Τα βράδια της Τετάρτης γίνονται ένας πολύ καλός λόγος για να ανοίξεις την τηλεόρασή σου. Μια νέα χαρτογράφηση της Αθήνας, της ζωής και των αντιηρώων της σε περιμένει στην ΕΡΤ 2 και τα 12 ντοκιμαντέρ-φιλμ του δεύτερου κύκλου της σειράς «Συναντήσεις με Αξιοσημείωτους Ανθρώπους» του Μενέλαου Καραμαγγιώλη που θα προβάλλονται κάθε εβδομάδα στις 22.00, αρχίζοντας από την Τετάρτη 21 Νοεμβρίου και με πρεμιέρα την ταινία «Επιστροφή». Ο δημιουργός που από «το turning point του ελληνικού ντοκιμαντέρ και ένα αριστούργημα κλασσικό στην ιστορία του σινεμά», όπως χαρακτηρίστηκε το «ROM», μέχρι το διεθνώς αναγνωρισμένο με 11 βραβεία «J.A.C.E. – Just Another Confused Elephant», βλέπει τη ζωή και φιλμάρει μεταμοντέρνα, έχει να μας γνωρίσει ανθρώπους που οι ιστορίες και ο τρόπος σκέψης τους μπορούν να μας βάλουν σε σκέψεις.
Οι πρώτες «Συναντήσεις με αξιοσημείωτους ανθρώπους» ξεκίνησαν το 2011, δίνοντας βήμα σε ήρωες που ο φακός αγνοούσε μέχρι τότε. Προβλήθηκαν σε πολλά διεθνή φεστιβάλ, πανεπιστήμια και σχολεία δίνοντας το στίγμα μιας χώρας που πασχίζει να επαναπροσδιορίσει την ταυτότητά της. Έδωσαν «οδηγίες χρήσης» σε νέους σκηνοθέτες, ηθοποιούς, μαθηματικούς και καλλιτέχνες για το πώς μπορεί κάποιος να ξεπεράσει τα ελληνικά σύνορα. Έγιναν εξαιρετικά δημοφιλείς στο διαδίκτυο.
Με τα λόγια του Μενέλαου Καραμαγγιώλη
«Ψάχνοντας τους ήρωες των ταινιών, τόσο μυθοπλασίας όσο και ντοκιμαντέρ, που γυρίζω τα τελευταία 10 χρόνια, βρέθηκα μπροστά σε μια Αθήνα διαφορετική, σχεδόν αόρατη και απροσδόκητα δυναμική. Κι εκεί συνειδητοποίησα πως αυτό που νιώθω, συχνά, ως αδιέξοδο στη σύγχρονη τέχνη, μάλλον απαιτεί μια νέα επαφή με την πραγματικότητα, με το ντοκουμέντο και τους τρόπους που γίνονται αφορμή και βάση για το καλλιτεχνικό έργο» τονίζει σε σημείωμά του ο βραβευμένος σκηνοθέτης.
«Νιώθω πως η Αθήνα είναι μια παρεξηγημένη “χώρα” και το νιώθω κάθε φορά που μιλάω με τους συνεργάτες μου και τους συμπαραγωγούς μου στο εξωτερικό. Αυτή η εικόνα αλλάζει άρδην όταν έρχονται κι όταν τους “ξεναγώ” επιτόπου στην πόλη με τον τρόπο που τη βλέπω ή όταν γίνονται θεατές του τρόπου που την αποτυπώνουμε στο φακό από το 2009.
Το ένιωσα στις αντιδράσεις του κοινού στις 38 χώρες όπου ταξίδεψα με το J.A.C.E. - Just Another Confused Elephant. Μετά την προβολή μιλούσαν έκπληκτοι για μια Ελλάδα που δεν ήξεραν ούτε είχαν φανταστεί, για ήρωες (που ως αντιήρωες) διαχειρίζονται αυτοσχέδια κι επινοητικά τα αδιέξοδα της εποχής. Συμπτωματικά το J.A.C.E. - Just Another Confused Elephant (ταινία μυθοπλασίας) ξεκίνησε να γυρίζεται με την αρχή της κρίσης το 2007. Το σενάριό της βασίζεται σε μια αληθινή ιστορία κι είναι ένας καταδικασμένος αντιήρωας που παλεύει να προσδιορίσει εξαρχής “πατρίδα”, “οικογένεια” και “ταυτότητα”. Βασικό κίνητρο για την ταινία αυτή ήταν πως η ουσιαστική ιστορία γράφεται μέσα από αντιήρωες και στα ψιλά των εφημερίδων. Αυτό με ενδιαφέρει πολύ τα τελευταία χρόνια κι εκεί ψάχνω τους πραγματικούς πρωταγωνιστές: στους αξιοσημείωτους που δε συναντάμε εύκολα στις οθόνες.
