Ο βραβευμένος με τον Αργυρό Λέοντα στο Φεστιβάλ Βενετίας Αλέξανδρος Αβρανάς περνάει από τον κινηματογράφο στο θέατρο και από την ενδοοικογενειακή βία του «Miss Violence» στην κοινωνική βία, σκηνοθετώντας την παράσταση «Gagarin Way».
Με την ταινία του να έχει βρει διανομή σε πολλές χώρες, ξένους ατζέντηδες που προέκυψαν μετά το βραβείο και προτάσεις για ταινίες στο εξωτερικό, ο ίδιος επιλέγει να σκηνοθετήσει ένα θεατρικό στην Αθήνα. Γιατί απλά αυτό τον ενδιέφερε στην παρούσα στιγμή να κάνει. Ένας καλλιτέχνης που κουβαλάει τις παιδικές μνήμες από τη Λάρισα και τις σπουδές από τη Γερμανία, με παγκοσμιοποιημένη ματιά στο έργο του, φίλους εκτός σιναφιού και πολιτική συνείδηση. Χαλαρός και άνετος, διαθέτει τόσο χιούμορ ώστε να κλείνει το πρώτο μέρος της παράστασης με τη φωνή του Λευτέρη Πανταζή να τραγουδά «Breathless» («ο απόλυτος ύμνος του μικροαστικού ονείρου για επιτυχία»).
«Τα σχόλια απέναντι στις ιδεολογίες και στη βία που επιχειρεί είναι που με ιντρίγκαραν για να καταπιαστώ μαζί του. Δύο εργάτες απαγάγουν έναν εκπρόσωπο του κατεστημένου, τον Φρανκ, και τον φέρνουν μέσα σε μια αποθήκη – καθόλου τυχαία η τοποθεσία από μέρους του Σκοτσέζου συγγραφέα Γκρέγκορι Μπερκ. Παραπέμπει στην Amazon, που κατηγορείται για μεσαιωνικές συνθήκες εργασίας. Ο Φρανκ είναι ο μόνος που γνωρίζει την αλήθεια για το πώς και το γιατί φτάσαμε μέχρι εδώ, αλλά δεν έχει καμία διάθεση να τη μοιραστεί με τους υπόλοιπους. Πολύ ενδιαφέρον όμως είναι και πως ο ένας εκ των δύο απαγωγέων –ο Έντι, προέρχεται από την Εργατική Αριστερά– είναι βίαιος όχι για επαναστατικούς λόγους, αλλά για να δώσει υπόσταση στον εαυτό του. Ξέρω πως είναι μια θέση που θα προκαλέσει αντιδράσεις, αλλά την ενστερνίζομαι. Το έχουμε δει να συμβαίνει κι εδώ. Οδήγησαν πουθενά οι εκρήξεις βίας; Είναι εύκολο να γκρεμίζεις, το θέμα είναι τι θέλεις να χτίσεις στη θέση τους. Ο ίδιος πιστεύει επίσης πως έχει νόημα να σκοτώσει τον Φρανκ, αδιαφορώντας για το πώς είναι δομημένο το σύστημα και άρα τη θέση του θα καταλάβει κάποιος άλλος, μπορεί και πολύ χειρότερος. Το έργο μπορεί να μη δίνει απαντήσεις, αλλά δεν λαϊκίζει, δεν δίνει μασημένη τροφή. Εκθέτει και αφήνει το θεατή να σκεφτεί, καθώς η συνάντηση των τεσσάρων “ιδεολογιών” –υπάρχει και ένας σπουδαγμένος νεαρός σεκιουριτάς που πιστεύει στον “τρίτο δρόμο”– προκαλεί την έκρηξη.
Έχω σκηνοθετήσει άλλη μια θεατρική παράσταση, τη “Μικρή κατήχηση της κατώτερης τάξης”. Με ιντριγκάρει ιδιαίτερα το πολιτικό θέατρο, όχι όμως η στρατευμένη τέχνη. Ο καθένας από εμάς είναι υποχρεωμένος από μόνος του να κάνει τη διαδρομή, να σκεφτεί, να κρίνει, να αποφασίσει… Είναι τόσο εύκολη η δαιμονοποίηση – δεν είναι τουλάχιστον αφελές να λες πως για όλα φταίει η Τρόικα; Για μένα όλα είναι θέμα ατομικής ευθύνης, από το τι ψηφίζεις μέχρι τις θέσεις που παίρνεις απέναντι στα πράγματα. Αλλά τι μπορούμε να περιμένουμε σε μια χώρα που η ψήφος έχει ταυτιστεί με τα μικροσυμφέροντα; Που δεν αναζητούμε σύγχρονα επιχειρήματα, αλλά χρησιμοποιούμε υλικά από το παρελθόν για να αρθρώσουμε πολιτικό λόγο; Πιστεύω στο διάλογο και όχι στην παράθεση μονολόγων. Έκανα μια ταινία θέλοντας να τη σκεφτούν οι θεατές και όχι να την αποδεχτούν. Το ίδιο θέλω να συμβεί και με το θεατρικό.
Δεν έχω καμία σχέση με τη βία, ουδέποτε έχω σηκώσει χέρι να χτυπήσω, όμως μπορώ να γίνω πολύ “βίαιος” στη δουλειά μου, ασκώντας την εξουσία του σκηνοθέτη. Βέβαια, τόσο στην ταινία όσο κι εδώ αυτή μου η συμπεριφορά βοηθούσε στο να νιώσουν οι ηθοποιοί την αίσθηση της καταπίεσης, που είναι ένα ζητούμενο και στα δύο έργα. Πολλές φορές μπορείς να πεις για το σκηνοθέτη πως είναι ο νόμιμος φασίστας. Γιατί έχει ένα όραμα και κάνει τα αδύνατα δυνατά, προκειμένου οι άλλοι να το υποστηρίξουν.
Σπούδασα στη Σχολή Καλών Τεχνών, αλλά γρήγορα συνειδητοποίησα πως δεν μπορώ να συνεχίσω σ’ αυτό το χώρο γιατί έχουν δημιουργηθεί οι συνθήκες που αναγορεύουν σε τέχνη ένα έργο που απαιτεί τη διαμεσολάβηση ενός curator – αυτός θα πει τι πρέπει και πώς να το δεις. Καταλήγει λοιπόν ο τελευταίος να είναι πιο σημαντικός από τον καλλιτέχνη. Υπάρχει ένα σύστημα αξιών που δεν αφήνει τα πράγματα να εξελιχθούν φυσιολογικά. Δεν θέλω, ευχαριστώ. Η ταινία που έκανα θεωρώ πως είναι μια ταινία κατανοητή απ’ όλους. Αυτό πάντα με ενδιαφέρει να κάνω και στο σινεμά και στο θέατρο. Τώρα αν θέλεις να κάνεις αναγωγές ή να βρεις συμβολισμούς, αυτό είναι δικό σου θέμα».
14°
