Η κριτική της Λένας Ιωαννίδου για την όπερα «Λεπορέλλα» του Γιώργου Κουρουπού στην Εναλλακτική Σκηνή της Εθνικής Λυρικής Σκηνής.
Το να ακούς μια σύγχρονη όπερα και μάλιστα ελληνική είναι σίγουρα εμπειρία. Όμως, μια σκοτεινή ερωτική ιστορία, μια ιδιοφυής μουσική γραφή, μια υποβλητική σκηνοθεσία και μια καθηλωτική ερμηνεία είναι αρκετά για να κάνουν την εμπειρία συναρπαστική.
Λεπορέλλα ή Πίσω από τον τοίχο. Βρισκόμαστε στη Βιέννη, αρχές του 20ού αιώνα, στο αρχοντικό ενός βαρόνου και της συζύγου του. Το ζευγάρι δυστυχισμένο, εγκλωβισμένο σε έναν κατά συνθήκη γάμο. Η βαρόνη είναι κακότροπη, σχεδόν υστερική. Ο βαρόνος, ερωτοτροπεί πίσω από την πλάτη της με κάθε ευκαιρία. Η Κρεσέντια, μια σκληρή, φιλάργυρη γεροντοκόρη από το Τιρόλο, είναι η υπηρέτρια του σπιτιού. Μοναδικός σκοπός της ζωής της είναι να εξοικονομήσει αρκετά χρήματα για τα γηρατειά της. Ενώ η βαρόνη λείπει σε ταξίδι, συνταράσσεται από ένα φαινομενικά ασήμαντο περιστατικό και αφοσιώνεται δουλικά στον βαρόνο. Από Κρεσέντια μεταμορφώνεται σε «Λεπορέλλα», μια θηλυκή εκδοχή του Λεπορέλλο, πιστού ακολούθου του Ντον Τζοβάννι, στην ομώνυμη όπερα του Μότσαρτ, για να διευκολύνει τις ερωτικές του δραστηριότητες. Παράλληλα ζει τον ανεκπλήρωτο έρωτα για το αφεντικό της. Οι συνέπειες όμως από τις ανομολόγητες επιθυμίες και τον ανεξέλεγκτο πλέον ερωτισμό της, είναι καταστροφικές. Με την επιστροφή της βαρόνης, σκηνοθετεί ένα «ατύχημα» για να απαλλάξει το βαρόνο από την παρουσία της. Το έγκλημά της αποκαλύπτεται και φέρνει γρήγορα και το δικό της τραγικό τέλος. Η Κρεσέντια/Λεπορέλλα, διωγμένη από το αρχοντικό, αφήνει πίσω της τις οικονομίες μιας ζωής και αυτοκτονεί, πέφτοντας στα παγωμένα νερά του Δούναβη.
Πάνω σ’ αυτή την σπουδαία ψυχαναλυτική νουβέλα του εμβληματικού Αυστριακού συγγραφέα Στέφαν Τσβάιχ, ο Γιώργος Κουρουπός στήριξε τη δική του Λεπορέλλα και μας χάρισε μια σύγχρονη ελληνική όπερα, αληθινό κομψοτέχνημα. Με μια αξιοθαύμαστη αίσθηση ισορροπίας ο ταλαντούχος δημιουργός περνά αβίαστα από την ταραχή στη συγκίνηση, από τις δραματικές κορυφώσεις στις υποβλητικές σιωπές, από τους εκκωφαντικούς ήχους στις μελωδικές ανάσες, προϊδεάζει για την εξέλιξη της πλοκής, σκιαγραφεί ανάγλυφα τους χαρακτήρες, εξηγεί όσα δεν λέγονται. Πάνω απ’ όλα όμως η μουσική γραφή του είναι μια καταβύθιση στην ψυχή της τραγικής αντιηρωίδας του. Ο Κουρουπός περνά «πίσω από τον τοίχο» και με μεγάλη ευαισθησία, αποκαλύπτει τις ψευδαισθήσεις και τις αντιφάσεις της, τις σκοτεινές πτυχές της σεξουαλικότητάς της, την ανάγκη της για ηδονή και την απόγνωσή της. Και σε συνεπαίρνει.
