδώντας αλλά παράλληλα και μυώντας μας στο δικό τους Μεσκέλ. Η παραπάνω πρόταση δεν έχει λάθος. Το καλεντάρι των περήφανων Αιθιόπων βρίσκεται περίπου 7,5 χρόνια πίσω, αφού δεν μετρούν τα χρόνια που ο Ιησούς δεν ήταν βαπτισμένος. Μια πίστη αναλλοίωτη από δόγματα και αιρέσεις που στιγμάτισαν τον Χριστιανισμό. Και αυτό ακριβώς πρεσβεύει και το Μεσκέλ.
Στα καθαρά πρακτικά η Πρόξενος της Αιθιοπίας στην Ελλάδα, κα Τερίνα Καλογεροπούλου Αρμενάκη, χαιρέτισε την πολύ όμορφη εκδήλωση τονίζοντας την ειρήνη μεταξύ Αιθιοπίας και Ερυθραίας, όπως επίσης και τις άριστες ελληνοαιθιοπιακές σχέσεις. Συζητώντας μάλιστα με μέλη του Εθνικού Θεάτρου Αιθιοπίας που έφτασαν στην Αθήνα για τη σημερινή παράσταση στο Ηρώδειο, καταλαβαίνεις ότι η ελληνική επιρροή στον πολιτισμό τους είναι πραγματικά τεράστια. Έλληνες έχουν φτιάξει εστιατόρια στην Αντίς Αμπέμπα, ενώ πολλοί διδάσκονται τον ελληνικό πολιτισμό και τη γλώσσα. Παντού θα ακούσεις γύρω σου ελληνικά ονόματα και η αγάπη για τη χώρα που τους δίδαξε, όπως λένε, τη φιλοσοφία και τη δημοκρατία είναι τεράστια. Αυτό θα προσπαθήσουν να αποτυπώσουν και σήμερα στο Ηρώδειο, με την παράσταση που είναι αφιερωμένη στον Σωκράτη, με τίτλο «Barefoot in Athens – Socrates’ Life». Όμως δεν είναι μόνο αυτά που συνδέουν Ελλάδα και Αιθιοπία...
Το όνομα Αιθίωψ (= ο σκουρoπρόσωπος) πρωτοαναφέρεται από τον Όμηρο και τον Θουκιδίδη
Η Αιθιοπία είναι ίσως η πρώτη χώρα στη Γη που ασπάσθηκε επισήμως τον Χριστιανισμό! Αυτό οφείλεται στον έλληνα μοναχό Φρουμέντιο που είναι και ο «εθνικός Άγιος» της χώρας.
Από τον 19ο αιώνα, οι Αιθίοπες Αυτοκράτορες (Θεόδωρος, Μενελίκ, Χαϊλέ Σελάσιε) είχαν στην Αυλή τους έλληνες σε καίρια πόστα, όπως τον γιατρό Ιάκωβο Ζερβό, τον ζωγράφο Γερμενή, τον δημοσιογράφο και ανώτερο κρατικό υπάλληλο Τζων Μωραϊτη και πολλούς άλλους.
Ο Αυτοκράτορας Χαϊλέ Σελάσιε επισκέφθηκε πολλές φορές την Ελλάδα και τιμήθηκε πλειστάκις - ανάμεσα στα άλλα είναι και επίτιμος καθηγητής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου της Θεσσαλονίκης!
Η διοργάνωση παρά τη (καταρρακτώδη σε ορισμένα σημεία) βροχή, κυλούσε άψογα. Τίποτα δεν θα χαλούσε τον εορτασμό του Μεσκέλ στους Αιθίοπες. Άλλωστε μιλάμε για τη μόνη αφρικανική χώρα που δεν κατακτήθηκε ποτέ και σήμερα ο πληθυσμός της ξεπερνά τα 100 εκατομμύρια. Οι λευκοντυμένες γυναίκες, κάτι παραπάνω από εξυπηρετικές, μας κέρασαν το παραδοσιακό ψωμί της Αιθιοπίας, το «μπαντό», το οποίο αρκετά αφράτο έγινε αμέσως ανάρπαστο και ταυτόχρονα μοίρασαν και τα κεριά σε όσους έδιναν το «παρών». Οι μικρότεροι σε ηλικία είχαν μεγάλη πίστη ότι το δέντρο με τον Σταυρό θα ανάψει, ακόμη και εάν, όσο περνούσε η ώρα η βροχή δυνάμωνε, ενώ οι μεγαλύτεροι μέσα σε κλίμα συγκίνησης για τον ιστορικό εορτασμό, ήξεραν ότι με τη βοήθεια λίγου οινοπνεύματος όλα θα γινόντουσαν.
Όταν η ώρα πήγε 7 ένα παραδοσιακό κέρας ήχησε και όλοι άρχισαν να πλησιάζουν στο κέντρο της πλατείας. Εκεί αναβίωσε η σκηνή όπου η Αγία Ελένη ανακάλυψε, υπό την παρουσία των ρωμαίων στρατιωτικών, τον Τίμιο Σταυρό, μέσα από μια μίνι παράσταση που αγάπησαν οι μικροί. Όταν δε έσπευσαν να κάνουν γνωστά (κατά τον μύθο) τα ευχάριστα, ανάβοντας φωτιά, έγινε το έλα να δεις. Άνθρωποι που για 3 ώρες βρεχόντουσαν ακατάπαυστα, όχι μόνο δεν είχαν φύγει, αλλά ήταν με το χαμόγελο στα χείλη. Αγνά πρόσωπα, απαλλαγμένα από τις έγνοιες που σχεδόν μεθυσμένοι από την ομόνοια που έβλεπαν γύρω τους, ήθελαν να χορέψουν. Το πάρτι είχε ξεκινήσει για τα καλά. Μέχρι να πάρει φωτιά ολόκληρο το δέντρο και ο Σταυρός, Ερυθραίοι και Αιθίοπες είχαν γίνει ένα και είχαν στήσει τον χορό. Εκατοντάδες καθαρά πρόσωπα, που μονιασμένοι έδειξαν και σε μας τον δρόμο. Πώς αυτοί βγάζουν τέτοια θετική αύρα, την ώρα που εμείς θα μανουριάζαμε και θα τα είχαμε ακυρώσει όλα έλεγα, από μέσα μου. Η γιορτινή Αντίς Αμπέμπα είχε έρθει για λίγες ώρες στο κέντρο της Αθήνας και μας έμαθε πώς να περνάμε καλά ακόμα και όταν όλα γύρω μας πάνε χάλια. Μέχρι χθες δεν είχα ιδέα τι είναι το Μεσκέλ. Αν με ρωτήσει όμως κάποιος σήμερα, θα του πω ότι είναι εκείνο το 6χρονο κοριτσάκι που, αν και ούρλιαξε όταν το πόδι του είχε βυθιστεί στο νερό, στο επόμενο δευτερόλεπτο το είχε ξεχάσει και έτρεξε να χορέψει με τις φίλες της στο κέντρο της πλατείας. Για το Μεσκέλ και την περηφάνια της.
21°
