Δονούσα: Το πρώτο νησί χωρίς πλαστικά μιας χρήσης -Πώς το SEA CHANGE GREEK ISLANDS προστατεύει το θαλάσσιο περιβάλλον
Η Δρ. Αγγελική Κοσμοπούλου, εκτελεστική διευθύντρια του Κοινωφελούς Ιδρύματος Αθανασίου Κ. Λασκαρίδη, μας μίλησε για το πρόγραμμα SEA CHANGE GREEK ISLANDS, μια πολυεπίπεδη παρέμβαση που προστατεύει το θαλάσσιο περιβάλλον βάζοντας τέλος στα πλαστικά μιας χρήσης.
Το πρόγραμμα SEA CHANGE GREEK ISLANDS είναι μια πρωτοποριακή κίνηση. Ένα χρόνο πριν κάνατε την αρχή, λέγοντας «όχι» στο πλαστικό καλαμάκι, και φέτος η Δονούσα στοχεύει στο να γίνει το πρώτο #single_plastic_free νησί στο Αιγαίο. Πώς μπορεί να γίνει πραγματικότητα;
Το πρόγραμμα Sea Change Greek Islands σχεδιάστηκε με αγάπη για τη θάλασσα, αγωνία για την τύχη της στα επόμενα χρόνια και σεβασμό για τους ανθρώπους που καλούνται να το υποστηρίξουν στα νησιά. Οι κάτοικοι της Δονούσας το αγκάλιασαν από την αρχή και συνέβαλαν στη διαμόρφωσή του για το νησί τους. Σήμερα, μετά την επίσημη έναρξη της πρωτοβουλίας, το στοίχημα για όλους μας είναι αυτή η ωραία ιδέα να πετύχει. Για να πετύχει χρειάζεται να ενισχύσουμε την ενημέρωση για τα πλαστικά μιας χρήσης, να θυμίσουμε πόσο επιβαρυντικά είναι και να προτείνουμε εναλλακτικές λύσεις που μπορούν να λειτουργήσουν σε βάθος χρόνου. Οι ιδέες και τα μέσα υπάρχουν. To «αγκάθι» είναι η αντίσταση στην αλλαγή της καθημερινής συνήθειας. Ο άνθρωπος είναι, από τη φύση του, διστακτικός στην αλλαγή, ακόμα και αρνητικός. Χρειάζεται χρόνο και υποστήριξη για να ακολουθήσει το καινούργιο. Με αυτό το δεδομένο, δικός μας ρόλος είναι να προτείνουμε, να διευκολύνουμε και να υποστηρίξουμε την αλλαγή που θέλουμε να δούμε, αρχίζοντας από εμάς τους ίδιους. Αυτή είναι η μεγαλύτερη πρόκληση που έχουμε να αντιμετωπίσουμε.
Έχοντας καθοριστική συμβολή σε αυτή την προσπάθεια, πώς αξιολογείτε τα πρώτα αποτελέσματα;
Βρισκόμαστε στον δεύτερο χρόνο της δράσης και τα πρώτα αποτελέσματα είναι εμφανή. Οι κάτοικοι των νησιών έχουν ενημερωθεί για το πρόγραμμα και, σε μεγάλο βαθμό, το αντιμετωπίζουν θετικά – σε κάποια νησιά περισσότερο από ό,τι σε άλλα. Αρκετοί κυκλοφορούν με το επαναχρησιμοποιούμενο ποτήρι που τους προσφέρουμε, πολλοί χρησιμοποιούν την πάνινη τσάντα, όλο και περισσότεροι, ξεκινώντας από τα παιδιά, δείχνουν ενδιαφέρον για τους καθαρισμούς και συμμετέχουν σε αυτούς. Όσοι ήταν ήδη εξοικειωμένοι με τις αρχές της προστασίας του περιβάλλοντος νιώθουν λιγότερο μόνοι και λιγότερο «εκκεντρικοί». Άλλοι εκτίθενται τώρα για πρώτη φορά σε αυτές τις ιδέες και χρειάζονται περισσότερο χρόνο. Σε κάθε περίπτωση, τα αποτελέσματα στο περιβάλλον φαίνονται με μεγάλη καθυστέρηση, γι’ αυτό και το πρόγραμμα σχεδιάστηκε με πενταετή χρονικό ορίζοντα.