Στο ίδιο ακριβώς μήκος κύματος, η Ιουλίτα Ηλιοπούλου, σταθερή συνεργάτρια του Γιώργου Κουρουπού, ακολουθώντας τη δραματουργική εξέλιξη της νουβέλας, έγραψε το λιμπρέτο της όπερας, ένα εξόχως ποιητικό κείμενο, γεμάτο μουσικότητα –προσέξτε τις συνηχήσεις των λέξεων– που «μετέγραψε» σε λόγο τις νότες της παρτιτούρας και τα συναισθήματα των ηρώων. Αναμφίβολα η «Λεπορέλλα» της χρωστά πολλά…
Ο Πάρις Μέξης –υπογράφει τη σκηνοθεσία, τα λιτά σκηνικά και τα καλαίσθητα κοστούμια– έστησε ένα κόσμο φαινομενικά καθωσπρέπει, με την εθιμοτυπία και τις συνήθειες μιας άλλης εποχής, που σου προκαλεί ωστόσο ένα ακαθόριστο αίσθημα ανησυχίας. Πίσω από τους τοίχους του, κρύβονται μυστικά που δεν αργούν να φανερωθούν. Ο αποτυχημένος γάμος, τα ψεύτικα λόγια, οι ανομολόγητες επιθυμίες. Και στην πιο δυνατή ίσως σκηνή της παράστασης, τη στιγμή που ο βαρόνος ερωτοτροπεί με μια από τις καλεσμένες του, ολόκληρο το σκηνικό αρχίζει να ανυψώνεται για να αποκαλυφθεί μέσα στο σκοτάδι η φιγούρα της Λεπορέλλας που ηδονίζεται κρυφά, ζώντας τη δική της ερωτική φαντασίωση.
Στην παράσταση που παρακολούθησα, η εξαιρετική μεσόφωνος Άρτεμις Μπόγρη (β’ διανομή) έγινε η στεγνή, φιλάργυρη, απωθητική Κρεσέντια –εμφανίζεται στην αρχή κρατώντας το κουτί με τις οικονομίες της, το μοναδικό πράγμα που αγαπά–, που μεταμορφώνεται σταδιακά σε Λεπορέλλα, ένα τραγικό πλάσμα. Τη βλέπεις να κυριεύεται από το ανομολόγητο πάθος της, να δρα ανεξέλεγκτα, να διαλύεται, ανίκανη να το διαχειριστεί. Το βλέμμα της, το σώμα της, η φωνή της, όλα, μαρτυρούν το δράμα που βιώνει και την αναπόφευκτη καταστροφή. Μια πραγματικά σπαρακτική ερμηνεία.
Είναι φυσικό, πλάι σε ένα τέτοιο κυρίαρχο πρόσωπο, οι υπόλοιποι χαρακτήρες να περνούν σε δεύτερη μοίρα, να λειτουργούν δορυφορικά. Με τις ερμηνείες τους ωστόσο, πρόσθεσαν το δικό τους πολύτιμο στίγμα σε κάθε σκηνή αυτού του συναρπαστικού ερωτικού θρίλερ.
Τέλος, το ενδεκαμελές ενόργανο σύνολο που διηύθυνε ο αρχιμουσικός Νίκος Βασιλείου συνέβαλε καθοριστικά στην επιτυχία του εγχειρήματος, οδηγώντας μας με ακρίβεια, ένταση και ευαισθησία στον πολυσύνθετο μουσικό κόσμο του Γιώργου Κουρουπού.
18°
Η Ειρήνη Καράγιαννη στη «Λεπορέλλα» στην Εναλλακτική Σκηνή της ΕΛΣ © Α. Σιμόπουλος
