Κριτική για το έργο «Βαβυλωνία» του Δημήτρη Βυζάντιου σε σκηνοθεσία Γιάννη Κακλέα που είδαμε σε live streaming από την Κεντρική Σκηνή του Εθνικού Θέατρου
Υπήρχε αδημονία γι' αυτή την παράσταση. Στο «φουαγιέ» των social media υπήρξε παιγνιώδης προσομοίωση μιας κανονικής θέασης ανάμεσα σε όσους επρόκειτο να παρακολουθήσουν, το Σάββατο το βράδυ στις οθόνες τους, την πασίγνωστη «Βαβυλωνία» του Δημήτρη Βυζάντιου, ζωντανά από την Κεντρική Σκηνή του Εθνικού Θεάτρου. Αυτή τη φορά σε σκηνοθεσία Γιάννη Κακλέα.
Στις συζητήσεις στο διαδικτυακό «φουαγιέ» πριν από την έναρξη της παράστασης προσπαθούσαμε να θυμηθούμε ποια ήταν η τελευταία φορά που είδαμε τη «Βαβυλωνία». Κάποιοι είχαμε δει την ταινία του Γιώργου Διζικιρίκη (1970) με τον Ηλία Λογοθέτη σ' έναν ρόλο-σταθμό για τον ίδιο και για το έργο, στον ρόλο του Επτανήσιου αστυνόμου. Άλλοι την είχαν δει στο «Θέατρο της Δευτέρας». Όλοι όμως θυμόμαστε το περίφημο «κάζο πενσάτο» (έγκλημα εκ προμελέτης) που έγινε η αφορμή για το μεγάλο μπέρδεμα αυτής της ιστορίας. Και όλοι θέλαμε να διαπιστώσουμε με ποιον τρόπο κι εμείς (κι όχι μόνο ο Γιάννης Κακλέας) θα διασκεδάζαμε με το πρώτο επίπεδο του έργου (την κωμωδία ηθών) και θα εντοπίζαμε το ουσιαστικό διακύβευμα του έργου, που χαρακτηρίστηκε ως «το πιο επιτυχημένο θεατρικό παράδειγμα μετεπαναστατικού διαφωτισμού»: τη δυνατότητα ή την αδυναμία συνύπαρξης της διαφορετικότητας (γλωσσικής τότε).
Και βρισκόμαστε στην Κεντρική Σκηνή του Εθνικού Θεάτρου, όπου δεσπόζει μια γκραβούρα εποχής του Ναυαρίνου στη διάρκεια της νικηφόρας ναυμαχίας των συμμαχικών δυνάμεων. Στο Ναύπλιο, όπου εκτυλίσσεται η ιστορία του Δημήτρη Βυζάντιου, ακούγονται χαρμόσυνες καμπάνες και κυριαρχεί η χαρά για τα μαντάτα της νίκης και της απελευθέρωσης. Στη λοκάντα (πανδοχείο) του μεσιέ Μπαστιά αρχίζουν να συγκεντρώνονται Ελληνες από διάφορα σημεία της: ένας Ανατολίτης, ένας Μωραΐτης, ένας Χιώτης, ένας Κρητικός, ένας Αρβανίτης, ένας Κύπριος κι ένας λογιότατος. Και παρότι στην αρχή επικρατεί μια αμηχανία και μια επιφυλακτικότητα, ανάμεσα στους συνδαιτυμόνες, πολύ γρήγορα, όλοι πίνουν, χορεύουν, τραγουδούν και πολύ σύντομα η συμβολή τηςΜαρίζας Ρίζου στη μουσική επιμέλεια (και τη σύνθεση) της παράστασης γίνεται ένα από τα σημαντικά στοιχεία της παράστασης.
Σ' εκείνο το γλέντι, που μετέδωσε απευθείας στις οθόνες μας, τη μέθεξη, τη χαρά, το κέφι και τους διονυσιασμούς του ενθουσιασμού υπήρχε η τσαχπινιά της κίνησης του συναινετικού και καλόβουλου Χίου (Γιάννης Κότσιφας), η τρυφερή χορευτική αδεξιότητα του λογιότατου (Θανάσης Δήμου), αλλά και ο μοναχικός τσάμικος που είχε την απελπισία των χρόνων που πέρασαν και την ευγνωμοσύνη για τους χρόνους που έρχονταν.