Στη διάρκεια αυτών των γυρισμάτων για τις “Συναντήσεις με Αξιοσημείωτους Ανθρώπους” συναντήσαμε και καταγράψαμε κινηματογραφικά πολλούς και διαφορετικούς τύπους ανθρώπων οι οποίοι μοιάζουν να γίνονται “οδηγοί” σε μια ανθρωποκεντρική χαρτογράφηση της Αθήνας, των αδιεξόδων της και των λύσεων.
Ανακαλύψαμε ανεξερεύνητες περιοχές της πόλης είτε στο κέντρο της είτε στην περιφέρειά της μέσα από χαρακτήρες που η ίδια η ζωή τους κάνει ήρωες συναρπαστικών καθημερινών διηγήσεων κρίσης και επιβίωσης.
Για πρώτη φορά ένιωσα την αληθινή δύναμη του ντοκουμέντου και του ντοκιμαντέρ στον τρόπο που γίνεται μια τέχνη σημερινή με κοινωνικές παρεμβάσεις· στον τρόπο που εξασφαλίζει και τη συμμετοχή των ίδιων των ηρώων στο τελικό αποτέλεσμα χωρίς να τους βλέπει μόνο ως υποκείμενα αποτύπωσης.
Οι ήρωες (οι αντιήρωες, επιμένω) που συνάντησα και συναντώ τα τελευταία χρόνια είναι η εμμονή μου γιατί η επαφή μαζί τους νιώθω πώς λειτουργεί αποκαλυπτικά μέσα μου και ξεκαθαρίζει όσα νιώθω να ’ναι θολά τελευταία. Κι έτσι άρχισα να σκέφτομαι μια νέα χαρτογράφηση της Αθήνας μέσα από μια μεγάλη λίστα ηρώων που στήνει μιαν καίρια ανθρωπογεωγραφία της πόλης και την καθιστά ζωντανή, κι όχι μόνο δέσμια ενός μακρινού παρελθόντος. Αυτοί οι ήρωες μοιάζουν να γίνονται οι “οδηγοί” σε μια πορεία που απαιτεί άμεσες δράσεις και καίρια παρέμβαση και διεκδικεί την προοπτική, ειδικά σε μια στιγμή που πυκνώνουν οι απειλές πως όλα μοιάζει να έχουν τελειώσει για όσους ζούμε σε αυτό τον –σχεδόν- καταδικασμένο τόπο» καταλήγει.
«Καταδικασμένοι» ήρωες και άνθρωποι που δυσκολεύονται όπως νεαροί άνεργοι επιστήμονες, άστεγοι, ανήλικοι φυλακισμένοι, κυνηγημένοι πρόσφυγες, έλληνες μετανάστες στη Γερμανία και τραυματισμένα αδέσποτα πρωταγωνιστούν στις 12 νέες ταινίες-ντοκιμαντέρ που έχουν αρχίσει να προβάλλονται σε διεθνή φεστιβάλ με υμνητικές κριτικές και έχουν προκαλέσει το ενδιαφέρον τηλεοπτικών σταθμών και Πανεπιστημίων του εξωτερικού ενώ έχουν ήδη αρχίσει να προβάλλονται σε σχολεία, πανεπιστήμια, φυλακές κ.α.