Η θαλάσσια ρύπανση είναι ένα πρόβλημα που δημιουργήθηκε εδώ και πολλά χρόνια και για να λυθεί χρειάζονται δράσεις σε πολλά επίπεδα – από την εκπαίδευση και την ευαισθητοποίηση ως την άσκηση πίεσης σε όσους διαμορφώνουν τις σχετικές πολιτικές και, φυσικά, τις προσωπικές μας επιλογές. Είναι πολύ ενθαρρυντικό που ανάλογες δράσεις γίνονται από αρκετούς φορείς. Έτσι αφενός δημιουργούνται πρακτικά αθροίσματα και αφετέρου η συλλογική μας συμπεριφορά αλλάζει. Θέλουμε να κάνουμε τη φροντίδα για το περιβάλλον «μόδα» – μια υγιή μόδα που ήρθε για να μείνει. Κι αυτό δεν είναι εύκολο σε μια χώρα στην οποία αλλάζουμε συνήθειες δύσκολα, ακόμα και όταν η νομοθεσία υπάρχει – ας θυμηθούμε, για παράδειγμα, τον αντικαπνιστικό νόμο.
Ποιες δράσεις έχουν προγραμματιστεί το φετινό καλοκαίρι για να ενδυναμώσουν το μήνυμα προστασίας του θαλάσσιου περιβάλλοντος;
Το πρόγραμμα Sea Change Greek Islands πραγματοποιείται σε δέκα νησιά των Κυκλάδων και περιλαμβάνει πολλές δράσεις. Καθαρίζουμε ακτές και βυθούς, συλλέγοντας δεδομένα που μας βοηθούν να κατανοήσουμε τη φύση της θαλάσσιας ρύπανσης για να συμβάλουμε στην εξεύρεση λύσεων και τη διαμόρφωση πολιτικών. Το ίδρυμά μας υποστηρίζει την έρευνα και πιστεύει ότι είναι σημαντικό εκτός από την απομάκρυνση των απορριμμάτων να συμβάλει και στην παρακολούθηση του φαινομένου, σε συνεργασία με άλλες οργανώσεις και, φυσικά, με την επιστημονική κοινότητα. Επίσης, πραγματοποιούμε εκπαιδευτικό πρόγραμμα για παιδιά του δημοτικού και ένα πρόγραμμα «citizen science» για τα παιδιά των μεγαλύτερων τάξεων. Σε τρία από τα νησιά έχουν δημιουργηθεί περιβαλλοντικά club, τα Sea Change Clubs, που, με τη βοήθεια της επιστημονικής μας ομάδας θα λειτουργούν όλο τον χρόνο δίνοντας στους εφήβους ερεθίσματα και εργαλεία για να προστατέψουν οι ίδιοι τη θάλασσα στο νησί τους. Οργανώνουμε δράσεις ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης για κατοίκους και επισκέπτες των νησιών, πηγαίνοντας πόρτα-πόρτα. Ορίζουμε, επίσης, τοπικούς πρεσβευτές του προγράμματος που προωθούν τις δράσεις και τις αξίες του, όταν δεν είμαστε εκεί. Οι «Κιμωλίστες», ο «Σύλλογος Άγριας Ζωής Νάξου», καθώς και οι τρεις σύλλογοι της Δονούσας είναι οι πρώτοι πρεσβευτές μας. Τέλος, καθώς είναι σημαντικό να συναντιόμαστε με τον κόσμο των νησιών εκεί που «συχνάζει», συμμετέχουμε σε τοπικά γεγονότα και τα υποστηρίζουμε, όπως αθλητικοί αγώνες και καλλιτεχνικές εκδηλώσεις. Πέρσι τρέξαμε –κυριολεκτικά και μεταφορικά– στη Σέριφο και στη Δονούσα και φέτος θα βρεθούμε σε περισσότερα νησιά, όπως στη Νάξο, με τη νεοσύστατη αθλητική μας ομάδα. Τρέχουμε, κολυμπάμε, καθαρίζουμε και φροντίζουμε οι αγώνες και οι εκδηλώσεις που υποστηρίζουμε να μειώνουν το περιβαλλοντικό τους αποτύπωμα.