Βέβαια μετά το χορό έρχονται και οι κουβέντες κι εκεί τα πράγματα δυσκολεύουν, αφού οι διάλεκτοι της κάθε περιοχής δεν διευκολύνουν τη συνεννόηση των μελών της παρέας. Και η παρεξήγηση δεν αργεί να έρθει. Γιατί τα «κουράδια» που λέει ο Κρητικός (Κώστας Αποστολάκης) είναι τα κοπάδια, αλλά ο Αρβανίτης (Κώστας Μαγκλάρας) το αντιλήφθηκε εντελώς διαφορετικά -όπως το ήξερε στη δική του διάλεκτο. Κουβέντα στην κουβέντα βγάζει ο Αρβανίτης την κουμπούρα και τραυματίζει τον Κρητικό. Και τότε καταφθάνει ο νόμος για να λύσει τις διαφορές. Μόνο που τις περιπλέκει ο Επτανήσιος αστυνόμος (Οδυσσέας Παπασπηλιόπουλος). Και όλοι καταλήγουν... αρέστο! Και το γέλιο βγαίνει αβίαστο από τις αλλεπάλληλες ατάκες όλων, ενώ ο Δημήτρης Βυζάντιος είχε τη διορατικότητα να σκιαγραφήσει και τα χαρακτηριστικά που συνοδεύουν κάθε περιοχή.
Αλλά η «Βαβυλωνία» έχει happy end και η «διοίκηση» αποφασίζει να αποφυλακίσει τους συλληφθέντες φασαριόζους, που μοιάζει να αφήνουν (;) πίσω τους όσα τους χωρίζουν. Και η σκηνή της αποφυλάκισης είναι η «παράβαση» του Γιάννη Κακλέα. Ήταν ο τρόπος του να μεταφέρει τη Βαβυλωνία του 1836 στη Βαβυλωνία του 21ου αιώνα. Και ξαφνικά ο Επτανήσιος αστυνόμος αρχίζει να μιλάει σημερινά ελληνικά, με τον τρόπο και το ύφος που σήμερα μιλιούνται και όλοι οι αποφυλακισμένοι βρίσκονται σε μια άλλη λοκάντα, σύγχρονη, με πλαστικές καρέκλες και με μια αφίσα του ΕΟΤ να κυριαρχεί τώρα στη σκηνή. Και το γλέντι τους είναι διαφορετικό τώρα. Είναι φασαριόζικο, επιδεικτικό, χωρίς μέθεξη, μόνο εκτόνωση. Και αφήνει πίσω του μια δόση πίκρας... Και κάποιος (μήπως ο λοκαντιέρης του 21ου αιώνα;) ακούγεται να λέει: «Έχε χάρη που είστε ξένοι». Και κάπου στο βάθος ακούγεται το ποίημα του Γιώργου Σεφέρη: «Είναι παιδιά πολλών ανθρώπων τα λόγια μας. /Σπέρνουνται γεννιούνται σαν τα βρέφη/ ριζώνουν θρέφουνται με το αίμα./ Όπως τα πεύκα/ κρατούνε τη μορφή του αγέρα/ ενώ ο αγέρας έφυγε, δεν είναι εκεί/ το ίδιο τα λόγια/ φυλάγουν τη μορφή του ανθρώπου/ κι ο άνθρωπος έφυγε, δεν είναι εκεί.».
Ο Γιάννης Κακλέας σεβάστηκε ένα εμβληματικό έργο, μετέφερε όλα του τα επίπεδα, άντλησε υλικό από πολλά πεδία (καρτούν, κλασικά εικονογραφημένα), σχολίασε εύστοχα τη διαχρονία του, και είχε έναν εξαιρετικό θίασο που υλοποίησε το όραμά του, και μας χάρισε μια ευφρόσυνη και φρέσκια παράσταση. Όλοι ζωντάνεψαν τους χαρακτήρες του έργου με χιούμορ και ευστοχία, αλλά οπωσδήποτε θα σταθώ στον Οδυσσέα Παπασπηλιόπουλο, τον Θανάση Δήμου, τον Κώστα Αποστολάκη, τον Κώστα Μαγκλάρα και τον Γιάννη Κότσιφα.
Και επέλεξε ο Γιάννης Κακλέας, στην υπόκλιση, να κάνουν όλοι μαζί τη φασαρία που λείπει από τα θέατρα. Και κάπου εκεί τελείωσε η παράσταση μαζί με το ποίημα του Γιώργου Σεφέρη: «Αλλά πού θα είσαι τη στιγμή που θα ’ρθει/ εδώ σ' αυτό το θέατρο το φως;».
14°