Πρεμιέρα με την «Επιστροφή»
Μπορεί το θέατρο να γίνει τρόπος εκπαίδευσης και επανένταξης σε μια ομάδα ανήλικων φυλακισμένων που είναι σίγουρο πως ακόμα κι όταν αποφυλακιστούν δεν έχουν καμιά ελπίδα να ξεφύγουν από την παραβατικότητα; Συνήθως αυτά τα παιδιά επιστρέφουν στη φυλακή πάντα. Ποιος είναι ο τρόπος που μπορεί να βοηθήσει κανείς αυτά τα παιδιά μέσα από το θέατρο; Κι αυτό αφορά μόνο όσους συμμετέχουν στην παράσταση ή και τους θεατές που είναι κρατούμενοι άλλων φυλακών;
Η ταινία «Επιστροφή», που έχει ήδη συμμετάσχει σε διεθνή φεστιβάλ, έχει βραβευτεί και έχει προβληθεί σε φυλακές ανηλίκων, «ανοίγει» το δεύτερο κύκλο της σειράς «Συναντήσεις με Αξιοσημείωτους Ανθρώπους» την Τετάρτη 21 Νοεμβρίου, στις 22.00, στην ΕΡΤ 2.
Με αφορμή τη διάδρασή της κάθε ταινίας με το κοινό και τους ήρωες που πρωταγωνιστούν, ετοιμάζεται ένας διαφορετικός τρόπος της παρουσίας αυτών των ντοκιμαντέρ: Αμέσως μετά την τηλεοπτική τους προβολή, θα μπορεί κανείς να τα παρακολουθήσει σε μία ειδική διαδραστική πλατφόρμα μαζί με νέες ταινίες που ετοιμάστηκαν μετά την ολοκλήρωση των 12 αρχικών ταινιών ντοκιμαντέρ.
Οι ταινίες αυτές δίνουν τη δυνατότητα στο θεατή να παρακολουθήσει την εξέλιξη των ηρώων με βάθος χρόνου που ξεπερνάει τα 5 χρόνια, τις μετακινήσεις τους και άλλες παράλληλες αφηγήσεις που αφορούν στην ιστορία κάθε ταινίας. Με αυτό τον τρόπο δημιουργείται μια νέα διαδραστική μορφή ντοκιμαντέρ, κάτι που γίνεται για πρώτη φορά στην Ελλάδα με την υποστήριξη του Ιδρύματος Ωνάση και της Στέγης. Έτσι οι αρχικές 12 ταινίες και οι ιστορίες τους επεκτείνονται δημιουργικά στο χρόνο και στο χώρο καθώς παρακολουθούμε τη συνέχεια κάθε ιστορίας και τις μετακινήσεις των ηρώων τους.
Αυτή η διαρκής ενσωμάτωση καινούργιου υλικού δίνει τη δυνατότητα στους ήρωες των ταινιών -που ανήκουν σε ευάλωτες κοινωνικές ομάδες που χτύπησε η κρίση στην Ελλάδα- να αποκτήσουν δημόσιο βήμα με αποτέλεσμα να μην είναι αόρατοι και εγκλωβισμένοι στο περιθώριο. Μέσα από αυτές τις ταινίες γίνονται ορατοί (κάτι που επιδιώκουν όλοι), εκθέτουν τα προβλήματά τους και βρίσκουν ένα τρόπο επικοινωνίας με τον κοινωνικό περίγυρο και τους σχετικούς φορείς. Πολλοί από αυτούς τους ήρωες μέσα από τις ταινίες αυτές και μέσα από τη διαδικασία της κινηματογράφησης απέκτησαν ένα «όπλο» διαχείρισης και δημόσιας αναγνώρισης των προβλημάτων τους.
Η διαδραστική πλατφόρμα έχει σχεδιαστεί και εμπλουτιστεί με επιπλέον υλικά και σχετικές συζητήσεις, ώστε η σειρά αυτών των ντοκιμαντέρ να απευθύνεται σε ένα διευρυμένο κοινό στην Ελλάδα και στο εξωτερικό που δείχνει ισχυρό ενδιαφέρον για την σημερινή κατάσταση πέρα από τουριστικές και φολκλορικές ωραιοποιήσεις. Στόχος της είναι να λειτουργήσει ως κοινωνικό εργαλείο για εκπαιδευτικούς σκοπούς σε σχολεία και πανεπιστήμια και να δώσει βήμα για μια πιο αποτελεσματική παρουσία των ηρώων των ταινιών και των ευάλωτων κοινωνικών ομάδων στις οποίες ανήκουν.
