Ηλέκτρα: Μελό χωρίς μέτρο

Ο Άρης Μπινιάρης έχει καταθέσει την προσωπική του προσέγγιση για την τραγωδία (και όχι μόνο) με τεράστια επιτυχία, καθώς τόσο οι μονολογικοί πειραματισμοί του παλαιότερα, όσο και οι εξαιρετικοί ροκ αποχρώσεων, ρυθμικοί του «Πέρσες» στην Επίδαυρο έδωσαν μια νέα προσέγγιση στη σκηνική απόδοση του αρχαιοελληνικού δράματος.

Στη δεύτερη προσπάθειά του να σκηνοθετήσει τραγωδία σε κλειστό χώρο, την «Ηλέκτρα» του Σοφοκλή, το αποτέλεσμα είναι άνισο.

Ο διευρυμένος σκηνικός χώρος, με τα κεριά, που σχεδίασε ο Κωστής Καραντάνης, προδιαθέτει για μια τελετουργικής φύσης παράσταση. Ο μουσικός επί σκηνής Χρήστος Γεωργόπουλος (στον οποίο ανήκει και η μουσική σύνθεση) και το τύμπανο παραδίπλα (που θα χτυπούν οι ηθοποιοί) προδιαθέτουν για την απόλυτη μουσικότητα, ρυθμικότητα, εκφορά λόγου πάνω στο μέτρο της διασκευασμένης από τον σκηνοθέτη ποιητικής μετάφρασης του Γιώργου Χειμωνά.

Ο Χορός, αποτελούμενος από το σύνολο των ηθοποιών, αρχίζει σύμφωνα με τα αναμενόμενα. Οι τρεις γυναίκες του Χορού, Λεωνή Ξεροβάσιλα, Δώρα Ξαγοράρη, Κατερίνα Δημάτη, αναλαμβάνοντας ανά διαστήματα τον ρόλο Κορυφαίας, εκφέρουν καθαρό μελωδικό λόγο που πατάει πάνω στους μουσικούς ήχους. Το ίδιο ο άριστα συντονισμένος Τάσος Κορκός, σταθερό μέλος, και αυτός, του Χορού.

Από τη στιγμή, όμως, που εμφανίζονται οι ρόλοι, η τραγωδία μεταστρέφεται σε μελόδραμα. Η σπασμένη φωνή της Ελένης Μπούκλη, ως Ηλέκτρας, όχι μόνον μας παρέπεμψε σε άλλες, παλαιϊκές ερμηνευτικές εποχές, αλλά και ελάχιστα πατούσε πάνω στους ρυθμούς της μουσικής, ακόμη και όταν αυτή γινόταν γλυκανάλατη. Η απόδοση του ρόλου ως δραματικού, σπαραξικάρδιου, υπερίσχυε κάθε φροντίδας να συντονιστούν σώμα και φωνή στους ήχους.

Το κακό πολλαπλασιάζεται με τον ερχομό της Χρυσόθεμης, όχι γιατί δημιουργεί ειρωνικό σχόλιο στον χαρακτήρα καθώς παραπατάει στα παπούτσια της, αλλά επειδή η Λένα Μποζάκη δεν διαθέτει καθαρή άρθρωση ούτε συντονισμό με τους ρυθμούς και τη μετρική του κειμένου, την οποία μάταια φαίνεται πως ανέλυε η γνωστή αρχαιοελληνίστρια πανεπιστημιακός Καίτη Διαμαντάκου. Λίγοι στους ρόλους Ορέστη και Αίγισθου οι νεαροί Δημήτρης Μανδρινός και Νίκος Τσολερίδης αντίστοιχα, οι οποίοι λειτουργούσαν καλύτερα ως μέλη του Χορού. Αναρωτιέμαι αν έχουμε σοφόκλεια μαρτυρία ότι ο Αίγισθος έφερε τατουάζ στη γάμπα...

Η έλευση της Κλυταιμνήστρας λυτρώνει τον θεατή από τον σπαραγμό με τις βαθιές άρρυθμες ανάσες της Ηλέκτρας, καθώς η Εβελίνα Παπούλια δείχνει περίτρανα τι σημαίνει να διαθέτεις τόσο την αίσθηση μουσικότητας όσο και σώμα που μπορεί να βιώνει τον απαιτούμενο ρυθμό. Ακόμη και το γέλιο της μεταστρέφεται σε μουσικότητα. Και, αν μαζί της, ο ίδιος ο Άρης Μπινιάρης, ως Παιδαγωγός, δίνει το στίγμα (φωνητικά και κινησιολογικά) του πώς θα έπρεπε να κυλάει η όλη παράσταση, αποτυγχάνει εμφανώς να παρασύρει τους άλλους ηθοποιούς, παρόλο που επιβάλλει τον δικό του ρυθμό, αναμένοντας ότι και εκείνοι θα πατήσουν σε αυτόν. Αυτοί, όμως, ακολουθούν τη δική τους αντίληψη για το πώς ερμηνεύονται οι ρόλοι τους. Απέχοντας μοίρες από μια εύπλαστα προσαρμοζόμενη, και γι’ αυτό μεγάλη, Καραμπέτη στον ρόλο της Άτοσσας, πλήρως ενσωματωμένης στους ρυθμούς των «Περσών» που ακολούθησε, τότε, ευλαβικά ένας μεγάλος θίασος. Δείχνοντας το πώς σωματοποιείται ο ήχος.

Μαύρα κοστούμια της Νίκης Ψυχογιού, φορέματα με σκίσιμο για τις γυναίκες, παντελόνια και πουκάμισα με γραβάτα για τους άντρες που, στους πρωταγωνιστικούς ρόλους, προστίθεντο άχαρα κρόσσια, κοστούμια που απέχουν τα μέγιστα από εκείνα τα εντυπωσιακά που φορούν οι ηθοποιοί στις διαφημιστικές φωτογραφίες της παράστασης.

Οι φωτισμοί του Σάκη Μπιρμπίλη δημιουργούν τις προϋποθέσεις μιας μυσταγωγικής παράστασης, την οποία  καταστρέφουν οι μελοδραματισμοί και η απουσία από τους πρωταγωνιστικούς, στην πλειοψηφία τους, ρόλους κάθε προσπάθειας να δημιουργήσουν ένα παλλόμενο ηχητικό περιβάλλον, αναδεικνύοντας τον ρυθμό του λόγου, σωματικά και φωνητικά. Άρης Μπινιάρης, Εβελίνα Παπούλια και τα τέσσερα μέλη του Χορού που προαναφέρθηκαν, πρόσφεραν απλώς τις προθέσεις μιας παράστασης, όπως την οραματίστηκε ο σκηνοθέτης.

Η κίνηση οφείλεται στην Ιωάννα Τουμπακάρη και τον σκηνοθέτη.