Ενεργειακή διασύνδεση Αττικής-Κρήτης: Ένα γεωπολιτικό παιχνίδι για γερά νεύρα

Σε γεωπολιτικό παιχνίδι για γερά νεύρα έχει εξελιχθεί η υλοποίηση της κατασκευής της διασύνδεσης Κρήτη-Αττική με αρκετή δόση μικροπολιτικής.

Από τον Οκτώβριο του 2017 που υπεγράφη μνημόνιο συνεργασίας μεταξύ των δύο εταιρειών για να δημιουργηθεί εταιρεία ειδικού σκοπού (SPV) για την χρηματοδότηση και κατασκευή του έργου, τα δύο μέρη δεν έχουν καταφέρει να συμφωνήσουν στους όρους του shareholders' agreement.

Για το λόγο αυτό και δεδομένης της ασφάλειας εφοδιασμού της Κρήτης αλλά και της ενεργειακής απομόνωσης της Κύπρου, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή διοργάνωσε τρεις συναντήσεις σε διάστημα ενός μήνα στην Αθήνα φέρνοντας γύρω από το ίδιο τραπέζι τις δύο ρυθμιστικές αρχές, τον φορέα υλοποίησης και τον ΑΔΜΗΕ, έτσι ώστε να γεφυρωθούν οι διαφορές τους σχετικά με τους όρους της συμφωνίας που θα διέπει το SPV.

Αξίζει να σημειωθεί ότι το έργο διασύνδεσης Ισραήλ-Κύπρος-Κρήτη-Αττική βρίσκεται από το  2013 στη λίστα με τα Έργα Κοινού Ενδιαφέροντος ή PCI (Projects of Common Interest) όπως είναι ευρέως γνωστά. Πρόκειται για έργα ενεργειακής υποδομής καίριας σημασίας που επιλέγονται κάθε δύο χρόνια με βάση τον Κανονισμό 347/2013 ο οποίος και διέπει και όλα τα στάδια υλοποίησής τους.

Ερωτηματικά εγείρει η στάση του Υπουργείου Ενέργειας, το οποίο σύμφωνα με πληροφορίες φέρεται αρχικά να απηύθυνε επιστολή στον αρμόδιο Επίτροπο ζητώντας τη μονομερή υλοποίηση του τμήματος Κρήτη-Αττική από τον ΑΔΜΗΕ και εκτός πλαισίου PCI. Ωστόσο, την ίδια στιγμή ο Πρωθυπουργός, Αλέξης Τσίπρας, στις κοινές δηλώσεις μετά την ολοκλήρωση της Τριμερούς Συνόδου Ελλάδας-Κύπρου-Ισραήλ το χαρακτήριζε κορυφαίο έργο διασυνδεσιμότητας ανάμεσα στις τρεις χώρες, ενώ λίγους μήνες νωρίτερα η Ελλάδα επίσημα ενέκρινε το έργο στην τελική αξιολόγηση που διενεργείται από τις σχετικές Περιφερειακές Ομάδες (Regional Groups).

H απάντηση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής φαίνεται να ήταν άμεση και τόνιζε ότι στόχος όλων των μερών θα πρέπει να είναι η εξάντληση όλων των προσπαθειών ώστε να πραγματοποιηθεί το έργο ως PCI, υπογραμμίζοντας τα πλεονεκτήματα που απορρέουν από αυτή τη λύση σε χρόνο και χρήμα. Πιο συγκεκριμένα, ο φορέας υλοποίησης του έργου έχει ήδη λάβει 16 εκατομμύρια ευρώ για μελέτες από το αποκλειστικά για PCI χρηματοδοτικό πρόγραμμα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Connecting Europe Facility. Παράλληλα έχει ξεκινήσει η αδειοδοτική διαδικασία η οποία σύμφωνα με τον Κανονισμό στην περίπτωση των PCI δεν επιτρέπεται να υπερβεί τα 3,5 χρόνια.

