Η Εθνική Λυρική Σκηνή στην τελευταία της επίσημη εμφάνιση, για φέτος το καλοκαίρι, στο Φεστιβάλ Αθηνών, πρόσφερε μια παραγωγή υψηλού επιπέδου που μας άφησε τις καλύτερες εντυπώσεις…
Είναι σπάνιες οι φορές που επιλέγω να παρακολουθήσω μια όπερα, την τελευταία ημέρα των παραστάσεων, ιδίως όταν πρόκειται για μια νέα -και πολυαναμενόμενη -παραγωγή, απλά γιατί δεν έχω την υπομονή να περιμένω… Αυτή τη φορά όμως έτυχε. Ανεβαίνοντας τα σκαλιά του Ηρωδείου το βράδυ της Πέμπτης 31 Ιουλίου, από τη μια σκεφτόμουν τα ενθουσιώδη σχόλια για τις ερμηνείες αλλά και τις ενστάσεις ως προς τη σκηνοθετική προσέγγιση και από την άλλη, είχα ακόμα στα αυτιά μου την υπέροχη φωνή της Αλεξίας Βουλγαρίδου-η Δυσδαιμόνα της πρώτης διανομής. Νωρίτερα την ίδια μέρα είχα απολαύσει μια χορταστική συνέντευξή της στον Χρήστο Παπαγεωργίου για το Τρίτο Πρόγραμμα και ειλικρινά είχα λυπηθεί που δεν θα την άκουγα. Εγώ θα παρακολουθούσα τη δεύτερη διανομή του Οθέλλου με τον Αντονέλλο Παλόμπικαι πάλι στον φερώνυμο ρόλο, αλλά Δυσδαιμόνα την Τσέλια Κοστέα και Ιάγο τον Δημήτρη Πλατανιά. Μπορώ να πω, χωρίς δισταγμό, ότι με αποζημίωσαν….
Μπαίνοντας στο Ηρώδειο παρατηρώ το πρώτο δείγμα γραφής του Γιάννη Κόκκου, σκηνοθέτη της παράστασης. Τα σκηνικά του. Μια τεράστια κυβιστική κατασκευή, καταλαμβάνει όλο το πλάτος της σκηνής και πολύ από το βάθος της . Πλήρης αποδόμηση, σε άσπρο- μαύρο. Σκάλες που δεν οδηγούν πουθενά, αψίδες που παραπέμπουν στο φυσικό σκηνικό του ρωμαϊκού θεάτρου, πόρτες με παραμορφωτικά κάτοπτρα και, το μοναδικό στοιχείο που μας επαναφέρει στην υπόθεση του Σεξπηρικού έργου, ο χαλκοπράσινος φτερωτός λέων, το έμβλημα της Γαληνοτάτης. Όπως διαβάζω στο σημείωμα του σκηνοθέτη, «ο σκηνικός χώρος αποδίδει το χάος, τον κόσμο του παραλόγου, έτσι όπως προκλήθηκε από τον Ιάγο και όπως σταδιακά καταλαμβάνει το πνεύμα του Οθέλλου».
Τα φώτα χαμηλώνουν και στο πόντιουμ ανεβαίνει ο Μύρωνας Μιχαηλίδης. Από την εισαγωγή και το χορωδιακό της πρώτης πράξης του Οθέλλου διαισθάνομαι ότι τόσο η ορχήστρα όσο και η ανδρική και γυναικεία χορωδία της ΕΛΣ θα μας προσφέρουν ένα άρτιο αποτέλεσμα –και δεν έπεσα έξω. Ένα κρεσέντο κρουστών «αφηγείται» την άφιξη του βενετσιάνικου στόλου στην Κύπρο, εν μέσω μιας τρομερής καταιγίδας. Όλοι οι κάτοικοι του νησιού συγκεντρώνονται στην προκυμαία και παρακολουθούν με αγωνία την προσπάθειά του να προσεγγίσει το λιμάνι με ασφάλεια. Η καταιγίδα οπτικοποιείται με αστραπές και εκτυφλωτικές αντανακλάσεις μέσα από τα κάτοπτρα του σκηνικού –εντυπωσιακοί οι φωτισμοί του Μίχαελ Μπάουερ, αν και με μια δόση υπερβολής, κατά τη γνώμη μου στη συγκεκριμένη σκηνή. Η χορωδία σε πλήρη ανάπτυξη, κατακλύζει κάθε σπιθαμή του ελάχιστου ελεύθερου χώρου που της αφήνει το σκηνικό – το πλήθος αγωνιά για τη σωτηρία του στόλου κι εγώ… για τη σωματική ακεραιότητα των μουσικών που βρίσκονται ακριβώς από κάτω…
Τα κοστούμια που έχει εμπνευστεί ο Γιάννης Κόκκος, καλόγουστα, με κυρίαρχο χρώμα το μαύρο και ελάχιστο άσπρο-εξαίρεση το κατάλευκο κοστούμι της Δεισδαιμόνας- τοποθετούν την ιστορία όχι στον 15ο αιώνα, αλλά κάπου ανάμεσα στα τέλη του 19ου και τις αρχές του 20ου -προσωπικά δεν κατανοώ το λόγο, αλλά δεν μπορώ να πω ότι με ενόχλησαν, με εξαίρεση τις μεγαλοαστικές βραδινές τουαλέτες της χορωδίας στην τρίτη πράξη, που τις βρήκα αταίριαστες για κατοίκους ενός νησιού, έστω κι αν υποδέχονται τον πρέσβη του Δόγη….