Τα συγκεκριμένα ντοκιμαντέρ -που αφορούν ζωτικής σημασίας κοινωνικές ομάδες που έχουν καταποντιστεί από την κρίση- γίνονται «εργαλεία» και δίνουν αφορμές συζητήσεων που αφορούν στη διαχείριση της κρίσης και στην κοινωνική ευθύνη του καθενός μας.
Οι ταινίες αυτές αντιμετωπίζουν καίρια παγιωμένες προκαταλήψεις και, τέλος, οι ήρωές τους μέσα από την προσωπική επίπονη μάχη τους γίνονται «πρέσβεις» στο εξωτερικό εκείνων που επιμένουν σε αυτό τον τόπο με προσωπικό και δύσκολο αγώνα να διαχειριστούν τις δυσκολίες και τα αδιέξοδα.
Οι «Συναντήσεις με Αξιοσημείωτους Ανθρώπους» σε μια ματιά
GREEK ANIMAL RESCUE
Ένα αδέσποτο κακοποιημένο, βαριά άρρωστο, με τρία πόδια, παρατημένο σε μια βιομηχανική έρημο, ένας σύλλογος από το Λονδίνο που αποφάσισε πως πρέπει να φροντίσει τα αδέσποτα της Ελλάδας, μια ομάδα νέων που στο περίσσευμα του χρόνου τους περιπολούν στον Ασπρόπυργο περιθάλποντας αδέσποτα, είναι οι ήρωες της ταινίας σε μια εφιαλτική περιοχή στον Ασπρόπυργο που μοιάζει το κολαστήριο για πολλά παρατημένα ζώα. Υπάρχει τρόπος το άρρωστο κυνηγετικό με τα τρία πόδια να βρεθεί υιοθετημένο και υγιές να τρέχει στα λιβάδια του Essex; Τα αδέσποτα από την Ελλάδα, τα greekies, γιατί είναι ιδιαίτερα δημοφιλή για υιοθεσίες στο εξωτερικό; Σ’ ένα απροσδόκητο φινάλε η ταινία ψάχνει να ανακαλύψει πώς υπάρχει ελπίδα για τους καταδικασμένους σκύλους.
Η ΔΕΥΤΕΡΗ ΕΥΚΑΙΡΙΑ
«…Βγαίνεις στο προαύλιο. Στο ένα παγκάκι κάποιοι κρατούμενοι συζητάνε για το πώς θα παρανομήσουν, όταν θα βγούνε, δίχως να τους πιάσουν. Στο άλλο μιλάνε για πρέζα, στο παρ’ άλλο μιλάνε για τα καλάσνικοφ και ξαφνικά διακρίνεις εκεί πέρα πίσω, ένα τεράστιο Λιθουανό μαζί με κάνα-δυο παραπλήσιους τύπους να παίζουνε σκάκι…» αφηγείται ένας κρατούμενος δάσκαλος μουσικής στις φυλακές ανηλίκων Αυλώνα.
Υπάρχει στην αληθινή ζωή μια δεύτερη ευκαιρία; Ένας έφηβος από τη Λιθουανία βρίσκεται κρατούμενος στις φυλακές ανηλίκων μιας άγνωστης χώρας που δεν έχει ξαναδεί, ούτε μιλάει τη γλώσσα της. Ή θα μείνει στο κελί του παραιτημένος ή θα βρει τρόπο να επαναπροσδιορίσει τη ζωή του. Στο σχολείο της φυλακής θα προσπαθήσει να μάθει ελληνικά, να ανακαλύψει τα κρυμμένα ταλέντα του κι ίσως μια μέρα να σπουδάσει στο Πολυτεχνείο. Θα τα καταφέρει;
Για 3 χρόνια μέσα από τη φυλακή παλεύει να πετύχει αυτούς τους άπιαστους στόχους καθώς η κάμερα αποτυπώνει την αγωνία του να ξαναρχίσει τη ζωή του από την αρχή.
SHOULD I STAY OR SHOULD I GO ?