Την ίδια στάση διατήρησε η Κομισιόν και στις τρεις συναντήσεις που πραγματοποιήθηκαν στην Αθήνα υπογραμμίζοντας ότι τη δεδομένη χρονική στιγμή και με βάση την πρόοδο που έχει επιτευχθεί ως τώρα από την πλευρά του φορέα υλοποίησης, η βέλτιστη λύση είναι η από κοινού κατασκευή της διασύνδεσης. Από την πλευρά της η Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας (ΡΑΕ) επικαλούμενη διετή καθυστέρηση από την πλευρά του φορέα υλοποίησης όπως αυτή καταγράφηκε στην ετήσια έκθεση του ACER, προτείνει την απευθείας ανάθεση του έργου στον ΑΔΜΗΕ, λύση που προκύπτει από την εφαρμογή της Οδηγίας 72/2009 με εναλλακτική λύση τη διεξαγωγή διαγωνισμού από την ίδια τη ΡΑΕ. Η Επιτροπή βλέπει με σκεπτικισμό την πρώτη εκδοχή, φοβούμενη ότι στη συνέχεια το έργο θα χάσει τον τίτλο του PCI και κατ' επέκταση όλα τα πλεονεκτήματα που απορρέουν από αυτό, αφήνοντας παράλληλα την Κύπρο εκτεθειμένη σε ενεργειακή απομόνωση.

Οι τελευταίες εξελίξεις προβληματίζουν αρκετά σχετικά με την άτεγκτη στάση του ΑΔΜΗΕ υπό την καθοδήγηση πάντα του Υπουργού Ενέργειας (μιας και το 51% του ΑΔΜΗΕ ανήκει στο Ελληνικό Δημόσιο, υπό την εποπτεία του Υπουργού Περιβάλλοντος και Ενέργειας). Ο ΑΔΜΗΕ δηλώνει σε όλους τους τόνους ότι η χρηματοδοτική του ικανότητα είναι τέτοια που δεν χρειάζεται κονδύλια της Ευρωπαϊκής Επιτροπής τα οποία είναι διαθέσιμα για τα PCI μέσω του προγράμματος CEF, ενώ διατηρεί αδιάλλακτη στάση σε σχέση με την συμμετοχή του σε νέα συνάντηση που διοργανώνει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στις Βρυξέλλες ως ύστατη προσπάθεια να βρεθεί μια κοινώς αποδεκτή λύση κυρίως μετά την επίσημη εκδήλωση ενδιαφέροντος από τον Βελγικό διαχειριστή του βελγικού συστήματος μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας, Elia.

Σύμφωνα με πληροφορίες ο Elia δεν ενδιαφέρεται να συμμετάσχει μόνο στη μετοχική σύνθεση του SPV, σεβόμενος πλήρως το ρόλο του ΑΔΜΗΕ, αλλά και στην υλοποίηση των άλλων δύο τμημάτων του PCI.

Πολλοί αποδίδουν αυτή την στάση στην συμμετοχή της κινεζικής State Grid στο μετοχικό κεφάλαιο του ΑΔΜΗΕ με ποσοστό 24%. Με αυτό τον τρόπο, όμως, ΑΔΜΗΕ και Υπουργείο έμμεσα απορρίπτουν τη δυνατότητα χρηματοδότησης του έργου από ευρωπαϊκά κονδύλια που σαν συνέπεια θα είχαν τη μείωση του κόστους που εν τέλει θα μετακυλιστεί στους Έλληνες πολίτες. Δεν θα πρέπει άραγε ο Υπουργός ή η κυβέρνηση, αλλά και η ΡΑΕ που προωθεί την απευθείας ανάθεση στον ΑΔΜΗΕ, να λογοδοτήσουν για μια τέτοια παράλογη επιλογή, την ίδια στιγμή που διαχειριστές ευρωπαϊκών χωρών πολύ περισσότερο οικονομικά ισχυρών από την Ελλάδα κάθε χρόνο διεκδικούν χρηματοδοτήσεις πολλών εκατομμυρίων από το πρόγραμμα CEF για τέτοιου είδους έργα;