Από πού πιστεύετε πως ξεκινά μια συμπεριφορά που μειώνει το περιβαλλοντικό αποτύπωμα; Έχει ο Έλληνας περιβαλλοντική συνείδηση ή όχι;
Η περιβαλλοντική συνείδηση διαμορφώνεται κυρίως στις νεαρές ηλικίες. Είναι σημαντικό τα παιδιά να αποκτήσουν γνώση και ενδιαφέρον για την προστασία του περιβάλλοντος από τους γονείς και τους δασκάλους τους, αλλά και να τη διατηρήσουν στην εφηβεία, όταν συχνά αυτή η ευαισθησία «καίγεται» στον βωμό του να είναι αρεστοί ή να ακολουθούν τους άλλους.
Στην Ελλάδα κατά κύριο λόγο δεν έχουμε περιβαλλοντική συνείδηση. Δεν ξέρουμε αρκετά για το περιβάλλον ή δεν κάνουμε τη σύνδεση ανάμεσα στο αίτιο ενός προβλήματος και στο αποτέλεσμά του. Όπως δείχνουν σταθερά οι έρευνες, οι δράσεις ευαισθητοποίησης είναι εξαιρετικά σημαντικές. Μια πολύ πρόσφατη μέτρηση στην Αγγλία έδειξε πως η δράση του David Attenborough και η επίδραση των ντοκιμαντέρ του που παίζονται πια και στο Netflix συνέβαλαν σε μείωση των πλαστικών μιας χρήσης κατά 53% σε 12 μήνες. Αντίστοιχα είναι τα αποτελέσματα προγραμμάτων που έχουν υλοποιηθεί στη χώρα μας, όπως το LIFE DEBAG στη Σύρο, που κατάφερε να μειώσει σημαντικά τη χρήση της πλαστικής σακούλας, φέρνοντας απτά αποτελέσματα πριν την επιβολή του περιβαλλοντικού τέλους. Ξέρουμε, λοιπόν, ότι για να πετύχει κάθε τέτοια προσπάθεια χρειάζεται περισσότερη και συστηματική ενημέρωση, που μπορεί να συγκινήσει και να εμπνεύσει το κοινό χωρίς διδακτισμούς. Ειδικά στην Ελλάδα της κρίσης, είναι αναγκαίο να συνδέσουμε τη φροντίδα του περιβάλλοντος με έμπνευση και χαρά, αντί για περισσότερες απαγορεύσεις.
Πώς μπορεί να συνδράμει κάποιος στην πρωτοβουλία του Κοινωφελούς Ιδρύματος Αθανασίου Κ. Λασκαρίδη, στο οποίο έχετε τον ρόλο της εκτελεστικής διευθύντριας; Σχεδιάζετε να επεκτείνετε την προσπάθειά σας και σε άλλα σημεία της χώρας;
Το πρόγραμμα Sea Change Greek Islands εστιάζει τη δράση του στις Κυκλάδες, επιδιώκοντας να φέρει απτά αποτελέσματα σε μια πενταετία. Παράλληλα, το ίδρυμα υποστηρίζει και ενισχύει άλλους φορείς και οργανώσεις που δραστηριοποιούνται σε άλλες περιοχές της χώρας, ενισχύοντας το αποτέλεσμα μιας κοινής προσπάθειας. Στη διάρκεια του 2018 ενισχύσαμε έντεκα οργανώσεις για την πραγματοποίηση καθαρισμών ακτών και την εξαγωγή επιστημονικών συμπερασμάτων, ενώ πριν λίγες μέρες δημοσιοποιήθηκε η πρόσκληση χρηματοδότησης για το 2019. Στόχος μας είναι να λειτουργήσουμε αθροιστικά, αφήνοντας ισχυρό αποτύπωμα στη χώρα μας. Καθένας μπορεί να συμβάλει σε αυτή την προσπάθεια, κάνοντας επιλογές πιο φιλικές για το περιβάλλον στην καθημερινότητά του. Ας μην ξεχνάμε πως αυτό που μαζεύουμε στη θάλασσα ή στον βυθό ως απόρριμμα, τις πιο πολλές φορές βρέθηκε εκεί από αμέλεια, στη στεριά ή στη θάλασσα. Λιγότερα πλαστικά μιας χρήσης, συνειδητή κατανάλωση κι απόρριψη, αλλά και έγνοια για τη δημόσια περιβαλλοντική περιουσία, για το κοινό μας σπίτι, είναι αυτά που μπορεί να κάνει κανείς για να γίνει μέρος της λύσης.