Έξι Έλληνες ανεβάζουν τις αληθινές τους ιστορίες στη σκηνή και αναρωτιούνται αν πρέπει να φύγουν ή να μείνουν στην Ελλάδα της κρίσης, ένας Γερμανός προσπαθεί να καταλάβει τι φταίει και όλοι μαζί επιχειρούν ένα νέο είδος θεάτρου που μετατρέπει το ντοκουμέντο σε παράσταση. Ο κινηματογραφικός φακός παρακολουθεί τις αληθινές ζωές των ηρώων στο Βερολίνο και στην Αθήνα και εμπλέκεται μαζί με τους θεατές της παράστασης στις πραγματικές ιστορίες των πρωταγωνιστών που υποδύονται τους εαυτούς τους στη σκηνή. Τελικά θα μείνουν ή θα φύγουν;
ΘΕΑΤΡΟ ΚΑΙ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ
Ο τρόπος που το ντοκουμέντο και η πραγματικότητα γίνονται θεατρική παράσταση (θέατρο-ντοκιμαντέρ) στην Επίδαυρο και στον ΟΣΕ μέσα από κατοίκους του Λυγουριού που αποτυπώνουν στις μαρτυρίες τους την ιστορία του αρχαίου θεάτρου και του φεστιβάλ Επιδαύρου και από υπαλλήλους του ΟΣΕ που ανακαλύπτουν τη σημασία του σιδηροδρόμου στη ζωή τους και στην ιστορία του νεοελληνικού βίου.
ΠΕΡΑ ΑΠΟ ΤΑ ΟΡΙΑ
Πώς μια φυλακή μπορεί να είναι φωτεινό διάλειμμα σε μια δύσκολη ζωή; Μια ομάδα καθηγητών αποφάσισε να ιδρύσει σχολείο σε μια φυλακή ανηλίκων στην Αυλώνα και το αποτέλεσμα είναι ο τρόπος που η γνώση και ο πολιτισμός εισβάλουν σε ζωές παιδιών όπου δε θα είχαν με κανένα άλλο τρόπο πρόσβαση. Τα χρόνια της κράτησης μοιάζουν φωτεινή αναλαμπή στη ζωή ανθρώπων που από μικροί είναι αποκλεισμένοι στην παραβατικότητα και μέσα στο σχολείο των φυλακών βρίσκουν τα εφόδια για την επανεκκίνηση.
ΜΙΛΑΝΤ - Ο ΠΛΑΝΗΤΗΣ ΜΟΥ...
Ο Τζελανί παντρεύτηκε γυναίκα από διαφορετική φυλή. Για να μην τους σκοτώσουν, έφυγαν κρυφά από την πατρίδα τους. Με τα πόδια -με κάθε τρόπο- έφτασαν, μήνες μετά, σε ένα ποτάμι. Άλλοι, για να το περάσουν, πεθαίνουν· κι άλλοι μπαίνουν κολυμπώντας στην Ευρώπη. Όμως, στην πρώτη ευρωπαϊκή χώρα, την Ελλάδα, βρέθηκαν -με τα παιδιά τους- άστεγοι κι αποκλεισμένοι χωρίς να μπορούν πάνε ούτε μπρος ούτε πίσω. Η μόνη λύση είναι να φτάσουν παράνομα στη Γερμανία, λένε οι διακινητές. Δεν υπάρχουν άλλα χρήματα για να περάσει ολόκληρη η οικογένεια. Ο Τζελανί, αντιμέτωπος με αυτό το δίλημμα, πρέπει να αποφασίσει. Αν φύγει ένα από τα παιδιά ασυνόδευτο και φτάσει σώο, θα καταφέρει να τραβήξει κοντά του και την υπόλοιπη οικογένεια. Τα παιδιά του θα μάθουν με βίαιο τρόπο πώς βρίσκει κανείς τον πλανήτη του ή πώς τον στήνει εξαρχής. Και αν η Γερμανία είναι πραγματικά η λύση ή ένας νέος εφιάλτης.