Πολύ γρήγορα όμως η δύναμη της μουσικής του Βέρντι σε παρασύρει . Βλέπεις, παρατηρείς αλλά κυρίως ακούς. Την ορχήστρα και τις φωνές. Και αφήνεσαι….
Οι ερμηνείες
Ο Οθέλλος του Αντονέλλο Παλόμπιαν και εντυπωσιακός ως παρουσία και με ηχόχρωμα ταιριαστό στις υψηλές απαιτήσεις του ρόλου, άργησε κατά τη γνώμη μου να «ζεσταθεί» και να ξεδιπλώσει τις αδιαμφισβήτητες φωνητικές του αρετές. Ίσως να μην τον βοηθούσε ο ανοιχτός χώρος του Ηρωδείου, γεγονός όμως είναι ότι στην πρώτη σκηνή η φωνή έμοιαζε λίγη με δυσκολία ξεχώριζε ανάμεσα στις άλλες φωνές. Ερμηνευτικά, ο ιταλός τενόρος μας παρουσίασε έναν ορμητικό , μονοδιάστατο,brutalΟθέλλο, που παρασύρεται από την πλεκτάνη του Ιάγου, ζηλεύει, σκοτώνει και σκοτώνεται, χωρίς να μπορεί να πείσει -και να συγκινήσει -για το πάθος και την αγάπη του ήρωα προς τη Δυσδαιμόνα, τις αμφιβολίες του για την πίστη της, το εσωτερικό του μαρτύριο και τη συντριβή του στο φινάλε . Αντίθετα ο Δημήτρης Πλατανιάς στο ρόλο του δολοπλόκου Ιάγου, ανέδειξε όλες τις πτυχές του σημαντικότερου ίσως, ρόλου του έργου και μας χάρισε έναν χαρακτήρα υποχθόνιο, καταστροφικό, απόλυτα «κακό»-έξοχος σ το περίφημο «Credo» της δεύτερης πράξης. Το θερμό χειροκρότημα που απέσπασε στο τέλος της παράστασης, το άξιζε 100%.
Η «δική μας», Ρουμάνα υψίφωνος, Τσέλια Κοστέα, για μιαν ακόμη φορά απέδειξε τη μουσικότητα της φωνής της και το υποκριτικό της χάρισμα. Έδωσε μια Δεισδαιμόνα γλυκιά και τρυφερή όταν εκφράζει τον έρωτά της στο υπέροχο ντουέτο της πρώτης πράξης, ανήσυχη όταν έρχεται αντιμέτωπη με το θυμό και τη ζήλεια του Οθέλλου, θλιμμένη όταν υπομένει τις προσβολές του, παραιτημένη και βαθιά ανθρώπινη στην τελευταία της προσευχή -λίγο πριν πεθαίνει από το χέρι του. Η ερμηνεία της στο «Τραγούδι της Ιτιάς» αληθινά με συγκίνησε….
Η ορχήστρα της ΕΛΣ υπό τη διεύθυνση του αρχιμουσικού Μύρωνα Μιχαηλίδη ήταν ολοφάνερο πως αντιμετώπισε με σοβαρότητα και σεβασμό το αριστούργημα του Βέρντι και μας χάρισε μια από τις αρτιότερες ερμηνείες της. Δικαίως καταχειροκροτήθηκε από ένα κοινό που την αγαπά,τη στηρίζει με πάθος και ενθουσιάζεται κάθε φορά που ξεπερνά τον εαυτό της. Τέλος,θα ή θελα να πω ξανά ένα μεγάλο μπράβο για την έξοχη δουλειά που κάνει ο Αγαθάγγελος Γεωργακάτος, διευθυντής της χορωδίας όπως και η Μάτα Κατσούλη (παιδική χορωδία). Η συμβολή τους στην επιτυχία της παράστασης του Οθέλλου –ένα λυρικό έργο με απαιτητικά χορωδιακά μέρη-ήταν καθοριστική.
Συμπέρασμα: Ο Οθέλλος που έκλεισε τις εμφανίσεις της Εθνικής Λυρικής Σκηνής στο Φεστιβάλ Αθηνών 2014 ήταν μια παράσταση με ενδιαφέρουσα σκηνοθετική άποψη και κυρίως με μουσική υψηλού επιπέδου. Την απολαύσαμε!
22°