H BAMBAKEPH MOY ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ
Γυναίκες, ασυνόδευτες με τα παιδιά τους, διωγμένες για πολιτικούς λόγους από τις χώρες τους, βρίσκουν καταφύγιο σε ένα ξενώνα στη Συγγρού όπου μια ομάδα ειδικών τις βοηθάει να ενταχτούν και να αναζητήσουν άλλα εξορισμένα μέλη της οικογένειάς τους και κυρίως να προσδιορίσουν το μέλλον τους σε μια άγνωστη ήπειρο νόμιμα κι αποτελεσματικά.
Η ΣΧΕΔΙΑ ΜΟΥ
Βρέθηκαν άστεγοι σε μια πόλη που δεν ξέρει πως να τους βοηθήσει. Οι άνεργοι «νεόπτωχοι» της χώρας μας δεν έχουν καμιά ελπίδα. Ένας τέως άστεγος, ο Τζον Μπερντ, και το περιοδικό αστέγων που ξεκίνησε στο Λονδίνο είναι η αφετηρία. Μέσα από τις οδηγίες του από τον Χρήστο Αλεφάντη και την ομάδα του σχηματίζεται η βάση για την ελληνική Σχεδία: έναν τρόπο που μπορεί ένας αποκλεισμένος να ξαναβρεί σπίτι, δουλειά νόμιμη, να σπουδάσει και να διεκδικήσει τη συνδρομή από την κοινωνία που τον έχει διώξει.
ΓΚΟΛ ΣΤΗ ΦΤΩΧΕΙΑ
Μια ομάδα ποδοσφαίρου, αντιπροσωπεύει τη χώρα μας σε μια παγκόσμια ποδοσφαιρική διοργάνωση και παίρνει το βραβείο ήθους. Η Εθνική Ελλάδας Αστέγων αγωνίζεται με άλλες ομάδες αστέγων (όπως η ομάδα της Ινδονησίας που αποτελείται από φορείς HIV) στην Πολωνία. Μπροστά στο φακό η ομάδα βάζει γκολ, τρώει γκολ, και αποδεικνύει πως το ποδόσφαιρο, η κοινωνικοποίηση και η αποδοχή μπορεί να γίνουν σημαντικά «όπλα» για να διαχειριστεί κανείς τις δυσκολίες μιας ζωής όταν μοιάζει χαμένη και ψάχνει τους τρόπους που αντιμετωπίζεται ο κοινωνικός αποκλεισμός.
MATTERNET
Ένας έλληνας μηχανικός, ο Ανδρέας Ραπτόπουλος που ψάχνει και ταξιδεύει, ανακαλύπτει νέες εφαρμογές που διευκολύνουν το βίο και αντιμετωπίζουν δύσκολα προβλήματα. Σε ένα πανεπιστήμιο στους χώρους της ΝASA, το Singularity University που οργανώνει ένας άλλος Έλληνας της διασποράς, ο Πήτερ Διαμάντης, καταφέρνει να πραγματοποιηθεί ένα ουτοπικό όνειρο: ο Ραπτόπουλος, πρώτος, κατασκευάζει drones για ειρηνικό στόχο ως τρόπο ενίσχυσης τριτοκοσμικών πληθυσμών και πόλεων που αποκλείονται λόγω καιρικών συνθηκών και φτώχειας. Μια πορεία που ξεκινάει από το Πολυτεχνείο, φτάνει στο Λονδίνο και καταλήγει στο σαν Φρανσίσκο, το Silcon Valley, την Amazon και τέλος τα δύσβατα βουνά της Μογγολίας.
START UP ΘΑ ΠΕΙ… ΞΕΚΙΝΑΩ
Άνεργοι έλληνες που ψάχνουν τον τρόπο να προωθήσουν τη δουλειά τους στο εξωτερικό, φτάνουν στο Silicon Valley. Πετυχημένοι Έλληνες της Καλιφόρνιας τους υποστηρίζουν και τους καθοδηγούν τροφοδοτώντας παράτολμα όνειρα και παράξενες ιδέες που δημιουργούν τις νέες εταιρείες. Κάποιες γίνονται ανάρπαστες από κολοσσούς όπως η Google και οι δημιουργοί τους τις παρουσιάζουν στο φακό αποτυπώνοντας όλη τη διαδικασία και περιγράφοντας τη σχετική τεχνογνωσία.
23°
